شعار سال:محمد رودگر، عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، در پاسخ به سؤالی درباره نقش پژوهش در رشد و پیشرفت کشور اظهار کرد: پژوهش ماده اولیه هر کار تخصصی به حساب می‌آید و هرگونه عمل اجرایی بدون پژوهش محکوم به شکست است مگر اینکه به صورت تصادفی موفقیتی در آن دیده شود. اگر پژوهش در حوزه‌ای خاص صورت نگیرد آن حوزه همانند یک ساختمانی است که بدون پایه و زیرساخت شکل گفته و کار بنیادین روی آن انجام نشده باشد و هر لحظه امکان فروریختن آن بنا وجود دارد.

ویژگی‌ پژوهش خوب و بنیادین

وی افزود: همه دنیا می‌دانند که پژوهش همیشه مثمر ثمر و  دارای جواب مثبت نیست و با وجود بودجه‌ای هم که برای پژوهش اختصاص می‌دهند ممکن است آن اقدام منجر به شکست شود. این یک واقعیت و امری پذیرفته شده است که حتی در تعریف پژوهش هم باید لحاظ شود چراکه ممکن است یک پژوهش نتیجه دلخواه و مطلوب را ندهد. اتفاقاً پژوهش خوب و بنیادین باید از چنین ویژگی‌هایی برخوردار باشد.
 
رودگر بیان کرد: وقتی به دانشجویی می‌خواهد پژوهشی انجام دهد وی باید یک فرضیه و سؤال داشته باشد چراکه هیچ پژوهشی خالی از سؤال و فرضیه نیست و اگر فرضیه وی قبل از انجام پژوهش روشن باشد معلوم است که آن پژوهش عیب و ایرادی دارد چراکه فرضیه ممکن است به وقوع بپیوندد یا در حین انجام پژوهش خلاف آن برای پژوهشگر ثابت شود یا اینکه انتهای پژوهش متوجه شود این فرضیه‌ای که در ابتدای داشته است کلاً غلط بوده و همه راه را اشتباه رفته است.

دلیل رویکرد غیرتخصصی نسبت به پژوهش

عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی تصریح کرد: متأسفانه برخی چنین پژوهشی را در کشور ما برنمی‌تابند و معتقدند نباید شکستی در پژوهش وجود داشته باشد. البته اساساً چنین چیزی شکست نیست بلکه همین که به این نتیجه رسیدیم که با فلان مقدمات نتیجه‌ای برای ما حاصل نمی‌شود نشانه یک دستاورد است. این ویژگی‌هایی هم که در پژوهش وجود دارد ما را به تعریفی از پژوهش می‌رساند که متأسفانه بسیاری از این ویژگی‌ها در میان پژوهشگران ما نادیده گرفته می‌شود و حتی برخی از پژوهشگاه‌های ما با این شیوه از پژوهش ناآشنا هستند و به همین دلیل رویکردهای غیرکارشناسی و غیر تخصصی نسبت به امر پژوهش دارند.
 
وی در پاسخ به این سؤال که چه باید کرد تا یک پژوهش دردی را از جامعه دوا کند، اظهار کرد: البته نباید توقع داشت همه پژوهش‌ها در یک عرصه همانند پزشکی باشد و ما ثمره آن را عیناً ببینیم بلکه اگر رشته ما نظری باشد و پژوهش در حوزه فلسفه، کلام، عرفان، ادبیات و امثالهم باشد بنابراین پژوهش ما هم نظری خواهد بود لذا این نشانه ضعف پژوهش نیست بلکه اقتضای رشته است و هر رشته شیوه خاص خود را می‌طلبد چراکه نمی‌توان برای تمام رشته‌ها از فرمول‌های ریاضی استفاده کرد .
 
رودگر تأکید کرد: در برخی از مقالات علمی و پژوهشی و کتاب‌ها و نشریات که از برخی پژوهشگران می‌‌بینیم این نکته به وضوح قابل مشاهده است که برخی از آنها تفاوت‌های جالب توجهی دارند. ممکن است یک پژوهشگر در یک رشته مهندسی، علوم انسانی یا شیمی به فرمولی برسد بنابراین ارائه این فرمول نیاز به چاپ بیست یا سی صفحه ندارد بلکه کافی است یکی یا دو صفحه یا بعضاً حتی یک پاراگراف بنویسد و باید به عنوان یک پژوهش کاربردی و قابل قبول از وی پذیرفت.

منظور از پژوهش کاربردی چیست؟

صاحب کرسی نظریه‌پردازی «رئالیسم عرفانی در ادبیات داستانی» تأکید کرد: البته در همه رشته‌ها اینگونه نیست بلکه در اکثر رشته‌های علوم انسانی، پژوهش‌هایی که انجام می‌شود باید مقدمات بسیار و ضرورت و پیشینه بحث را در خود جای دهد چراکه سابقه تاریخی زیادی دارد و پژوهشگر باید همه آنها را لحاظ کند. لذا باید تفاوت‌های پژوهش را در نظر داشته باشیم سپس به این موضوع بپردازیم که چرا برخی از پژوهش‌های ما به درد نمی‌خورد و دچار آسیب است؟ چرا پژوهش‌های تولیدیِ پژوهشگاه‌های ما غیر کاربردی هستند؟
 
عضو هیئت علمی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی بیان کرد وقتی معنای کاربرد را فهمیدیم آنگاه اتفاقات دیگری رقم می‌خورد؛ برای مثال صد سال بعد از ملاصدرا، حکمت متعالیه در اصفهان کشف و به جامعه علمی آن روز ایران عرضه شد و آن هم به خاطر ممارست‌های علمی یک استاد حوزه علمیه اصفهان به نام ملاعلی نوری بود که هفتاد سال تمام حکمت متعالیه ملاصدرا را در حوزه علمیه اصفهان تدریس کرد و به خاطر همین استمرار در تدریس ملاعلی نوری، حکمت متعالیه بالاخره شناسانده شد.
 
رودگر یادآور شد: ملاصدرا در زمانه خودش پژوهشگر قابلی بود و کسی نمی‌توانست ایرادی بگیرد که چرا پژوهش شما کاربردی نیست و به درد ما نمی‌خورد. البته این سخن هم از جهات زیادی قابل قبول است که متأسفانه در بسیاری از مواقع پژوهشگر، پژوهشی را ارائه نمی‌دهد که به درد جامعه بخورد و شاخصه‌های مهم مربوط به پژوهش در آن وجود ندارد لذا معتقدم در چنین مواردی که متأسفانه زیاد هم هستند اساساً پژوهشی اتفاق نیفتاده است که ما بخواهیم ایراد بگیریم چراکه بسیاری از آنها کپی هستند و از روی دست کسی دیگر نوشته شده‌اند. اسم اینها را نباید پژوهش گذاشت بلکه اینها تقلب هستند.

وظیفه وزارت علوم در مقابله با تقلبات علمی

عضو هیئت علمی در پاسخ به این سؤال که علت تقلب‌های علمی گسترده در کشور چیست و چگونه می‌توان با آن مقابله کرد، بیان کرد: مسلماً وزارت علوم باید این موارد را بررسی و برخورد کند. معتقدم وزارت علوم باید بخش کارشناسی مجزایی برای بررسی تقلبات علمی و پژوهشی داشته باشد تا اینگونه افراد را شناسایی کند و برخورد قانونی با آنها انجام شود. اینها کارهای اجرایی هستند که باید علیه این افراد که سارق علمی هستند انجام شود.
 
رودگر در پایان گفت: از سوی دیگر پژوهش‌های علمی اصیل و بنیادین بسیار عالی هم داریم و همچنان هم به تعداد آنها افزوده می‌شود و بنده در این زمینه خوشبین هستم لذا نباید به همه به صورت یکسان نگاه کنیم و بگوییم همه پژوهش‌ها کپی و تقلب هستند؛ چراکه همیشه برخی از افراد هستند که کار اصیل انجام داده و بقیه از روی دست آنها کارهای خود را انجام می‌دهند یا به صورت خوشبینانه می‌توانیم بگوییم الهام می‌گیرند.
 
 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایکنا  ، تاریخ انتشار: 3 دی 1400، کدخبر: ، www.iqna.ir،4022358