درگذشت استاد کریم مجتهدی خسران جبران‌ناپذیری برای جامعه‌ی علمی و فرهنگی و به‌ویژه برای دانشگاه است. روح جست‌وجوگری سرانجام پس از نه دهه تلاشی بی‌وقفه به آرامش ابدیت پیوست. عطش دانستن و ژرف‌تر دانستن او را به وادی فلسفه کشاند. جویای حقیقت و دانایی راستین شد و راه‌های پرفراز‌ و نشیب این وادی را با جدیّت و سخت‌کوشی طی کرد. پرسشگری، جدیّت، سخت‌کوشی و انضباط ویژگی‌هایی بود که همه‌ی شاگردان دکتر مجتهدی از او به خاطر داریم. وطن‌دوست بود و دلش برای اعتلای تفکر در کشور عزیزمان می‌تپید. به آن‌چه می‌اندیشید باور داشت و با باورش زندگی می‌کرد و راسخ بودنش در مسیر باورش برای همه‌ی ما آموزنده بود و احترام‌ابرنگیز. در پرورش شاگردان سختگیر بود، اما در پس این ظاهر سخت هرچه بود دلسوزی و مهربانی و خیرخواهی بود.

بیش از چهل سال، از دوره‌ی لیسانس فلسفه‌ی غرب در دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و سپس دوره‌ی فوق‌لیسانس و پس از گذراندن دوره‌ی دکتری در بیرون ایران و عضویتم در گروه فلسفه‌ی همان دانشگاه سال‌هایی به عنوان همکار، توفیق آن را داشتم که شاهد برهه‌هایی از زندگی او باشم. طی یک‌سالی که پایان‌نامه‌ی فوق‌لیسانس را با راهنمایی او می‌نوشتم از نزدیک اهتمامش به دانش‌پژوهی و برانگیختن روحیه‌ی علمی در میان دانشجویان را لمس کردم. بر خلاف برخی استادان ساعت‌های متمادی صرف وقت می‌کرد و مشارکت جدّی در کار. پایان‌نامه‌ی فوق‌لیسانس من درباره‌ی منادشناسی لایب‌نیتس بود و من دو متن اصلی محور پایان‌نامه را از زبان آلمانی به فارسی برگردانده و با متن انگلیسی تطبیق داده بودم و برای پیدا کردن معادل‌های مناسب برای اصطلاحاتی که در پاره‌ای از موارد برای نخستین بار به فارسی ترجمه می‌شد حتی به برگردان عربی متن مراجعه می‌کردم. با این‌حال، همان‌طور که همه می‌دانند خود لایب‌نیتس بیشتر آثارش را به زبان فرانسوی و لاتینی نوشته است. آشنایی کم‌نظیر دکتر مجتهدی به زبان فرانسوی مددکار شد و ایشان بی‌دریغ سطربه‌سطر ترجمه را در جلسات حضوری با متن اصلی تطبیق می‌کرد. لذت آن ساعات خوش همچنان در خاطره‌ی من به یاد مانده است. بر کاربرد واژه‌های فارسی پافشاری بلکه تعصّب داشت و به ادبیات و سنت دیرینه‌ی فرهنگی‌مان عشق می‌ورزید.

محمدمهدی اسماعیلی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) در یادداشتی با عنوان دوستدار راستین حکمت درباره درگذشت کریم مجتهدی چهره ماندگار فلسفه، نوشت: دکتر مجتهدی در سراسر زندگی، همواره «درد هویت» داشت و از شایسته‌ترین الگوهای علمی در دوران معاصر به شمار می‌رفت.

دوستدار راستین حکمت

متن کامل یادداشت محمدمهدی اسماعیلی به شرح زیر است:

"صبح دیروز استاد عالیقدرمان آقای دکتر کریم مجتهدی، فیلسوف و چهره ماندگار فلسفه دار فانی را وداع کرد و به دیار حق شتافت.

جامعه فکری و فرهنگی کشورمان به سوگ یکی از بهترین فرزندان اصیل خود نشست که در سراسر زندگی، همواره «درد هویت» داشت و از شایسته‌ترین الگوهای علمی در دوران معاصر به شمار می‌رفت. بسیاری از علاقه‌مندان به اندیشه، فلسفه و فرهنگ در ایران از علم و معرفت او، چه از طریق تألیفات ارزشمند، تحقیقات نوآورانه و ترجمه‌های ایشان و چه از طریق سالیان دراز تدریس منحصر به فردشان، برخوردار شده‌اند.

کوشش‌های دکتر کریم مجتهدی در مقام استاد برای تربیت نسل‌های فرهیخته کشورمان، از خدمات برجسته او در بیش از نیم‌قرن گذشته به مردم کشورمان است که باید قدر دانسته شود.

بر اهل نظر روشن است که دکتر مجتهدی از ستون‌های تفکر فلسفی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و خالق آثار مرجع بسیاری است، اما آنچه که استاد را از یک متفکر ممتاز به یک «متفکر متمایز» در دوره ما تبدیل کرد، صرفاً دانش گسترده و توانایی علمی ایشان نبود، بلکه دست‌کم چهار ویژگی دیگر نیز در وجودشان تحقق یافته بود که من در مقطع تحصیل دکترا در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و در تمام طول دوره دانشجویی‌ام، شاهد آن بودم: اول، اشتیاق به یادگیری دائمی؛ دوم، تعهد به ایران‌دوستی؛ سوم، پاسداری از زبان فارسی و چهارم، دغدغه آینده فرهنگ است. همین ویژگی‌ها، استاد مجتهدی را به معلم بزرگ دوران و یک متفکر فرهنگی‌ اصیل تبدیل ساخت.

۱- شوق یادگیری دائمی

تعهد دکتر مجتهدی به «یادگیری دائمی» و جمله مشهور ایشان مبنی بر اینکه «فیلسوف، دانشجوست»، تنها نشانه‌ای از فروتنی استاد نبود، بلکه نشانگر یک فضیلت اخلاقی و آگاهی دانشی در سنت تعلیم و تربیت ایرانی و اسلامی است که شاکله شخصیتی متفکران اصیل را می‌سازد. او نماینده برجسته این سنت تعلیمی به شمار می‌رفت و وظیفه تفکر را تولید دانش می‌دانست.

۲- ایران‌دوستی بی‌پایان

وجهی دیگر از تفکر دکتر مجتهدی، میل بی‌پایان و اشتیاق سرشار او به «ایران‌دوستی» بود. استاد با وجود زندگی و تحصیل در فرانسه از دوره جوانی، تعهد به ایران را به منزله ریشه و اصالت خود پاس می‌داشت. این اصالت فرهنگی‌، یک میراث ارزنده و یادگاری درس‌آموز برای نسل‌های نوخاسته کشورمان است که باید آن را به مثابه یک «پشتوانه هویتی» قدر دانست.

۳- حافظ زبان فارسی

عشق به اصالت فرهنگی ایران نزد دکتر مجتهدی شامل آدابی گوناگون از جمله پاسداری از «زبان فارسی» است. برای شناخت اوج حساسیت دکتر مجتهدی درباره پاسداری از زبان فارسی، کافی است به این رأی فیلسوفانه ایشان رجوع کنیم که می‌گویند «تظاهر به زبان‌های خارجی، نشانه نوعی اختلال شخصیت و جهل مرکب است. سرازیر شدن لغت‌های خارجی در زبان فارسی، برای تظاهر و اثبات خود و خودنمایی است». استاد معتقد بود یادگیری زبان برای جوانان و دانشجویان خوب است، چنانکه خود نیز به چندین زبان خارجی تسلط داشتند و در کلاس درس به ما نیز تکلیف می‌کردند تا زبان‌ لاتین را بیاموزیم و حتی از ما امتحان می‌گرفتند، اما می‌گفتند نباید «زبان‌دانی» را با «تظاهر به زبان» اشتباه کرد.

۴- دغدغه آینده فرهنگ

دکتر مجتهدی، همواره دغدغه «آینده فرهنگ» را داشت و درباره آن تأملات فیلسوفانه می‌کرد. گره‌گشایی از کار فرهنگ نزد او از رسالت‌های فیلسوف دانسته می‌شد و در این زمینه نیز چشم به اصالت‌ها و ریشه‌ها داشت. در این‌باره، بدون هیچ تمهید مقدمه‌ای، صرفاً سخنان خود ایشان را در بیستمین همایش روز ملی حکیم ملاصدرا نقل می‌کنم که گویاتر از هر شرحی است؛ جایی که به صراحت می‌فرمایند: «من بیشتر متخصص فلسفه غرب هستم، ولی مدافع فلسفه غرب نیستم.

با تأمل در فلسفه غرب به امکانات بیشتری در فلسفه خودمان دست خواهیم یافت، اما فلسفه صدرا، سهروردی و میرداماد و... می‌توانند آینده فرهنگ ما را تضمین کنند.»

متن پیام تسلیت محمدعلی زلفی‌گل به شرح زیر است:

«انالله و انا الیه راجعون»

خبر تاسف‌بار درگذشت استاد ارجمند، چهره ماندگار فلسفه "استاد دکتر کریم مجتهدی " بسیار موجب تأسف و تالم شد.

ایشان شخصیت برجسته علمی بین‌المللی، استادی فرزانه، متواضع، دلسوز، خوشنام و انسانی وارسته، فرهیخته و مسئولیت‌پذیر بودند که در عمر بابرکت خود با سختکوشی و روحیه‌ای خستگی‌ناپذیر خدمات شایانی در حوزه فلسفه و علوم انسانی به میهن اسلامی ارائه دادند و همواره عشق به وطن را در اولویت خدماتش قرار می‌داد.

فقدان این شخصیت علمی بزرگ، استاد فرهیخته و پرافتخار به جامعه علمی و دانشگاهی کشور لطمه بزرگیست، هرچند معتقدم مرده آنست که نامش به نکویی نبرند. تربیت صدها شاگرد، محقق، پژوهشگر و استاد طراز اول و نوشتن ده‌ها کتاب و مقاله علمی، نام این فیلسوف فقید را همواره در ذهن و جان شاگردان و مریدانش و نیز در تار و پود عالی‌ترین سطوح علمی کشور جاودانه خواهد کرد.

اینجانب وظیفه خود می‌دانم به عنوان خدمتگذاری کوچک در حوزه آموزش عالی این ضایعه دردناک را به ابتدا خانواده محترم ایشان، همه دانشمندان، اساتید دانشگاه و محققان حوزه علوم انسانی و شاگردان و مریدانش تسلیت بگویم و از درگاه پروردگار متعال برای آن زنده‌یاد، رحمت و مغفرت واسعه الهی و برای بازماندگان، شکیبائی و طول عمر با عزّت و سربلندی مسئلت می‌نمایم. خداوند متعال روح بلند آن بزرگ مرد آسمانی را با انبیا و اولیا محشور و همنشین کند.