شعارسال: وقتی جنگ تحمیلی ۱۲ روزه به پایان رسید، بسیاری از شهروندان، به‌ویژه نسل جوان، در شوک ماندند. آنها که تنها قصه‌های جبهه و خاطرات رزمندگان دفاع مقدس را شنیده بودند، این بار با پوست و گوشت و استخوان معنای واقعی انفجار را لمس کردند. ترس و اضطرابی که از زیر خاکستر سال‌ها آرامش نسبی بیرون آمد، به سرعت خود را در رفتار‌های روزمره، خواب، روابط خانوادگی و حتی انگیزه‌های کاری مردم نشان داد.

این شوک جمعی، اثر عمیقی بر سلامت روان جامعه گذاشت. برخی رسانه‌ها این واقعیت را نادیده گرفتند و برخی دیگر تلاش کردند از این بحران اجتماعی، بهره‌برداری سیاسی کنند. چند روز پیش، رویداد۲۴ گزارشی منتشر کرد مبنی بر اینکه میزان مراجعه به مراکز روان‌درمانی پس از جنگ، ۴۰ درصد افزایش یافته است؛ آماری که بلافاصله با واکنش گسترده مواجه شد. برخی رسانه‌های آن طرف آبی از آن سوءاستفاده کردند و رسانه ملی هم آن را «تحریف شده» خواند. حتی با پخش صفحه شخصی خبرنگار ما در شبکه دو، حریم خصوصی او را نقض کردند تا خبر را بی‌اعتبار جلوه دهند.

اما تحقیقات تازه ما نشان می‌دهد نه تنها آن گزارش درست بوده، بلکه آمار واقعی از آن هم بیشتر است.

افزایش ۵۰ درصدی مراجعات

معصومه حاتمی، روانشناس و مدیر موسسه بین‌المللی «سیمین روان»، در گفت‌و‌گو با رویداد۲۴ می‌گوید: «قبل از جنگ، ورودی ماهانه کلینیک ما بین هزار تا هزار و ۲۰۰ نفر بود. اما در ماه پس از جنگ، این عدد به ۲ هزار نفر رسید. این یعنی تقریبا ۵۰ درصد افزایش.»

حاتمی با اشاره به تغییرات چشمگیر در نوع مشکلات مراجعان ادامه می‌دهد: «قبل از جنگ، بیشتر مراجعات مربوط به رشد فردی، مشاوره پیش از ازدواج، سکس‌تراپی و مشاوره شغلی بود. حالا عمده مراجعان با اختلالات اضطرابی، وسواس فکری (OCD)، پنیک اتک و مشکلات کنترل خشم روبه‌رو هستند. همچنین موارد زیادی از بی‌انگیزگی و احساس بی‌هدف بودن دیده می‌شود؛ مردم می‌پرسند "تهش چه می‌شود؟ " و همین سؤال ساده، انگیزه ادامه زندگی را از آنها می‌گیرد.»

نقش اخبار و پیام‌های جعلی در بحران روانی

حاتمی علت اصلی شدت گرفتن این وضعیت را پیگیری بی‌وقفه اخبار و پیام‌های غیرموثق می‌داند و می‌گوید: «در روز‌های جنگ، مردم مدام اخبار را از شبکه‌های ماهواره‌ای و گروه‌های خانوادگی در پیام‌رسان‌ها دنبال می‌کردند. پیام‌هایی که بدون بررسی صحت منتشر می‌شدند و فضای خانه را پر از ترس و تنش می‌کردند، مخصوصاً وقتی نظام ارزشی اعضای خانواده با هم در تضاد بود.»

روایت‌های تکان‌دهنده از مراجعان

حاتمی نمونه‌ای تلخ را بازگو می‌کند: «یکی از مراجعان من خانمی بود که بعد از ۱۴ سال درمان ناباروری، بالاخره باردار شد، اما در اثر شوک ناشی از صدا‌های جنگ، جنین هشت‌ماهه خود را از دست داد. این نوع آسیب‌ها قابل جبران نیستند. یا مورد دیگری داشتم که همسرش و پسر یکی از دوستان صمیمی‌اش در حادثه‌ای جان باختند. او حالا هر شب با وحشت از خواب می‌پرد و دچار حملات پانیک شده است.»

به گفته او، این مشکلات محدود به حوادث مستقیم جنگ نیست، بلکه حتی افرادی که کیلومتر‌ها دورتر از خط درگیری زندگی می‌کردند، صرفاً با دیدن تصاویر یا شنیدن اخبار، دچار اضطراب شدید شده‌اند.

سه گروه بیشترین آسیب را دیده‌اند

حاتمی تأکید می‌کند که «کودکان، سالمندان و زنان بیشترین آسیب را در این جنگ دیده‌اند. کودکان به دلیل ناتوانی در درک چرایی اتفاقات، با کابوس‌ها و ترس‌های شبانه دست و پنجه نرم می‌کنند. سالمندان هم که پیش‌تر تجربه جنگ را داشته‌اند، با بازگشت خاطرات تلخ قدیمی روبه‌رو شدند. زنان نیز به خاطر نقش حمایتی‌شان در خانواده، فشار مضاعفی را تحمل کردند.»

به باور این روانشناس، پایان جنگ به معنای پایان آسیب‌های روانی نیست. او می‌گوید: «این جنگ فقط ۱۲ روز طول کشید، اما اثراتش می‌تواند تا ۱۲۰ روز یا حتی بیشتر باقی بماند. این یعنی دست‌کم یک فصل و نیم جامعه درگیر پیامد‌های روانی آن خواهد بود.»

راهکار‌های فوری برای کاهش اضطراب عمومی

حاتمی راهکار‌هایی مشخص برای بهبود اوضاع پیشنهاد می‌کند، از جمله:ارائه خدمات روانشناسی اورژانسی مشابه دوران کرونا، به صورت رایگان یا با یارانه دولتی. پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی برای جلوگیری از تأخیر در مراجعه به دلیل هزینه‌ها.

برگزاری سمینار‌ها و ورکشاپ‌های رایگان در سرا‌های محله و شبکه‌های اجتماعی داخلی مثل بله و ایتا و آموزش تکنیک‌های مثبت‌نگری، آرام‌سازی و تاب‌آوری به عموم مردم توسط کارشناسان.

او می‌گوید: «خیلی‌ها فقط به خاطر هزینه‌ها دیر مراجعه می‌کنند و بیماری‌شان پیشرفت می‌کند. بیمه اگر این خدمات را پوشش دهد، می‌توانیم خیلی زودتر جلوی بحران را بگیریم.»

مراجعه به روانشناس، نشانه آگاهی است نه ضعف

وی در پایان گفت‌و‌گو، به هجمه‌ها علیه افزایش مراجعات پاسخ می‌دهد و می‌گوید: «مراجعه به روانشناس نباید ننگ تلقی شود. این یعنی مردم آگاه‌تر شده‌اند و برای سلامت روان‌شان اهمیت قائل‌اند. البته مهم است که هدف مراجعه چیست؛ گاهی برای رشد فردی است و گاهی برای درمان مشکلات جدی.»

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از رویداد24، تاریخ انتشار : 23مرداد1404، کدخبر:424261، www.rouydad24.ir