شعار سال: در چند روز اخیر کلیپی از برخورد مأموران نیروی انتظامی با یکی از بانوان در شبکه های مجازی و رسانه های کشور بازتاب فراوانی داشته و افراد مختلفی به این نوع برخورد با یک پدیده فرهنگی انتقاد داشته اند. به این بهانه با دادستان اسبق کل کشور در خصوص شرایط امر به معروف گفت و گویی داشته ایم و ضمن بررسی این موضوع، خاطرات ایشان از نظر بزرگان انقلاب اسلامی از جمله شهید بهشتی، شهید مطهری و آیت الله طالقانی را در خصوص امر به معروف و ترویج حجاب و مبارزه با بی حجابی شنیدیم.

 

به نظر شما چه قدر رفتار خشن در انجام کار‌های فرهنگی، پیاده سازی امر به معروف و نهی از منکر و ترویج حجاب می‌تواند مؤثر واقع شود و ما را به هدف اولیه انجام این برنامه‌های فرهنگی برساند؟

خود این امر به معروف و نهی از منکر برای ما یک اعلامیه و تابلو است که چگونه رفتار کنیم. معروف چیزی است که در عرف آن را خوب می‌شناسند؛ یعنی عقل عرفی جامعه آن را خوب می‌شناسد. اگر ما بخواهیم امر به معروف انجام بدهیم، خود کار ما باید معروف باشد. ما در قرآن داریم که «وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ» یعنی به پیامبر (ص) دستور می‌دهد حتی در رابطه با کفار، محاربین و کسانی که پشت پرده خلاف می‌کردند هم «أحسن» صحبت کند. حتی در جا‌های دیگر دارد که «قول اللینا».

کسانی که امر به معروف می‌کنند شرایط را بدانند

پس اولین شرط امر به معروف و نهی از منکر این است که کسانی که امر به معروف می‌کنند خودشان این شرایط را بدانند و با رعایت این شرایط امر به معروف و نهی از منکر کنند. جایی که ما بدانیم رفتار خاص ما بر خلاف اهداف ما است که می‌خواهیم منکر را در جامعه جمع و معروف را اثبات کنیم و به وسیله درست عمل نکردن و خشن عمل کردن ما آن اهداف به دست نمی‌آید، در این صورت نه تنها امر به معروف واجب نیست بلکه حرام می‌شود. یعنی اگر کسی بود که گناه صغیره می‌کرد، دیگر عناد می‌کند و گناه کبیره انجام می‌دهد.

اینکه چه کسی می‌تواند امر به معروف و نهی از منکر کند و چگونه می‌تواند امر به معروف و نهی از منکر کند و چه کسی را باید امر به معروف و نهی از منکر کند شرایط سختی دارد؛ لذا اگر کسانی که امر به معروف می‌کنند درست کار انجام بدهند، در روایت داریم که رسالت انبیاء و کار ائمه (ع) را ادامه می‌دهند.

من متأسفم که بعد از این بالغ بر ۴۰ سال انقلاب، هنوز در جامعه ما شرایط این کار خیلی توضیح داده نشده و مأمورین خاصی هم که برای این کار مشخص شده طوری برخورد می‌کنند که کسانی که در خانه هایشان نشسته اند و بی حجاب یا با حجاب هستند هم از این کیفیت برخورد ناراحت می‌شوند. یعنی نه تنها خود آن فرد از کارش بر نمی‌گردد، ولو اینکه آن لحظه یک چادر پیدا کند و روی سرش بیاندازد، دیگران هم ناراحت می‌شوند این منکر در جامعه می‌ماند و نهی از منکر مؤثر واقع نمی‌شود.

شاید در جریان هستید که در چند روز اخیر کلیپی از برخورد خشن مأمورین گشت ارشاد دست به دست می‌شود و در رسانه‌های مختلف هم روی این قضیه کار شده است. به نظر حضرتعالی اولا چه طور می‌توانیم این رفتار‌ها را جبران کنیم و دوم اینکه چه طور می‌توانیم از تکرار آن‌ها جلوگیری کنیم؟

من این کلیپ را ندیده ام، ولی این رفتار‌ها خیلی زیاد شده و مختص حالا هم نیست؛ از قبل هم بوده و گفته شده است. ولی متأسفانه نه در مجلس قانونی در این جهت می‌گذارند و نه حتی در شرایط انتخاب افراد امر به معروف و نهی از منکر دقت کرده اند که خودش عالم، عادل، عمل کننده به احکام اسلام و دارای اخلاق صحیح باشد. باید برای کیفیت برخورد‌ها کلاس بگذارند و یاد بدهند.

گاهی روحانیون بالای منبر حرف‌هایی می‌زنند که اثر ضد می‌دهد

اگر طیف خاصی بخواهند امر به معروف کنند این جوری امر به معروف می‌کنند. متأسفانه به طور عمومی هم بعضی مردم از روی عصبانیت و تعصب خاصی که دارند کار‌هایی انجام می‌دهند و ظاهرا امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند. این‌ها هم مؤثر واقع نمی‌شود. متأسفانه گاهی روحانیون بالای منبر حرف‌هایی می‌زنند که اثر ضد می‌دهد. یعنی «کیفیت گفتن» در منبر‌ها هم مؤثر است. «کیفیت گفتن» و «کیفیت رفتار» می‌تواند در امر به معروف و نهی از منکر اثر بگذارد. باید به این‌ها عمل کنیم و اگر عمل نکنیم نه تنها کار واجبی را انجام نداده ایم بلکه کار حرامی را انجام داده ایم.

شما سابقه دادستانی کل کشور را هم دارید. با توجه به تجربه‌ای که دارید، برای ما بفرمایید چه طور می‌توانیم از تکرار این رفتار‌های خشن در پیاده سازی امر به معروف و نهی از منکر جلوگیری کنیم؟ همچنین اگر خاطره‌ای از حضرت امام در خصوص نحوه امر به معروف و نهی از منکر دارید برای ما بفرمایید.

متأسفانه یکی از چیز‌هایی که پهلوی اول آورده بود این بود که با زور عده‌ای را بی حجاب کرده بود. پهلوی دوم هم زور را برداشت، ولی بی حجابی از آثار پهلوی بود. بعد از انقلاب مردم اولین اثر انقلاب را در این می‌دیدند که آثار رضا شاه را از بین ببرند؛ به خصوص آثار بی دینی‌های رضا شاه، وگرنه جاده کشیده بود و خیابان‌ها را آسفالت کرده بود و کسی نمی‌خواست آن‌ها را از بین ببرد. مثلا در زمان محمدرضا شاه آثار فحشا و منکر‌های علنی، مشروب فروشی‌های علنی و امثال این‌ها بود.

یکی از این مسائل مربوط به حجاب بود. عده‌ای همان سال اول انقلاب این مسأله را اصل قرار دادند. هنوز انقلاب ما جا نیفتاده بود که اصل است، هنوز خیلی از آثار پهلوی از بین نرفته بود که باید از بین می‌بردند، به سراغ فروعات رفتند. احتمال قوی داده می‌شد که این اصلا دست دشمنان باشد. قبل از پیروزی انقلاب یک ماشین پیکان داشتم و گاهی برای کار‌های سیاسی، منبر و سخنرانی از قم به تهران می‌رفتم. چندین بار دیدم خانم بی حجاب عکس امام را در دستش گرفته و به شیشه ماشین من چسبانده است.

بزرگان ما خیلی روی این اصرار نمی‌کردند که در خیابان با بی حجاب‌ها برخورد کنید

من یادم هست که ماه اول پیروزی انقلاب مرحوم آیت الله مطهری و بعد آقای بهشتی تلفن کردند که در آبادان و خرمشهر عده‌ای کمونیست و یا از طرفداران کمونیست بودند و گاهی به پالایشگاه حمله و اشکال ایجاد می‌کردند و در خیابان‌ها هم کار‌هایی می‌کردند که مردم از انقلاب زده شوند. من به آنجا رفتم و آقای بهشتی و آقای مطهری تأکید داشتند که باید اصول را بچسبیم؛ اول ستون را در زمین محکم کنیم و بعد در رابطه با فروعات نهی از منکر کنیم؛ لذا بزرگان ما خیلی روی این اصرار نمی‌کردند که در خیابان با بی حجاب‌ها برخورد کنید و مرحوم آقای طالقانی سخنرانی خیلی قشنگی در این زمینه دارد. ما هم به آنجا رفتیم و وقتی دیدیم همه این جور صحبت می‌کنند، گفتیم فقط با کسانی کار داریم که با اصل انقلاب و حکومت اسلامی مخالفت دارند و رفتار شخصی را هرکس باید خودش اصلاح کند. خدا رحمت کند آقای جمی، امام جمعه وقت آبادان، خیلی به ما کمک کرد و واقعا هم این مسأله جا افتاد.

ما هر جایی که رفتیم، وقتی فرع را اصل نکردیم و اصل را قبول کردیم، این مسأله جا می‌افتد. مثلا در تبریز آذربایجان شرقی، طرفداران آیت الله شریعتمداری خیلی متعصبانه کار می‌کردند. عده‌ای از تندرو‌ها تلاش می‌کردند که من در سخنرانی‌ها علیه آیت الله شریعتمداری هم صحبت کنم، ولی من بار‌ها در سخنرانی گفتم ما اصلا با مرجعیت کار نداریم، با مرجعیت آیت الله شریعتمداری هم کار نداریم و با طرفداران و مقلدین ایشان هم هیچ کاری نداریم. فقط یک شرط دارد و اینکه باید نظم و قانون جامعه حفظ شود و هرج و مرج از بین برود.

آن وقت اسلحه دست همه بود. گفتیم تا یک هفته دیگر همه اسلحه‌ها را تحویل بدهید؛ واقعا هم این جور شد. وقتی دیدند ما نمی‌خواهیم به دین و مرجع تقلید آن‌ها و خود آن‌ها اهانت کنیم و مشکل نداریم. این سخنرانی‌ها در رادیو و تلویزیون تبریز هست. چون من در جمع صحبت کردم و در دانشگاه تبریز و جا‌های دیگر این حرف‌ها را گفتم و همه ضبط شده است؛ لذا مسأله حجاب همان اول انقلاب پیش آمد و مرحوم آقای طالقانی و دیگران صحبت کردند و جلوی آن را گرفتند که ما فعلا دشمنان زیادی داریم و نباید جامعه را این طور به هم بزنیم. این قضایا تمام شد تا بعد از اینکه بر منافقین پیروز شدیم و من دادستان کل انقلاب بودم. این مسأله در شورای انقلاب مطرح و بنا شد آیت الله هاشمی و من صحبت کنیم. آنجا گفتم اگر بی حجابی یک وسیله شروع کار مبارزه با انقلاب باشد، کمیته‌ها و سپاه می‌توانند مقابله کنند و کیفیت آن را هم گفتم.

ولی فقط به خاطر اینکه خانمی با مادرش از خانه بیرون رفته و حجاب ندارد بخواهیم برخورد کنیم، خود امام هم به این برخورد‌ها راضی نبود. البته امر به معروف و نهی از منکر شرایطی دارد و باید با آن شرایط انجام بگیرد. الحمدلله آن موقع مؤثر واقع شد؛ یعنی خیلی بهتر از حالا مؤثر واقع شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از جماران، تاریخ انتشار: ۲۶ مهر ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۵۲۸۵۰۶، www.jamaran.news