شعار سال : پژوهشگر تاریخ مدیریت شهری و تهرانشناس بنام آقای حمید ناصری ، درباره سیل اخیر امام زاده داوود معتقد است انسانها وقتی در رود درههای تهران، خانهسازی نموده و مسیلها را مسدود کردهاند ،خانه خود را در خانه رود ساخته و رود هم بالاخره خانه خود را پس می گیرد. وقوع سیل را باید از ابعاد مختلف معماری- شهرسازی، فرهنگی- اجتماعی، مدیریت شهری ، هیدرولوژیک و مواردی همانند مورد بررسی قرار داد و نمی توان بشکل تک عاملی بدان نگریست. بر این قاعده ، در ادامه متن اقدام به گفتگو با حمید ناصری در خصوص تاریخچه سیل های تهران و وضعیت استعفای مدیران شهری و شهردارها ، شده است.
سیل امروز ۶ مرداد ۱۴۰۱ امامزاده داوود با ۶ نفر کشته و ۱۴ نفر مفقودی تا لحظه حاضر به چه دلیل در این بخش از تهران افتاده است؟
منطقه امامزاده داود جزء منطقه کن و سولقان است که یکی از مناطق بسیار پربارش تهران از دیرباز بوده و باید شهرداری تهران پیشبینی میکرد که بحران روانابها را مدیریت کند. متاسفانه ظاهرا مسیلها در آن منطقه مسدود شده و با بارش زیادی که در بامداد روز پنجشنبه داشتیم این همه خسارات جانی و مالی به مردم وارد شد. سیل کن سولقان در ادوار گذشته هم با تناوب چند ساله در حال تکرار است.
لطفا خلاصهای از تاریخچه سیلهای تهران را تشریح کنید ؟
تهران حاضر ما از تلفیق ۱۰۸ پارچه آبادی اطراف دارالخلافه بوده و امروز در شهر کنونی تهران هضم شدهاند. مثلا روستای کن امروز جزو تهران است. نظام آباد، مجیدآباد، محمود آباد، سعدآباد و... پارچه آبادیهای اطراف تهران بودند که الان جزو شهری بنام تهران هستند. اطلاعات ما از سیل های تهران در گذشته خیلی کم است . اما در پنجاه سال اخیر، اطلاعات نسبتا جامعی داریم. از زمان قاجار یکی دو سیل مهیب و مرگبار در تهران آمده، ولی جایی درج نشده است. مثلا در تجریش در ۴ مرداد ۶۶ سیلی آمد که به فاصله کمتر از ۱۰۰ سال قبل از آن در تهران دوره قاجار اتفاق افتاده بود و در زمان ناصرالدین شاه در محدوده گلابدره و تجریش گزارش شده و متوفیات این سیل در امامزاده صالح و کنار چنار معروف آن که الان از بین رفته، دفن شدند و عکسش در کاخ گلستان موجود است. آن سیل کشته زیادی داده و ظاهرا ۴۵ نفر را از بین برده است. برخی برای ییلاق به آنجا رفته بودند و در آن زمان هم در شهریورماه، سیل آمده است.
وضعیت استعفای شهرداران و مدیریت شهری به خاطر این حوادث و بحران ها چطور بوده است ؟
بارها در شهر تهران، شهردارها و مدیران شهری به خاطر سیلاب استعفا دادند. محمدنبی حبیبی شهردار وقت تهران برای سیل سال 1366 تجریش مجبور به استعفا شد. جواد شهرستانی شهردار اسبق تهران پس از سیل سال ۴۸ استعفا داد. خود شهردار آستینها را بالا زده بود و راه آب را باز میکرد و وقتی حجم مشکلات را دید مجبور به استعفا شد. همین الان در شرق تهران، مسیل جاجرود لایروبی نشده و به محض بارندگی، آب گرفتگی در خیابانهای منطقه ۱۴ را میبینیم. اگر رسیدگی نشود و خدای ناکرده سیلی اتفاق بیفتد، شاید زاکانی هم مجبور به استعفا شود.
در پس از انقلاب چه سیلهای مرگباری را در تهران شاهد بودیم؟
۳ مرداد ۱۳۶۰ در منطقه کن که زیرنظر مدیریت شهری تهران بود سیل آمد و منجر به کشته شدن ۳ نفر و مجروح شدن افراد زیادی شد. همچنین در آذر سال ۶۳ در منطقه رودبار قصران در شمال شرقی تهران، پس از ۴۸ ساعت پس از زلزله، سیلی جاری شد و موجب کشته شدن ۲۰ نفر شد و عمده خسارات را به خانهها و اراضی روستایی زد. این منطقه را الان دارآباد و منطقه حکیمیه میگویند. سیل لواسانات در اسفند ۶۱ هم حدود ۱۵ نفر را از بین برد و بیش از ۳۰ نفر مجروح شدند، ولی خسارات مالی بسیار بالایی به جا گذاشت.
دو سیل دیگر هم در سال 1366 داشتیم . در ۱۵ فروردین ۱۳۶۶ در بومهن و جاجرود به سمت تهران، سیلی جاری شد که ۳۰ نفر کشته داد و خسارات مالی زیادی گرفت. همچنین در همان سال عمدهترین سیل شهر تهران بعد از انقلاب، را در ۴ مرداد ۶۶ سیل تجریش و گلابدره داشتیم که بیش از ۲۷۰ نفر کشته شدند و موجب شد شهردار وقت تهران، محمدنبی حبیبی استعفا کند. آمار مجلس میگوید ۲۱۰ نفر کشته شده اند که ۱۷۹ جسد قابل شناسایی و بقیه مفقود شدند. گزارش دیگری میگوید ۳۰۰ کشته و ۷۰۰ مجروح داشتیم.
این سیل پس از بارش ۲۴ ساعتی یک ابر سیاه در تهران به وقوع پیوست. اینقدر سیل وحشتناک بوده که از جاده شمیران (خیابان شریعتی) سنگی به وزن چند تن را از بالا سرازیر میکند که تا حدود قلهک میغلتاند و میآورد که که بعدها با تراش ، تبدیل به یک نماد و المان شهری شد. این سیل بعد از سیل گران رود با 400 کشته، مهیبترین سیلاب ایران بعد از انقلاب است.
در سالهای بعد از دهه ۶۰ خبری درباره سیلهای مهیب تهران نیست؟
نه، اتفاقات خاص چندانی در دهه ۷۰ و ۸۰ نداریم. در ۲۴ آبان ۱۳۹۳ سیلی در منطقه غرب تهران اتفاق افتاد که باعث تخریب پل بزرگراه فتح شد. این پس سریعا بازسازی شد، ولی گزارشی درباره کشته شدن کسی در این سیل وجود ندارد و فقط خسارتهای مالی و مجروحان سرپایی را داریم. در سال تیر ۱۳۹۴ در منطقه کن و سولقان، سیلاب دیگری اتفاق افتاد که خسارات مالی بسیار زیادی زد و حدود ۴۰ واحد مسکونی تخریب شد و ۱۰ نفر هم کشته شدند.
همزمان در شرق تهران هم در قیامدشت در شهریور ۹۴ بارش مهیبی اتفاق افتاد که گفته میشود این بارش در نیم قرن اخیر بی سابقه بوده است. قیامدشت آن روزگار جزء حریم شهرداری منطقه ۱۵ تهران بود و در این سیل ۶ نفر کشته شدند و ۳-۴ روستای اطراف منطقه سیل زده قیامدشت و خاورشهر تخریب شدند.
در چه ماههایی این سیلابها جاری میشود؟
نکته اینجاست که ۹۰ درصد سیلها در تابستان اتفاق افتاده است. بیشتر در مرداد و تیرماه سیلابهای مرگبار در تهران را داریم. من تخصصی در هواشناسی ندارم ونمی توانم دلیل این موضوع را بگویم که چرا در تابستان بارشهای شدید وغیرقابل پیش بینی داریم. دیروز بعدازظهر هوا بسیار خوب بود، ولی در عرض یکساعت تهران پاییزی شد و طوفان آمد و اتفاق مرگبار در امامزاده داوود افتاد.
ساختار مدیریت شهری برای مقابله با این چنین سیلابهایی چطور پیش بینی شده است؟
ساختار شهرداری در حوزه خدمات شهری مناطق ۲۲ شهرداری تهران اداره مسیلها و قنوات را داریم که متاسفانه بی ارتباطترین افراد از لحاظ تخصص و تحصیلات در این اداره مشغول به کار میشوند. باید توجه داشت تهران، یک شهر دارای هویت ایرانی است. اگر در دل کویر ایران، بزرگترین قناتها را داریم که باعث ایجاد زندگی در کویر ایران شده است، تهران هم شهری بر پایه رشته قناتها گسترش یافته است و متناسب با این قنات ها، مسیلهایی را در تهران داریم. از منطقه کن، حکیمیه و شمیرانات، ما هفت رود دره بسیار مهم داشتیم. این رود درهها از سلسله جبال البرز به سمت جنوب روان هستند. برخی از این رود درهها کور کردند. مثل بوستان نهج البلاغه و جوانمردان که در دو رود دره ایجاد شده اند. محلات اسلام آباد شمالی و جنوبی در جنوب سعادت آباد و بزرگراه چمران و منطقه آتی ساز در غرب تهران، یکی از دره رودهای مهم تهران است که بارشهای سطحی فراوان از شمال تهران را عبور میدهد.
اینجا همه خانه سازی شده است. در شهرک آتی ساز ویلاسازی و برج سازی شده است که هیچ پیوست شهرسازی ندارد. این رود دره کور شده و انسانها در آنها ساکن شده اند. ما خانه رود را خراب کردیم و خانه ساختیم، باید منتظر روزی باشیم که رود، خانه ما را خراب کند. آب راهش را طی میلیونها سال پیدا کرده است و ما آمده ایم ناگهان در مسیر و راه آب، خانه ساخته ایم. مدیریت شهری دنبال تغییر مسیر رودها بود. شهردار وقت منطقه یک بارها تاکید کرد نباید مسیر رود را عوض کرد، چون تبعات زیادی دارد، ولی متاسفانه کسی به این مسایل توجه نکرد. مسیر رود را مسطح کردند و جواز خانه سازی دادند و رود دره را تغییر دادند. آب جاری تهران همیشه به جلگه ورامین میرفت و آنجا را سیراب میکرد، ولی انسانها این مسیر را تغییر دادند و مشکلات را برای خود ایجاد کردند. ساختن بوستانهایی مانند جوانمردان و نهج البلاغه در مسیر این روددرهها بسیار اشتباه است. بوستان جوانمردان در حریم مناطق ۵ و ۲۲ تهران است. آن وسط خالی است و اگر سیل مهیبی در آن منطقه بیاید، نمیتوان پیش بینی کرد چقدر خسارت به شهر میخورد. تاسیسات رفاهی و تفریحی مانند شربت خانه و قهوه خانه در آنجا ایجاد شده که اگر جمعیتی در این تاسیسات باشد و سیل بیاید معلوم نیست چه فاجعهای به وجود بیاید.
با اندکی اضافات و تلخیص، برگرفته از رسانه پرسون، کد خبر: 408009 ، منتشره در تاریخ 7 مرداد 1401 ، برگرفته از: https://purson.ir / سایر منابع .