شعار سال:خزائلی معتقد است کتابی در وزان کتب علمی موجود وجود ندارد که بتواند جایگزین کتابهای درسی فعلی شود.
 
وی همچنین تصریح می کند : گرفتاری ما این است که کتابهای درسی را خوب نمی خوانند و بعد می گویند این کتابها چه فایده دارد و کجا به کار می آید؟ چرا. این کتابها به کار می آید ولی باید کاربردی خواند.
 
 حجت الاسلام و المسلمین محمدعلى خزائلى، استاد دروس خارج حوزه و از اعضاء از هيئت ممتحنه حوزه علمیه قم را در ادامه می خوانید:
 
گروهی معتقدند که کتب درسی حوزه بازدهی لازم را ندارد و باید این کتب تغییر کند. نظر شما چیست؟
 
آفت ساده خوانی و روان خوانی و خلاصه خوانی به جان حوزه عملیه افتاده است. طلاب یا شاغل می شوند و یا به دنبال موضوعاتی می روند که بتوانند زندگی خود را اداره کنند و همین سبب روآوری آنها به ترجمه ها و خلاصه هایی می شود که درس را به صورت نموداری بیاموزند؛ یعنی طلبه متن محور بار نمی آید و متن را به بهانه‌ اینکه متوجه نمی‌شویم کنار می‌گذارند. این آفاتی است که در بین طلاب شیوع پیدا کرده است. درحالی که این متون، متون قیمی است؛ لازمه کتاب درسی این است که مقداری مشکل باشد. ما در حوزه صمدیه و آنموزج را داریم. کتاب صمدیه بین سایر کتابهای آموزش ادبیات عرب که در حوزه خوانده می‌شود مقداری ثقیل و مبهم است. کتاب کبری فی المنطق یک دوره منطق را به صورت جمع و جور بیان کرده است. این نوع کتابها نسبت به کتابهای کشدار و مفصل و پرتوضیح بهتر در ذهن می ماند. لازمه کتاب درسی این است که مقداری پرمحتوا و خلاصه و کم عبارت باشد و در عین حال مطالب آن هم قابل فهم باشد. نباید توقع داشته باشیم که کتابهای درسی خیلی روان و ساده باشد.
 
در صورتی کتابهای درسی می تواند تغییر کند که بتوانیم کتابی همسان با آن کتابها را به طلبه عرضه کنیم. اگر بخواهیم کتاب ساده و به صورت سوال جوابی و شسته رفته را جلو طلبه بگذاریم، دیگر آن عمقی را که می بایست پیدا کند، پیدا نمی کند. قدیم به جای لمعتین ریاض را می خواندند. فهم این کتاب نسبت به لمعتین خیلی مشکل است ولی دو جلد شرح لمعه که جایگزین شد، هم جامع بود و هم کامل. اما ما نتوانسته ایم هنوز کتابی را جایگزین لمعتین کنیم. در اصول یک زمانی معالم خوانده می شد آن را کنار گذاشتند و اصول الفقه جایگزین شد. این جایگزینی خوبی بود. مطالب اصول الفقه عمیق است. اما الان به سمت و سویی می رویم که این اصول فقه حذف شده و البسیط و کتابهای این چنینی جایگزین شود. اما این کتابها جوابگو نیست. به کتابهای دوره های سفیران حوزه اگر دقت کنید متوجه می شوید که کتابها سطح پایین و سبک و کم مایه است؛ الان آمده اند الفائق را ارائه کرده اند. کفایه کجا و الفائق کجا؟ الفائق پنج شش بحث دارد که یکسری از آنها در اصول الفقه هم هست. این کتاب کجا می تواند جای کفایه را با آن حجم و گسترده بودن بگیرد؟
 
اگر کسی احاطه علمی داشته باشد و بتواند یک متن درسی تنظیم کند مانعی ندارد. منتها باید محتوا حفظ شود و جنبه های آموزشی لحاظ گردد. انگیزه نباید این باشد که چون طرف حال و حوصله خواندن این کتاب‌ها را ندارد یا ادبیاتش ضعیف است کتابها را خلاصه کنیم. این کتابها را وقتی کسی بخواند ملا نمی شود و چیزی دستش را نمی گیرد.
 
به ادبیات اشاره کردید. منتقدان می گویند سه سال طلبه ادبیات عرب می خواند، حال آنکه به این همه ادبیات عرب خواندن نیاز ندارد. نظر شما چیست؟
 
مثلا به کدام قاعده نیاز ندارد؟
 
مثلا مغنی الادیب. طلبه تا سطح خارج به چقدر از مطالب این کتاب نیاز دارد؟
 
یکی از اساتیدم می گفت مغنی یک چهارم تفسیر قرآن است. یک عده چون اطلاع ندارند این حرفها را می زنند. مغنی به خصوص باب اول و دوم و چهارم کاربردی است. اینطور نیست که مفید نباشد. با این حال که این کتابها هم خوانده می شود طلاب هنوز در متن خوانی ضعیف هستند. به کفایه رسیده متن را درست نمی خواند. منبر می رود به متن عربی می رسد، غلط می خواند. اینها همه نشان می دهد که هنوز ادبیات او درست نشده است. قدیم اگر در صرف میر مشکل ادبیات حل نمی شد در عوامل و سایر کتب حل می شد. گرفتاری ما این است که کتابهای درسی را خوب نمی خوانند و بعد می گویند این کتابها چه فایده دارد و کجا به کار می آید؟ چرا. این کتابها به کار می آید ولی باید کاربردی خواند.
 
وقتی طلبه به درس خارج هم می رسد بحث تفسیر ندارد که نیازمند سیوطی و مغنی باشد.
 
من به یکی از جنبه های آن که تفسیر بود اشاره کردم. اما همین متن را درست خواندن و درست نصب و جر دادن مهم است. فهم مطلب منوط به آن است که بتواند عبارت را درست بخواند.
 
این منظورها با صمدیه و هدایه محقق نمی شود؟
 
اگر شد که بحثی نداریم. ولی مغنی جای خود را دارد. این کتاب را نمی شود از کتب درسی حوزه حذف کرد. آنها که اهلش هستند می دانند که این کتاب چقدر مطلب دارد.
 
این مطلب داشتن کجا به کار می آید؟
 
همه جا، از بسم الله کتاب تا انتهای کتاب برای فهم و استنباط مطلب باید به ادبیات تسلط داشت. آقای بروجردی با آن مقامی که داشت، وسط درس شعری از سیوطی را به عنوان شاهد مثال مطرح می کرد. یکی از ابزارهای اجتهاد ادبیات است.
 
یک طلبه سه سال در حوزه ادبیات می خواند و کسی که در دانشگاه مدرک کارشناسی ادبیات عرب می گیرد نهایت چهارسال ادبیات می خواند.
 
خب آن کسی را که در دانشگاه ادبیات خوانده بیاورید من از او یک امتحان ادبیات بگیرم ببینم چقدر وارد است. مدرک گرفتن دلیل نمی شود.
 
شما معتقدید کسی که ادبیات را در حوزه بخواند قوی تر از کسی است که در دانشگاه ادبیات خوانده است؟
 
قطعا قوی‌تر است.
 
به عنوان مثال یکی از کتابهایی مورد انتقاد المنطق است. کتابهایی به فارسی مانند منطق آقای منتظری مقدم وجود دارد که طلبه با خواندن آن درگیر متن نمی شود. گفته می شود وقتی طلبه به دنبال یادگیری منطق است چرا باید در عبارت درگیر شود.
 
اگر طلبه ادبیاتش خوب است که دیگر دست و پا زدن در متن نیاز ندارد. متنهای مرحوم مظفر متنهای ساده و روان و راحت است. المنطق را به جای حاشیه ملاعبدالله آوردند. اگر حاشیه را ببینید چه می گویید؟ همه این انتقادها به این بر می گردد که بنیه علمی طلبه ضعیف است و گمان می کند اگر چهارتا مطلب را حفظ کند تمام است. به حفظ نیست. باید متن را فهمید. ضمن اینکه فلسفه و منطق مراتب دارد. این چهارتا قاعده حد نازل آن است.
 
در بحث فقه گفته می شود که کتابهایی مانند مکاسب درس خارج شیخ اعظم بوده و ساختار درسی و آموزشی ندارد.  نظر شما چیست؟
 
یک جاهایی از این کتابها که اضافه است را حذف کنند. اما متنهای شیخ شسته رفته است. متنهای کتابهای شیخ نسبت به متن کتابهای دیگر روشن تر و واضح تر است. این کتاب جزوه ای نبوده که شخص بخواهد از روی آن درس بگوید. این کتاب دارای نظم و منطق است.
 
گفته می شود این بحثها متناسب با زمان نویسندگان آن است و متناسب با شرایط امروز نیست. باید یک سری سرفصلهای جدید به آن اضافه شود و یک سری از سرفصلها حذف شود و حتی برخی می گویند دروس جدید باید اضافه شود.
 
درس اضافه شود اما قاعده، قاعده است و قواعد در زمانها تغییر نمی کند. اگر در این کتابها مطلبی کم است اضافه کنند اما اینگونه نیست که گفته شود این کتابها برای قدیم بوده و به درد قدیم می خورد. این مباحث نوعا مباحث روز است.
 
مثلا برخی از مواردی که شیخ به عنوان محرمات با آنها پرداخته دیگر حرام نیست؛ مثلا خون امروز دارای فوائدی است که می تواند مورد خرید و فروش قرار گیرد. برخی از موارد اقتصادی جدید نیز اصلا در این کتاب مطرح نیست.
 
کسی که اهلش باشد همین بحثهای جدید را از این مکاسب استخراج می کند. منتها باید اهلش باشد.
 
شما معتقدید کتب درسی حوزه پاسخگوی نیازهای امروز هست؟
 
بله، امهات مسائل مستحدثه در این کتابها هست.
 


شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازپایگاه خبری شفقنا  ، تاریخ انتشار: 29 بهمن1400، کدخبر: 1319454، www.fa.shafaqna.com