شعار سال: عشایر شاهسون از ایل‌های آذربایجان محسوب می‌شوند که شیوه زندگی‌شان آن‌ها را از سایر گروه‌های ایلی ایران متمایز می‌کند.

ایل شاهسَوَن (به لهجهٔ ترکی اِلسَوَنی: شَسَوَن یا شَهسَوَن) از اقوام کوچ‌نشین، اصیل و بافرهنگ ساکن دشت مغان و دامنه‌های کوه سبلان به شمار می‌روند. این مردمان با نوع پوشش، سبک زندگی، نوع مسکن و آداب و سنت‌های خاص خود شناخته می‌شوند. ویژگی‌های منحصربه‌فرد قوم شاهسون، آن‌ها را به یکی از جاذبه‌های فرهنگی کشور تبدیل کرده است و گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشد.

معرفی ایل شاهسون

اقوام و عشایر متعددی در استان اردبیل زندگی می‌کنند. ایل شاهسون از مهم‌ترین و معروف‌ترین ایل‌های استان اردبیل و آذربایجان شرقی محسوب می‌شود. گروه‌های محدودی از شاهسون‌ها به‌طور پراکنده در هشترود، میانه، بیجار، قزوین، ساوه، ورامین، همدان، قم، زنجان، نیریز استان فارس و جنوب دریاچه بختگان زندگی می‌کنند.

شاهسون‌ها از پیشینه تاریخی و ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی خاصی برخوردار هستند. زبان آن‌ها ترکی آذربایجانی است و اغلب شیعه مذهب هستند. زندگی عشایر شاهسون به‌صورت سنتی و ایلی است؛ البته برخی از آن‌ها در ادوار گذشته یک‌جا‌نشین شده‌اند. شاهسون‌های اردبیل بیشتر در دشت مغان به‌عنوان قشلاق و در مشگین‌شهر، اهر و هریس به‌عنوان ییلاق اقامت می‌کنند. دشت مغان سرزمین حاصلخیز و وسیعی در شمال شرقی آذربایجان و جنوب غربی دریای خزر است.

تاریخچه ایل شاهسون

قدیمی‌ترین پیشینه‌های شکل‌گیری ایل شاهسون را می‌توان به دوران پس از حمله مغول به ایران در قرن ۱۳ میلادی و ورود ایلخانان به ایران دانست. در دوره‌های بعدی ترکمان‌های قره قویونلو و آق قویونلو که در شمال غربی کشور ساکن بودند، حکومت‌های قدرتمندی در منطقه ایجاد کردند و ضمن مبارزه با ترک‌های عثمانی، توانستند حکومت‌های کوچک محلی در ایران را سرنگون و زمینه را برای تشکیل دولت ملی در دوران صفویه فراهم کنند.

قدرت نظامی صفویه بر پایه ایلات قزلباش بود و با تکیه بر همین قدرت، توانست دولتی ملی و فراگیر در سراسر ایران ایجاد کند. با قدرت‌گیری قزلباش‌ها بعد از دوره شاه طهماسب و قیام آن‌ها علیه نماینده شاه عباس صفوی، صفویه نسبت به قدرت و نفوذ قزلباش بدبین شد. در ادامه گروهی به‌عنوان دوستداران شاه ایجاد شدند و «شاه سیونی» یا «شاه سون» نام گرفتند.

در واقع شاهسون اتحادیه‌ای میان طایفه‌ها است. هدف اولیه از تشکیل این اتحادیه، تحکیم سلطنت صفویه و گسترش مذهب شیعه بود. امروزه به همه کوچ‌نشینان آذربایجان که به درخواست شاه عباس صفوی و به‌منظور حمایت و تشکیل سپاه پادشاه دور هم جمع شده بودند، شاهسون می‌گویند.

زنان شاهسون

منبع عکس: تریپ یار

در دوره حکومت قاجار اتفاقات زیادی در قلمرو شاهسون‌ها به وقوع پیوست. در زمان فتحعلی شاه با عقد قراردارد گلستان بین ایران و روسیه، بخش‌هایی از شمال مغان و تالش به تصرف روسیه درآمد. این موضوع سرزمین‌های قشلاقی شاهسون‌ها را تحت‌تاثیر قرار داد. در معاهده ترکمانچای نیز مرز‌های ایران از سمت شمال محدود شد و به‌شکل کنونی در آمد؛ نتیجه این عهدنامه نیز از دست رفتن قسمت بزرگی از منطقه قشلاق ایل شاهسون بود.

خاستگاه عشایر شاهسون

با وجود اسناد متعدد درباره تاریخ شاهسون‌ها، هنوز منشا پیدایش این ایل به‌طور دقیق مشخص نیست. پیشینه عشایر شاهسون به ترکمن‌های وابسته به ترک‌های غز می‌رسد که حدود ۱۰۰۰ سال پیش به خراسان مهاجرت کردند و در نواحی شرق دریای خزر زندگی چادرنشینی داشتند. این گروه پس از شورش و طغیان علیه محمد غزنوی، به دشت‌ها و دامنه‌های کوه سبلان رفتند و برخی در اردبیل و گروهی در دشت مغان به زندگی مشغول شدند.

امروزه درباره منشا پیدایش شاهسون‌ها سه روایت مختلف وجود دارد که در این میان، روایت «سرجان ملکم» بیش از دیگر روایت‌ها مورد پذیرش قرار گرفته است:

شاه عباس اول از همان آغاز سلطنت ناگزیر به مقابله با زیاده‌طلبی امیران بزرگ قبایل قزلباش برخاست. وی بدین منظور، برخی از سران قزلباش را به خاک هلاکت نشاند و برای مقابله با طغیان قبایل قزلباش، قبیله‌ای تاسیس کرد و آن را شاهسون یعنی دوست‌دار شاه نامید و از همه مردان قبایل خواست تا به‌عنوان عضوی از این قبیله ثبت‌نام کنند. شاه این قبیله را به‌عنوان فداییان و سرسپردگان خاندان خود در نظر گرفت و با حمایت ویژه‌ای که از این قبیله به عمل آورد، آن را از دیگران متمایز و برجسته ساخت.

«ولادیمیر مینورسکی» خاورشناس و ایران‌شناس روس، طی انتشار مقاله شاهسون در دائره‌المعارف اسلامی، ادعا می‌کند که اسناد و شواهد روایت ملکم مورد تایید نیست و منابع موجود در تاریخ صفویان ادعای تشکیل شاهسون توسط شاه عباس اول را اثبات نمی‌کنند.

روایت سوم نقل خود شاهسون‌ها است. این نظر در جزئیات با نظر ملکم تفاوت دارد. شاهسون‌ها مهاجرت اجداد خود از آناتولی را می‌پذیرند؛ اما در مورد زمان مهاجرت اختلاف نظر دارند. به اعتقاد آن‌ها ایل شاهسون ۳۲ طایفه با موقعیت اجتماعی برابر بودند و هیچ‌گاه یک فرد ارشد بر همه طایفه‌ها ریاست نمی‌کرد. آن‌ها زمان صفویان در دشت مغان ساکن بودند.

وجه تسمیه شاهسون

در مورد معنای واژه «شاهسون» دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. در لغت، واژه شاهسون به معنی «دوست‌دار شاه» است؛ هر چند در مفهوم، از این واژه به‌معنای سرسپاری به مذهب شیعه، ائمه (به‌خصوص حضرت علی (ع)) و سنت صفویه استنباط می‌شود؛ چراکه صفویان نمایندگان آن‌ها به شمار می‌رفتند.

از سوی دیگر دولت عثمانی دشمنان دیرینه صفویان برشمرده می‌شدند و «شاهسون» مخالفت شدید با عثمانی‌ها را در خود نهفته داشت؛ از این‌رو، اعلام شاهسونی از سوی روسای قبایل به این معنی بود که آن‌ها پیروی از فرامین شاه را در حکم فرایض دینی و اخلاقی خود می‌دانند و با «شاهسون» خواندن خود، حس میهن‌دوستی و ایران‌پرستی را نمایان می‌کردند.

طوایف عشایر شاهسون

ایل شاهسون از تعداد زیادی طایفه تشکیل شده است. نام طوایف در این ایل اغلب به «لو» ختم می‌شود. هر طایفه از یک یا چند تیره تشکیل شده است.

نام طوایف شاهسون اغلب به «لو» ختم می‌شوند

آیواتلو، آرالو، اجیرلو، اودولو، بیگدلو، بیگ باغلو، تکله، جعفرلو، جعفرقلی خانلو، جلودارلو، جهان خانملو، حاجی خواجه لو، حسین حاجیلو، حسینکلو، خامسلو، خلیفه‌لو، دمیرچی لوریا، ساربانلار، ساری‌خان بیگلو، ساری خانلو، ساری نصیرلو، سیدلر، شاه‌علی بیگلو، طالش میکائیلو، عربلو، علی بابالو، عیسی لو، قره جبدرق، قره لر خیاوی، قوجا بیگلو، قوتلار، کلاش یا کالاش، کورعباسلو، گبلو، گیکلو، لاهرود، مرادلو، مستعلی بیگلو، مغانلو، هومونلو، یکه‌لو، جوادلو، جوروغلو، گده بیگلو، سرخان بیگلو، هومن‌لو، قوردلو، پیریواتلو، ساری جعفرلو، زرگرلو، سروانلار، حسین خان بیگلو، سیدلو، عطا خانلو، نوروز علی بیگلو، رضا بیگلو، عبادالله بیگلو، شاهعلی بیگلو، بالا بیگلو، آراللو، کله سر، قاراجا لو، حسین حاجی لو، کنده لو، گون پاپاق، چلبیانلو، حاجی علیلو، قره چورلو، کرد احمدلو، تراکمه، چاخرلو و محمد خانلو طوایف ایل شاهسون هستند.

تعداد ايلات، طوايف مستقل و زير رده هاي آنها بر اساس نتايج سرشماري عشاير كوچنده استان اردبيل سال1387

اسامي ايلات و طوايف مستقل دوره  قشلاقي  استان اردبيل بر اساس نتايج سرشماري 1387*

قوجه بیگلو:

این طایفه از جنوب خاک عثمانی (ترکیه کنونی) به ایران مهاجرت کرده و از قزلباش‌های شاه اسماعیل به شمار میرفتند که در جنگ ایران و عثمانی به نفع ایران و شاه اسماعیل جنگیده و حماسه‌ها افریده اند.

۱- جلوس طایفه قوجه بیگلو – قوجه بیگ و پسران قوجه بیگ – حاج حسنعلی بیگ – استان بیگ

۲- پسر حاج حسنعلی بیگ – علیرضا بیگ – رییس تیره علیرضا بیگلو

۳- پسران استان بیگ - چهار پسر از یک مادر به نام‌های ۱- میرزا حسین – آقا حسین – خان حسین – شاه حسین ۲- دو پسر از یک مادر نیز به نام‌های علی حسین – کلب حسین

۴- پدر قوجه بیگ به نام ببر سیاه مشهور بوده که یکی از سرداران و نام آوران نادر شاه بود

۵- استان بیگ عموی علیرضا بیگ و همچنین پدر زن علیرضا بیگ بود.

۶- ردیف ۳ بند ۱ که چهار پسر استان بیگ را تشکیل داده از بنیان گذاران طایفه عیسی لو واقع در محل ارشق (ارشه) هستند که در واقع اجداد طایفه عیسی لو می‌باشند. همچنین پسران ردیف ۳ بند ۲ استان بیگ هفت تیره از طایفه قوجه بیگلو را به نام تیره‌های ۱- جوروق بیگلو ۲- نورواله بیگلو ۳-نصر اله بیگلو ۴-شاه پلنگ خان ۵-آل اسکندر ۶- توپال آلی را تشکیل داده اند.

.. طایفه جعفرلو ..

به نقل از: مرحوم حاج سعدالله بیدار

تاریحچه شفاهی طایفه جعفرلو:

در حدود ۲۵۰ سال پیش در اثر نزاع دسته جمعی در منطقه ناوایی جمهوری آذربایجان کنونی سه برادر به نام‌های صادق – جعفر و بیوک مجبور به فرار از این منطقه و کوچ به طرف دیگر رود ارس می‌گردند هنگام فرار که به روایتی در فصل زمستان بوده است یکی از برادر‌ها به نام بیوک کشته می‌شود و دو برادر دیگر خود را به منطقه تنبق در حوالی مشگین شهر می‌رسانند و در آنجا ساکن می‌گردند مالک وقت تنبق فردی به نام موثق بوده است. با ازدواج جعفر با دختر موثق اینان خود را به مالک تنبق بیشتر نزدیک میکنند و با گذشت زمان مالکیت این منطقه توسط موثق به این دو برادر سپرده می‌شود؛ و افراد طایفه جعفرلو فرزندان و نوادگان همین جعفر بیگ هستند.
از میان فرزندان جعفر بیگ یا به عبارتی سومین نسل از فرزندان وی فردی سرشناس به نام حسین خان بوده است که بعد از چندین سال کشمکش توسط نیرو‌های دولتی دستگیر و به تهران اعزام می‌گردد و سپس بدستور ناصرالدین شاه اعدام می‌گردد.

آخرین بازمانده از نسل این بیگ‌ها اکنون جعفر بیگ () است که اکنون در شهر مشگین زندگی می‌کند.


طایفه جعفرلو که به مرور زمان در تنبق، ساچلی – ارباب کندی و ... ساکن شده بودند منطقه مغان را به عنوان ییلاق برای چرای احشام و دام‌های خود برگزیدند که این منطقه در زمان اصلاحات ارضی از دست آن‌ها خارج شد. این طایفه که اکنون نزدیک به ۷۰۰۰ نفر می‌باشد در مناطق مختلف مشگین شهر – تنبق – دوست کندی – پارس آباد و ... ساکن می‌باشند.

.. طایفه گیگلو ..

گیگلو:

Köy در زبان ترکی استانبولی به معنی روستااست. روستای گیک در استان ارضروم در شرق ترکیه می‌باشد که گیکلو‌ها از آنجا آمده اند. ولی شهرگیکلی در غرب ترکیه ودر منطقه کارا دنیز ازحوالی دریای سیاه می‌باشد این شهر در قدیم به نام آلاگاور (Alagâvur) بوده است این شهر از سال ۱۹۵۷ به بعد گیکلی نام گذاری شد. لطفا روستای گیک در ارضروم با شهر گیکلی در منطقه کارادنیز باهم اشتباه نشوند.geyik در زبان ترکی به معنی گوزن می‌باشدو علت نامگذاری این روستا به خاطر این بوده است که در این منطقه گوزن زیاد بوده است ومردمانش گوزن پرورش میدادند. حتی بعد از مهاجرت به ایران نوادگان علی پناه بیگ گله‌های گوزن زیادی در کنار گاو وگوسفندداشته اند، اما به مرور زمان بنا به دلایلی دیگر نتوانسته بودند گوزن نگهدارنددر بین این اشخاص گله‌های گوزن سلیمان بیگ (ازنوادگان علی پناه بیگ) زبانزد خاص وعام بوده است حتی در این زمان هم از گله‌های گوزن اوگفته میشود.

.. طایفه حاج خواجه لو ..

خان طایفه حاج خواجه لو، جواد خان امیر تومار

جواد خان امیر تومار:

از طرف مادر از تیره حاج محمد لو از طایفه حاجی خواجه لو و از طرف پدر از تیره محمد خانلو از طایفه حاجی خواجه لو می‌باشد. نام مادرش گل اندام دختر حاج محمد بود.


در حدود ۱۰۰ سال پیش دوران مبارزاتی خود را طی میکرده است رشادت‌های او در مقابل روس‌ها و ایفای نقش بارز او در دوران محمد علیشاه سال‌ها در داستان‌های اجدادمان گفته شده و اکنون نیز نسل به نسل منتقل می‌گردد. فردی نترس که در منطقه مغان مشکین شهر و تبریز صاحب اسم و رسمی بوده است.

داستان‌هایی از او و مراوداتی که با سیمیتقو کرد و امیر ارشد داشته است شنیده ام. گوشه‌ای از جنگ‌های جوادخان در شهر تبریز در کتاب تاریخ مشروطه آورده شده است. برادر جواد خان به نام حاج آقا خان در جنگ جوادخان با ایر ارشد کشته می‌شود. بعد‌ها امیر ارشد با جوادخان صلح می‌کند.

نوه‌های جواد خان هم اکنون در تبریز، اهر و مغان زندگی می‌کنند. یکی از نوه هایش سرهنگ نیروی انتظامی بود و فرماندهی راهنمایی و رانندگی تبریز را تا زمان بازنشستگی اش بر عهده داشت. قبر جواد خان در روستای میزان از توابع مشکین شهر قرار دارد.

عکس دیگری از جواد خان مربوط به دوران پیری ایشان در اختیار این جانب می‌باشد که می‌توانم بعد‌ها در اختیار قرار دهم. در این عکس جواد خان به همراه پسر خوانده اش می‌باشد که فرزند رحیم خان چلبیانلو لو بود و بعد از مرگ رحیم خان همسر او با جواد خان ازدواج کرد. نوه پسر خوانده اش (در حقیقت نتیجه رحیم خان چلبیانلو) با فامیلی رحیمی هم اکنون در تبریز زندگی می‌کند.

.. طایفه ساریخان بگلو ..

عکس فوق مربوط به رئیس طایفه ساریخان بگلو عالیش بیگ ساریخانی پدر محمد قلی نسب است.

.. طایفه هومونلو ..

طایفه هومونلو یکی از طوایف مشهور هفت اویماق که عبارتند از.۱-حاج خواجه لو..۲-هومونلو..۳-بیگدیلو..۴-عربلو..۵-گون ائولی (گیکلو) ...۶-اجیرلو...۷- اینانلو (آیین لو) می‌باشد.

ودرحال حاضر این طایفه دارای ۷-تیره بزرگ بنام‌های ۱- آقا ویردیلو..۲-آلهورنلو..۳ سیدلر..۴ گروسلار..۵ محمد جعفرلو..۶-محمد حسین لو..۷ محمد، ولی لو می‌باشند که عده از افرادطایفه یاد شده درمنطقه انگوت در روستا‌های جهانگیرلو-تکچی-آقاویردیلو وشوردرق سکونت دارند

وجمع کثیری در سمت شرق شهرستان مغان شهر (پارسا آباد) در روستا‌های پاراقشلاق-خان قشلاق-تکچی فیروز آباد شماره ۲... و حمداله آباد قوشاقشلاق وهچنان افراد قابل توجهی در تهران اردبیل مغان شهر (پارسا آباد) ساکن میباشند و ییلاق شان در حوالی مشکین شهر وملک بهاره آنان درمنطقه (ارشق) بنام آلاچیق تپه سی به اتفاق طایفه بیگدیلو مشهور است وبیش از ۶-هزار نفر جمعیت دارند و افراد سرشناس کشوری ولشگری صاحب نفوذ همچون سایر طوایف منطقه در کشور اسلامی ایران دارا می‌باشند.

ودر طول تاریخ برای دفاع از ایران عزیز رشادت‌ها از خود نشان داده وتا پای جان استاده اند بخصوص در دفاع مقدس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی درجنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران شهدای به نام‌های سرهنگ علی درویشی – پروینی - نوری - احمدزاده –پناهی- آتشی –نیک بین –شایسته –عزیزی –شیری... تقدیم نموده اند ونیز آزاده گانی، چون بهزاد محمدی – یاور پور احمد – و پور، ولی به افتخارات آنان افزوده است در ضمن بر حسب تیره ۱-آقا ویردیلو باشهرت کریمی-کاظمی- عابدی-ایرانژاد-آقازاده-روحانی-جوادی-معصومی-قلی زاده-ایمانپور-ایمانی-مجرد-قاهری-مختاری-کنعانی و صادقی.۲-الهورنلو باشهرت محمودی-معصومی-اسدی-نوچهره-پروانه-پناهی-امامی وجهانبانی...۳-سیدلر- باشهرت گل محمدی-سید عزیزی-موسوی-گلابی-و روحی...۴-گروسلار-باشهرت جهانگیر فرد-شهبازی-آتشی-احمدزاده-سهرابی-جعفرنژاد-خرمی-نوراله زاده-افروز-دژبان-برزینی-اسدزاده-نصیروند-عیوضی -...۵-محمد جعفرلو باشهرت جهانگیری- قهرمانی - نریمانی- نوری-نوجوان-فرزانه-علی نژاد-راسته-وطنخواه-امیرریاحی-درویشی-عظیمی-شاهی-و مردعلی زاده...۶-محمد حسین لوباشهرت-شرافتی-پروینی-هژبری-نظیفی-حسن زاده-ناصری-محمدی-محمودیان-پور احمد-خلفی -پورعلی-جباری-قربانزاده-معرفت-شایسته-عزیزی-ولیزاده-آزاد-شیری.۷-محمد، ولی لو باشهرت-نیک بین-شکری-پناهی-پناهیان-بشارتی-پورولی-آزادی-حمزه زاده -صحرای-صبحی-کوهی- نوری و رحیم نژاد معروفند...

.. طایفه مغانلو ..

از طوایف بومی مغان و از هفت اویماق است این طایفه بیش از همه طوایف در پرورش دام سلیقه واشتهار دارد وهیچ یک از طوایف نتوانسته اند در این مورد با آنان رقابت کنند به همین دلیل همیشه دام بیشتر در اختیار دارند این طایفه به صلح وصفا علاقه بیشتر دارند و از این حیث در بین طوایف مشهورند و افراد سالم و صلح و صفا علاقه بیشتر دارند و از این حیث در بین طوایف مشهورند وافراد سالم وصلح جو را به مغانلو تشبیه می‌کنند.
این طایفه بهترین قشلاق را در اختیار دارند که بنام خودشان نامیده می‌شود ییلاق شان نیز دست کمی از قشلاق شان ندارد در کوهپایه‌های ناظر بر سراب سبلان واقع است رضابیگ بیوک بیگ وآخرین رئیس طایفه مرحوم سرخای بیگ مردی امین و صالح بود که در سال ۱۳۳۷ در اثر سانحه تصادف فوت کرده و در قبرستانی در مشگین شهر به خاک سپرده شده.
تیره‌های خرده پا- رضا بیگلو- رضا قلی لو – ملک لر – قره لو- علی قولو-بگ روان لو-طوقه مانلو- الجه لر- حاجی اسماعیل لو- محمد یار لو – حاجی شیرین لو این طایفه را بوجود آورده اند.

بیگدیلی ائلینین کؤکوندن بیر آز آچیقلاما...

بیگدیلی ائلی اوغوز طایفا سینین (۲۴) بویوندان بیریدیر. تخمینآ (۱۰۰۴) ئینجی میلادی ایلی برابر دیر (۳۹۵) ئینجی هجری قمری ائیلینه کی شرقدن غربه کؤچوب نقل مکان ائدیبلر. شرق سرحدلرینده (مرزلرینده) - سلطان (محمود غزنوی) ائیله دویوشوبلر و ایران اولکه سینین مرکزینده (۱۰) ائیللرله اوتوراق ائدندن سونرا بیر پاراسی اسکی یوردلاری آذربایجانا –ارمنستانا – وبیر پاراسی شاماتا گئدیبلر و ایندیلیکده ده جوولان آدلانان بؤلگه سینده ساکین دیرلر. تخمینآ (۳۰) اوتوز مین عایله تیمور ائیله بیرلیکده اسکی یوردلارینا آذربایجانا حرکت ائتدیکده اردبیل ده (سلطانعلی سیاه پوشون) ائیسته گی ائیله تیمورون اوردوسون دان آیریلیب اردبیلین اؤزونده و هنده ورینده ساکین اولوبلار.

او زاماندان بو طایفه نین آدی بیگدیلی. بیگدیلی شاملو. ویا شاملو آدلانیبدیر. (خاجه سلطانعلی) نین بو ائسته یی ائچین بو طایفه شیخ صفی الدینله اورتاق بیر فیکیره گلیب صفوی لر حاکیمیتینین یارانماسیندا ده یرلی روللار اوینامیشدیرلار. (۲۴۳) ائیل صفوی لر حاکیمییتینده.

طایفه‌ی اجیرلو:

طایفه اجیرلو دارای تیره‌های بنام سوروتلو - اسماعیلی - امیر خانلو - شئینلو - اروسلو - بدرلو - کوسالو - حلاجدار - یعقوب بیگلو - قره سقالو - قرمز سقالو میباشد بالغ بر بیست هزار نفر جمعیت دارد!

این طایفه همراه با طایفه‌ی قو جه بیگلو از جنوب عثمانی ترکیه کنونی وارد ایران و دشت مغان شده و با جدا شدن از طایفه‌ی قوجه بیگلو یک طایفه‌ی مستقل به نام اجیرلو در مغان را تشکیل دادند که این طایفه به روی کار امدن و پادشاه شدن شاه عباس و شاه طهماسب صفوی کمک زیادی کرده است..........................

نصرت بیگ شاهین اجیرلو:

نصرت بیگ اجیرلو فرزند علی اکبر حدود سی سال در دوره‌ی پهلوی کدخدایی و ریش سفیدی طایفه‌ی اجیرلو را بر عهده داشت او چهار برادر به نام‌های سلیمان و سلمان عسگر و عمران داشت که ازجنگجویان ممتاز زمان خود بوده اند و علاوه بر اشتغال به کشاورزی در ساحل ارس به دامپروری و کوچ نشینی نیز میپرداختند

کربلایی نصرت بیگ اولین بار کفایت و شایستگی خود را در درگیری سواران شاهسون با نیرو‌های اسماعیل اقا سمیتقو در اواخر دوره‌ی قاجار نشان داد او به همراه برادرش سلمان بیگ فرماندهی دسته‌ای از تفنگچیان اعزامی از طوایف شاهسون را بر عهده داشتتند.

همچنین در درگیری‌های عشایر با بلشویک‌ها و نیرو‌های متجاوز شوروی به ساحل ارس در سال ۱۳۰۱ نصرت بیگ و برادرانش همراه تحت امر نعمت بیگ پسر عبادالله بیگ جنگی سختی با روس‌ها کرده و شجاعت و رشادت زیادی از خود نشان دادند.

.. طایفه دمیرچی ..

طایفه دمیرچیلو بیش از ۱۵۰۰ خانوار را شامل می‌شود که درحال حاضر حدود ۱۴۰۰ نفر از ان‌ها درشهر پارس ابادساکن هستند وحدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ خانوار ازآن‌ها به شهر تهران مهاجرت کرده اند اکثر اهالی این طایفه درروستا‌هایی از قبیل (قباد کندی. ذالقلی کندی. دمیرچی وروستا‌های اطراف ساکن دایمی هستند.


ولی قسمت کوچکی از این طایفه زندگی عشایری داشته وتابستان را در ییلاقات سراب وتابستان را درقشلاقات (گوورچین. مادلی) ساکن هستند.

منطقه جغرافیایی این طایف در شهرستان بیله سوار مغان بوده واز جنوب به کوه‌های خروسلو. از شرق به روستا‌های طومارکندی وشورگل. ازطرف غرب به ملی کنی و سیاب کندی وازطرف شمال به روستای آج اشمه ختم می‌شود.

اکثر جوانان فعلی این طایفه هم در تهران و هم در مغان مراتب بالای علمی را درحال گذراندن هستند که امید می‌رود در سال‌های آتی خدمتگذار مردم شریف مغان باشند

وضعیت اقتصادی و معیشت عشایر شاهسون

صنایع دستی شاهسون

عشایر شاهسون بیشتر دامدار هستند و بخش عمده‌ای از معیشت آن‌ها با دامداری در مراتع ییلاقی و قشلاقی و تولید شیر و فرآورده‌های لبنی تامین می‌شود. عمده دام‌های شاهسون را گوسفند‌های نژاد مغانی و شتر دو کوهانه تشکیل می‌دهند. در سال‌های اخیر کشاورزی در جلگه‌های اطراف ارس و مغان، باعث یک‌جا‌نشینی برخی از خانوار‌های این ایل شده است. تولید صنایع دستی از دیگر منابع کسب درآمد شاهسون‌ها محسوب می‌شود.

ساختار اجتماعی عشایر شاهسون

ایل شاهسون از نظر تقسیمات اجتماعی و سلسله مراتب ایلی به‌ترتیب از طایفه، تیره، کویک، اوبه و خانوار تقسیم می‌شود. به چند خانوار که آلاچیق‌ها و کومه‌های خود را در کنار یکدیگر برپا می‌کنند و چراگاه‌های مشترکی دارند، اوبه می‌گویند و چند اوبه تشکیل یک کویک را می‌دهند.

در راس هر طایفه شاهسون، «ایل بیگی» مسئولیت حفظ نظم و وصول مالیات را بر عهده دارد. ایل بیگی از سوی دولت مرکزی ایران انتخاب می‌شود. اداره طایفه برعهده «بیگ» است که از طرف ایل بیگی انتخاب می‌شود.

پوشاک عشایر شاهسون

طی چند دهه گذشته پوشش مردان شاهسون به‌شکل پوشاک یک‌جانشین‌های روستایی منطقه مشگین‌شهر، مغان و ارسباران درآمده و هرگونه تغییر و تحول در نوع و شکل لباس روستاییان به‌تدریج در شکل، ترکیب و نوع لباس مردان شاهسون نیز ایجاد شده است. کت، شلوار و کلاه ترکیب پوشاک مردان شاهسونی را تشکیل می‌دهد و بنابر مقتضیات شغلی، شیوه معیشت، عادت و سلیقه، تنها کمی از نظر رنگ و جلا با پوشش مردان شهری و روستایی تفاوت دارد.

پوشاک زنان شاهسون از ۹ تکه تشکیل می‌شود

زنان شاهسون تا حدودی شکل سنتی پوشاک خود را حفظ کرده‌اند و حتی در برخی موارد هیچ الگوی جدیدی را در بافت سنتی لباس خود راه نداده‌اند. پوشش غالب زنان شاهسون از ۹ تکه تشکیل می‌شود. کوینک (پیراهنی بلند از رنگ‌های متنوع و شاد)، تنبان یا دامن شلیته‌ای (شبیه تنبان‌های بانوان گیلان، بختیاری و قشقایی)، یایلیق (چارقد یا روسری گل‌دار که با یک کلاغی بسته می‌شود)، آیلن یایلیقی (چارقدی که از روی یایلیق و برای نگهداشتن آن در بالای پیشانی بسته می‌شود)، آراخچن (عرق‌چین)، یل (نیم تنه ساده زمستانی که روی جلیقه می‌پوشند)، جوراب، جلقا (جلیقه بدون آستین که روی آن‌ها با سکه‌های طلا و نقره دوخته می‌شود و تعداد سکه‌ها نشان‌دهنده میزان ثروت خانواده است)، باشماق (کفش) و یاشماق (دستمالی که روی دهان می‌بندند) اجزای پوشش زنان و دختران شاهسون است.

فرهنگ و رسوم عشایر شاهسون

زن شاهسون در حال تولید محصولات لبنی

قدمت عشایر شاهسون سبب شکل‌گیری معیشت و آداب و رسومی خاص در بین آن‌ها شده است که از جذاب‌ترین شیوه‌های زندگی اجتماعی به شمار می‌رود. این سبک زندگی برای بیشتر افراد جذاب و دیدنی است. شاهسون‌ها در تیراندازی و شکار شهره هستند و به سجایای اخلاقی و میهن‌پرستی شناخته می‌شوند.

عید فطر و عید قربان از اعیاد مهم شاهسون‌ها است. در روز عید قربان، قربانی می‌کنند و نزد بزرگان و ریش‌سفیدان اوبه می‌روند. عید نوروز و چهارشنبه‌سوری از شادترین روز‌های شاهسون‌ها محسوب می‌شود. شب چهارشنبه‌سوری آجیلی از نخودچی و گندم برشته درست می‌کنند، آتش‌برمی‌افروزند، بچه‌ها از روی آتش می‌پرند و صبح چهارشنبه آب‌تنی می‌کنند.

مرد شاهسون


شاهسون‌ها در عید نوروز تخم‌مرغ رنگ می‌کنند؛ به دید و بازدید می‌روند و تخم‌مرغ رنگی‌ها را بین بچه‌ها پخش می‌کنند. در آخر همگی به خانه «آق سقل» (ریش سفید) یا رئیس طایفه خود می‌روند. طبق عقاید ایل شاهسون در هنگام تحویل سال، برای یک لحظه آب‌های جاری از حرکت می‌ایستند و درختان سر به زمین می‌گذارند.

در مراسم خواستگاری ایل شاهسون دو فرد ریش سفید از طرف خانواده داماد برای عهد و پیمان به چادر خانواده عروس می‌روند. پس از موافقت با عهد و پیمان خواستگاری، شیرینی می‌خورند؛ سپس خانواده داماد به محل عروسی می‌روند و روسری کلاغی، گردن‌بند، آینه و شیرینی با خود می‌برند. جشن عروسی گاهی تا ۲۰ روز طول می‌کشد و در روز آخر، مهمان‌ها مبلغی را به‌عنوان طیانه (پول شیرینی) به صاحب مراسم می‌دهند.

موسیقی متداول در میان عشایر شاهسون، عاشیقی است و نوازندگان شاهسونی را عاشیق‌لر می‌نامند. آن‌ها با ساز زهی (چگو) اشعار و داستان‌های حماسی و عاشقانه می‌نوازند. اشعار عاشیق‌ها هجایی است و با توجه به تعداد هجا و مفهوم نامگذاری می‌شود. گرایلی، قوشی، تجنیسی، بایاتی، باغلاما، دیوانی، خلق و ماهنسی از مشهورترین اشعار و موسیقی‌های شاهسون هستند.

محل زندگی عشایر شاهسون
ییلاق و قشلاق عشایر شاهسون

زنان شاهسون در حال پخت نان



کوچ از ضروریات زندگی عشایر است که در فصول گرم و سرد انجام می‌شود؛ و به دو صورت عمودی و افقی اتفاق می‌افتد. در استان اردبیل کوچ عشایر به‌صورت عمودی است و از کمترین ارتفاع (پنج متر از سطح دریا) شروع می‌شود و تا ارتفاع ۴،۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا ادامه دارد. شاهسون‌ها طی ییلاق و قشلاق درمجموع حدود ۴۰۰ کیلومتر راه می‌پیمایند. زمان شروع ییلاق و قشلاق و مدت اطراق و توقف در مراتع مسیر، بر اساس شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی منطقه در سال‌های مختلف متغیر است.

کوچ ایل شاهسون در محدوده ارتفاعات سبلان و دشت حاصلخیر مغان در جلگه گسترده اردبیل اتفاق می‌افتد. این منطقه از نقاط پرمحصول کشور به شمار می‌رود و شرایط اقلیمی آن متاثر از کوه سبلان است.

به کوچ کردن از نواحی گرم به نواحی خنک در فصول گرم «ییلاق» گفته می‌شود. ییلاق شاهسون‌ها به‌طور معمول ۴۵ روز بعد از شروع بهار آغاز می‌شود و ۱۵ تا ۲۰ روز طول می‌کشد. آن‌ها اوایل خرداد ماه در دامنه‌های سبلان آلاچیق برپا می‌کنند و در ماه‌های تیر و مرداد به ارتفاعات بالاتر کوه سبلان می‌روند.

کوچ کردن از نواحی سرد به مناطق با آب‌وهوای گرم در فصل‌های خنک «قشلاق» نام دارد. قشلاق ایل شاهسون اواسط یا اواخر شهریور شروع می‌شود و ۴۰ تا ۴۵ روز به طول می‌انجامد؛ در مسیر قشلاق، نزدیک دشت مغان (ارشق، تازه کند) آلاچیق برپا می‌کنند و پس از چند روز به دشت مغان می‌روند و تا اواخر فروردین یا نیمه‌های اردیبهشت آنجا می‌مانند.

مسکن عشایر شاهسون



ییلاق و قشلاق عشایر شاهسون آب‌وهوای نسبتا سردی دارند؛ به‌همین خاطر آن‌ها از چادر‌هایی استفاده می‌کنند که بیشترین هماهنگی را با شرایط اقلیمی منطقه داشته باشند. آلاچیق‌های نیم‌کره‌ای و کومه‌های دالانی شکل، مسکن اصلی شاهسون‌ها محسوب می‌شوند. نوع مسکن، ایل شاهسون را از سایر ایلات و عشایر کشور متمایز می‌کند.

آلاچیق به سازه‌ای چوبی متشکل از ۲۳،۲۸ یا ۲۴ چوپ صیقل یافته به نام «چوبوغ» گفته می‌شود. این چوبوغ‌ها از قسمت فوقانی به نیم‌کره گنبدی شکل چوبی (چنبره) متصل هستند. پوشش خارجی آلاچیق از نمد است. نمد سفیدی که از پشم حلاجی شده گوسفندان، با مهارت خاص تولید می‌شود. نمد‌ها توسط مردان به قطعات منظمی به نام ترک بریده و متناسب با اندازه و شکل آلاچیق دوخته می‌شود. آلاچیق محل زندگی و پذیرایی از مهمانان است. سر درب ورودی با منگوله‌هایی آویزان و درون آلاچیق با دست‌بافت‌های زنان شاهسون پوشانده و تزیین می‌شود.

کومه شاهسون

کومه نوع دیگر مسکن شاهسون است. کومه‌ها طوسی رنگ، دالانی شکل و کوچک‌تر از آلاچیق‌ها هستند. این مسکن با استفاده از چوبوغ‌های جنگلی بدون صیقل ساخته و با نمد‌های مستعمل پوشانده می‌شوند. این نمد‌ها معمولا جنس زبرتری دارند. کومه غالبا برای طبخ غذا و تولید لبنیات استفاده می‌شود؛ اما در برخی موارد افراد کم‌بضاعت ایل نیز در آن‌ها زندگی می‌کنند. آلاچیق با مهارت و ظرافت ساخته می‌شود و دوام بیشتری نسبت به کومه دارد. فضای داخلی کومه حدود پنج متر است.

اسکلت آلاچیق شاهسون

به مجموعه چند آلاچیق و کومه که در یک منطقه برپا شده باشد «اوبه» می‌گویند. محلی که اوبه در آن برپا شده باشد، «یورد» نامیده می‌شود. چوب‌های چادر‌ها با فاصله تقریبی یک متر از یورد چیده می‌شوند. هر عضو ایل به خاطر دارد که در کدام یورد به دنیا آمده است. یورد‌ها القاب و عناوین خاصی دارند؛ برخی از عناوین آن‌ها یادآور یک واقعه یا جریان تاریخی هستند.

مشخصه اصلی یورد، سنگ‌چین‌هایی است که با استقرار اولین آلاچیق یا کومه به‌صورت هلالی چیده می‌شوند. هدف از این سنگ‌چین‌ها ایجاد فضایی برای گذاشتن فارماش (جارخت‌خوابی پشمی) و باقی اسباب و وسایل است. سنگ‌چین از نفوذ رطوبت و نم به داخل وسایل جلوگیری می‌کند.

صنایع دستی عشایر ایل شاهسون

با توجه به اشتغال عشایر شاهسون به شغل دامداری، دسترسی به ملزومات و مواد اولیه برای تولید دست‌باف‌هایی مانند قالی و قالیچه، گلیم، زیلو، جاجیم و خورجین، پلاس (چادر)، چوقا یا برک، کلاه، دستکش، جوراب، گیوه، پاپوش، حصیر، مفرش برای اهالی ایل به‌ویژه بانوان فراهم است. این دست سازه‌ها فرهنگ سنتی و غنی ایل شاهسون را به تصویر می‌کشند.

اگر از عشایر شاهسون هستید یا با سبک زندگی این ایل آشنایی دارید، لطفا اطلاعات خود را با ما و کاربران کجارو به اشتراک بگذارید.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت کجارو، تاریخ انتشار:۲۹ تیر ۱۴۰۲، کدخبر: ۱۹۳۶۹۴، www.kojaro.com