شعار سال: فرار مغز‌ها یا بازگشت نخبگان؛ اصطلاحاتی که این روز‌ها با تداوم اعتراضات در ایران، فیلترینگ و برخی دیگر از محدودیت‌ها بسیار شنیده می‌شود.

علی بهادری جهرمی در روز‌های گذشته از موج بازگشت نخبگان به کشور در پنج سال اخیر گفت. به گفته او بیش از ۲ هزار و ۷۰۰ نخبه که از کشور خارج شده بودند، به کشور بازگشتند. سوال اینجاست که جامعه آماری نخبگان را چه گروه‌هایی شکل می‌دهند؟ چند نفر از آن‌ها مهاجرت کرده‌اند که این تعداد به کشور بازگشته‌اند؟

اخیرا ناصر باقری مقدم، قائم مقام بنیاد میلی نخبگان در گزارشی به آمار‌های نخبگی و مهاجرت در ایران پرداخت. به گفته او یک تا ۱.۲ درصد از هر جامعه‌ای را نخبگان شکل می‌دهند که این میزان برای ایران یک میلیون نفر می‌شود.

۵۷ درصد نخبگان، برگزیدگان المپیاد‌های علمی هستند که ۳۹ درصد از آن‌ها مهاجرت کرده‌اند. همچنین ۶۹ درصد نخبگان، نفرات یک تا ۱۰۰ کنکور هستند، ۲۷ درصد از این گروه از نخبگان هم مهاجرت کرده‌اند. نفرات یک تا هزار کنکور هم در گروه سوم نخبگان هستند که ۷۸ درصد از نخبگان را تشکیل می‌دهند. ضمن اینکه ۱۶.۷ درصد از این گروه نیز مهاجرت کرده‌اند. (ایسنا)

۵/. درصد از نخبگان به کشور بازگشتند

بنابر آمار‌های قائم مقام بنیاد ملی نخبگان، اگر از یک میلیون نفر حساب کنیم، ۲۲۲ هزار و ۳۰۰ نفر از برگزیدگان المپیاد‌های علمی، ۱۸۶ هزار و ۳۰۰ نفر از نفرات یک تا ۱۰۰ کنکور و ۱۳۰ هزار و ۲۶۰ نفر نیز از گروه سوم مهاجرت کرده‌اند؛ بنابراین ۵۳۸ هزار و ۸۶۰ نفر از نخبگان مهاجرت کرده‌اند.

با این حساب، بازگشت ۲ هزار و ۷۰۰ نفر از نخبگان از میان بیش ۵۳۸ هزار نفر چندان عدد رضایت‌بخشی نیست. به عبارتی تنها ۵/. درصد از نخبگان به کشور بازگشته‌اند.
ناگفته نماند که این میزان مهاجرت از نخبگان به گفته ناصر باقری مقدم برای سال‌های ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۹ بوده است.

غول خفته مهاجرت بیدار شد!

بد نیست مروری به شاخص فرار مغز‌ها و رتبه ایران از این نظر داشته باشیم. پیش از این تجارت‌نیوز در گزارشی به وضعیت فرار مغز‌ها از ایران پرداخت. بر اساس این گزارش و بنا بر آمار‌های رصدخانه مهاجرت ایران، در سال ۲۰۰۷ رتبه ایران در شاخص فرار مغزها، ۱۲۴ بود و در سال ۲۰۲۱ به رتبه ۹۶ رسید. این روند مهاجرت آن‌ها یعنی در سال‌های اخیر، همزمان با بدتر شدن شرایط از نظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و… خروج سرمایه انسانی از ایران نیز بیشتر شد.

بررسی وقایع مهم در آن سال‌ها نشان می‌دهد که افزایش فرار مغز‌ها مربوط به دوره‌ای است که تحریم‌های زیادی علیه ایران صورت گرفت. این در حالی است که اکنون نیز موج دیگری از تحریم‌های اروپا و امریکا علیه ایران به جریان افتاده است.

روز گذشته بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران گفت که غول خفته مهاجرت بیدار شده است. ضربه فعلی که از مهاجرت به کشور وارد می‌شود شدیدتر از هر زمان دیگری خواهد بود.

به گفته او پس از سال ۸۸، کشور شدیدترین میزان فرار مغز‌ها را تجربه کرد. البته پس از سال‌های ۹۴ و ۹۸ تعدادی از این افراد به کشور بازگشتند. (رصدخانه مهاجرت)

نیروی انسانی، بزرگترین سرمایه کشور

سال گذشته، اسفندیار اختیاری، رئیس کمیته پژوهش و فناوری مجلس درباره مهاجرت نخبگان گفت معتقدم بسیاری از مدیران چنین اعتقادی ندارند که نیروی انسانی بزرگترین سرمایه کشور است.

به گفته اختیاری بیشتر آن‌ها بر این باورند که ما صادرات نیروی انسانی به کشور‌های دیگر انجام می‌دهیم و این مهاجرت نخبگان ایرادی ندارد.

او ادامه داد: «به این موضوع توجه ندارند که وقتی فردی با مدرک مهاجرت می‌کند، علاوه بر هزینه‌ای که در طول سال‌ها برای این فرد شده، ۲۰ سال زمان برای رسیدن او به این جایگاه نیز از دست می‌رود.»

اختیاری گفت: «وقتی کشوری اروپایی، یا کشور‌های آمریکای شمالی چنین فردی را جذب می‌کنند، فقط پول را جذب نمی‌کنند، بلکه با پذیرفتن او ۲۰ سال زمانی که برای او صرف شده را نیز جذب می‌کنند.»