شعار سال: حجت الاسلام حبیب الله بابایی، در نشست علمی «مسأله تمدنی در جهان اسلام» از سلسله نشست‌های علمی «رویکرد تمدنی در مسائل راهبردی» که به همت پژوهشکده الهیات و خانواده دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار شد، با بیان اینکه گاهی اوقات براساس طبقات و دسته بندی‌هایی که به جهت آبژه و عینیت پیدا می‌کنیم، معلومات خود را طبقه بندی می‌کنیم، گفت: بحث طبقه بندی علوم براساس نیاز‌ها و مسأله‌های اجتماعی موضوعی است که در فلسفه ما چندان مورد توجه قرار نگرفته است.

او در ادامه افزود: در قرن ۲۱ لازم است فیلسوفان، جامعه شناسان و نظریه پردازان مسلمان در این موضوع تأمل کنند که نیاز‌های اجتماعی جهان اسلام چه دسته بندی‌ها و طبقه‌بندی‌هایی پیدا می‌کند، این طبقه بندی علوم را در جهان اسلام نداریم و به همین دلیل در مدیریت اجتماعی دچار مشکلاتی می‌شویم. تازمانی که این مدیریت اجتماعی محقق نشود به مرز‌های تمدنی نزدیک نخواهیم شد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: به بیان دیگر ما تا زمانی که در حقیقت نظام نیاز‌های خود را مورد توجه قرار ندهیم عملا نمی‌توانیم تمدن به معنای پاسخ‌های انباشته به نیاز‌های انباشته را رقم بزنیم. جای خالی طبقه بندی علوم که عملا براساس مسائل اجتماعی و نیاز‌های اجتماعی است و عملا شکل نگرفته است احساس می‌شود.

بابایی نظام مسائل برای اولویت بندی عناصر و مسائل در تمدن اسلامی را دارای دو صورت قابل ارائه دانست و تصریح کرد: صورت اول اینکه ما براساس منابع دینی خودمان و در یک نگاه نظری مسأله‌های تمدنی خود را اولویت بندی کنیم، یعنی از منابعی که در اختیار داریم یک نظام نظری را تعریف و آن را تبدیل به یک دستگاه کنیم و بگوییم اولویت‌های ما در مقام تفکر، نظره پردازی و عملیات این مسائل هستند.

او ادامه داد: یک صورت دیگر اینکه نه ضرورتا در منابع خودمان اگرچه منابع بسیار مهم است و باید مورد مطالعه قرار بگیرد، بلکه بحث تمرکز بر یک متد و روش استقرایی از مسأله‌های کلان جهان اسلام را در نظر بگیریم، یعنی اینکه بگردیم در میدان و مسأله‌های مهم را پیدا کنیم و پس از آن به عنوان یکی از نقطه عزیمت‌های تفکر و تدبیر خود این مسائل را قرار بدهیم.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان کرد: پس از آن دوباره بگردیم و در مراکز و نهاد‌های مختلف ببینیم بزنگاه‌هایی که نظم تمدنی ما را برهم می‌زنند چه مسائلی هستند، دوباره بگردیم و بررسی کنیم و هم ادبیات و عملیات برای آن ایجاد کنیم و همینطور مسائل مختلفی را پیدا کنیم. دو سال مطالعاتی که در میدان با اندیشمندان مختلف داشته و مسائلی را رصد کردیم به عنوان مثال در عرصه محیط زیست و مسائلی نظیر آب را مورد توجه قرار دادیم که اکنون اهمیت این مسائل در حال مشخص شدن است، اما در خصوص این مسائل تحلیلی نداشته و بزرگان ما در این زمینه موضع گیری ندارند.

بابایی با اشاره به اینکه در جهان اسلام نشستی در خصوص آب برگزار نشده است در حالی که این موضوع از مسائل مهم جهان و جهان اسلام است، اظهار کرد: مسأله سلامت و کرونا از مسائل درشتی است که بهرحال کم و بیش حوزه‌های علمیه در بخشی از آن ورود کردند و در زمینه‌هایی ورود نکردند و در زمینه‌هایی نیز کل میراث حوزه علمیه را واگذار کردند و عملا ما برند خودمان را در ورود متفاوت به مسائل زیستی و طبیعی را از دست داده‌ایم.

او به اهمیت موضوع سلامت و طبیعت و ضرورت ورود حوزه علمیه به این مسائل اشاره کرد و گفت: دین و محیط زیست، دین و آب و مسائلی از این دست موضوعات مهمی هستند که در حوزه علمیه مراکزی در این عرصه ندارد. ذیل تفریح و ورزش و موضوعاتی نظیر ورزش بانوان و ورزش‌های سنتی اساسا ورود نکرده‌ایم و مسأله آن در ذهن ما ایجاد نشده است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه افزود: مسأله کتاب در جهان اسلام و مسأله پژوهش در دنیای اسلام، مسأله علم سنجی متناسب با فضای علمی اسلام و مسائل فکری دنیای اسلام از جمله مسائلی هستند که باید به آن توجه کنیم. در کشور ما تقریبا کسی نیست که در خصوص بازخورد ترجمه در دنیای اسلام یا حتی کشور ما کار کرده باشد، اساسا ترجمه‌هایی که در جهان اسلام و ایران امروز رخ می‌دهد مورد بررسی قرار نگرفته است، اما دانشجویی در دانشگاهی در آمریکا نشسته و تز دکتری خود را در مورد تفکر ترجمه‌ای در ایران نوشته و دفاع کرده و آن را مبنای سیاستگذاری‌های فرهنگی در خصوص دنیای اسلام قرار داده است.

او ادامه داد: باید پرسید چرا نخبگان به موضوعاتی در جهان اسلام نمی‌پردازند. به عنوان مثال ما در خصوص رسانه آگاهی‌هایی پیدا کرده‌ایم، اما تحلیل درستی از رسانه در جهان اسلام نداریم، ما چیز‌هایی در خصوص جنسیت می‌دانیم، اما در خصوص زن در جهان اسلام تحلیلی نداریم و نمی‌دانیم اساسا بانوان ما چه در زمینه مشکلات چه ظرفیت‌ها در چه شرایطی هستند.

بابایی با بیان اینکه فمینیست‌ها برای ما گفته‌اند مسائل بانوان ما چیست و ما به تحلیل‌های فمینیستی بسنده کرده‌ایم، تصریح کرد: علت عدم تفکر ما به مسائل بانوان را شاید همین مسأله باید دانست. در خصوص مسأله سلامت سازمان بهداشت جهانی به ما می‌گوید باید چه کاری انجام بدهیم و حوزه علمیه و سازمان تبلیغات می‌پذیرد و مساجد و مدارس و مراکز فرهنگی را به بهانه کرونا تعطیل می‌کنیم و اساسا جامعه به لحاظ فرهنگی خلع سلاح می‌شود و کرونای فرهنگی در جامعه ترویج می‌شود و این ریشه در نافهمی ما در اقتضائات فرهنگی دنیای امروز و تسلیم محض ما به بهانه علمی بودن و علم ستیز نبودن سازمان‌های مدرنی است که سکولاریزاسیون را از مسیر سلامت به ما تحمیل می‌کنند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی خاطرنشان کرد: چرا ما به مسائل خودمان فکر نمی‌کنیم، ما نه فقط در پاسخ‌ها بلکه در مسأله‌ها نیز دچار تقلید هستیم. غرب زدگی ما در نگاه به نیاز‌های نوین تمدنی ما از مشکلات ما است. در دپارتمان‌های جامعه شناسی چیزی به نام جامعه شناسی جهان اسلام نداریم جامعه شناسی اسلامی محقق نشده و ما حتی جامعه شناسی سکولار هم در خصوص مشکلات و مسائل جهان اسلام نداریم.

او در ادامه اظهار کرد: ما عادت کرده‌ایم اساسا در حوزه‌های علمیه و حتی در دانشگاه‌ها شناخت‌های انتزاعی از نظام و مسائل اجتماعی خود داشته باشیم و حتی کسانی که در دپارتمان جامعه شناسی نشسته‌اند و انتظار می‌رود که پاسخ جامع شناسانه بدهد، چون کاری در این خصوص انجام نگرفته ما را به سمت تحلیل‌های انتزاعی پیش برده است.

بابایی با اشاره به اینکه سرعت چالش‌ها و شکل گیری چالش‌های ما بسیار بالاتر از پاسخ‌ها و واکنش‌های نخبگان ما در خصوص چالش‌ها است، گفت: نخبگان ما خیلی آهسته و بسیار کند در برابر چالش‌ها واکنش نشان می‌دهند و تا حدودی ما در یک خواب غفلت نسبت به چالش‌ها به سر می‌بریم و اعتماد ناصحیحی به خود داریم و فکر می‌کنیم که با کمترین کار می‌توانیم بیشترین دستاورد را داشته و واکنش نشان بدهیم و عملیات بکنیم.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه به موضوع غفلت نخبگان مسلمان از مسائل تمدنی جهان اسلام و سوء استفاده دنیای استکبار از مسیر مسأله‌های مغفول اشاره کرد و افزود: وقتی در خصوص مسأله‌ای فکر نکرده باشیم و فکر مستقلی در خصوص مسأله‌ها نداشته باشیم و مسأله‌ها را رها کرده باشیم دنیای غرب از آنجایی که فکر نکرده و مسأله را مغفول گذاشته‌ایم وارد خواهد شد.

او ادامه داد: هویت ما در ورزش، نظام سلامت، نظام علم، نظام خانواده، نظام رسانه و نظام اقتصادی جهان استکبار رقم می‌زند و ما فکر می‌کنیم که جامعه‌ای هستیم که به لحاظ فکری و هویتی امنیت و استقلال داریم، حقیقت این است که استکبار از آنچه نسبت به آن غفلت داشته‌ایم ورود پیدا کرده است.

بابایی با بیان اینکه ۱۳ نشست راهبردی تمدنی در خصوص مسائل مطرح شده برگزار شده است، تصریح کرد: به سهم خود تلاش کرده‌ایم مسائلی که مطرح شده را فریاد بزنیم و مقالاتی نیز در این زمینه نوشته‌ام و تلاش کرده‌ایم تا در این حوزه جریان سازی کنیم.

او با اشاره به اینکه مسائل جهان اسلام را باید مورد بررسی قرار داده و همه ما مسلمانان باید به گفتگو در خصوص مسائل مشترک جهان اسلام بپردازیم، اظهار کرد: همه دعوا‌های ما دعوای اعتقادی و دعوا میان شیعه و سنی نیست، بلکه دعوا‌های روزمره مربوط به زندگی ما است، هنوز بنیاد بیل گیتس نظام سلامت کشور‌های آفریقایی را مدیریت می‌کند و این بنیاد سرمایه داری به دلیل حمایت از نظام کشور‌های آفریقایی سیاستگذاری سلامت آن‌ها را هم در اختیار گرفته است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: در خصوص ورزش کردن بانوان چرا نهاد‌های بین المللی باید در ورزش اعمال نفوذ کنند که نرم‌های ورزشی ما را تعیین کنند، قبول شدن حجاب در ورزش در عرصه بین المللی به دلیل جبر موجود در این زمینه است و اگر توان داشتند مانع این موضوع می‌شدند و باید گفتگو‌ها با نخبگان جهان اسلام شکل بگیرد که راه‌هایی را در رصد کردن مسائل جهان اسلام رقم خواهد زد و نظام مسائل ما را متفاوت از نظام مسائل جهان امروز شکل خواهد داد.

او خاطرنشان کرد: مسأله احصا کردن و گفتگو‌ها و مسائل دیگری وجود دارد که باید انجام بدهیم. باید نظام مسائل برای متون کلاسی، پایان‌نامه ها، رساله‌ها و رساله‌های سطح چهار تغییر پیدا کند و، چون آگاهی و هشیاری نسبت به مسائل وجود ندارد براساس اولویت‌های نظری مسأله‌هایی را پیدا کرده و تبدیل به پروژه می‌کنیم و در نهایت به کتابخانه می‌فرستیم.

بابایی ادامه داد: گفتگو با افرادی نظیر رییس پارالمپیک یا بررسی جام جهانی فوتبال این موضوع را مشخص می‌کند که این رویداد‌ها می‌تواند ساحت‌هایی از فرهنگ و قلمرو فرهنگ را تحت تأثیر قرار داده و الگو‌هایی را به جامعه معرفی کند که ارزش‌هایی در جامعه پیاده سازی خواهند کرد و در واقع سنگر به سنگر در حال واگذاری مسائل فرهنگی هستیم. حتی اگر موضوع را تمدنی ندانیم باید بگوییم مسائل کلان اجتماعی ما مورد فهم و بررسی کافی قرار نگرفته است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به غفلت دپارتمان‌های مختلف کشور از مسائل روز جامعه اشاره کرد و گفت: حتی دستگاه‌هایی که مدعی مسأله محور بودن هستند خیلی وقت‌ها دنبال مسائل کلان دنیای اسلام نمی‌روند. بلکه سراغ مسائل اجتماعی در شهر‌ها می‌روند و این درحالی است که در نگاه تمدنی باید بسیار فراتر از این ساحت به موضوعات نگاه کنیم.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری شفقنا، تاریخ انتشار: ۲۵ آذر ۱۴۰۰، کد خبر:۱۲۸۰۹۸۳ ، www.fa.shafaqna.com