شعارسال: در حالی که آسمان بسیاری از استان‌های ایران در پاییز ۱۴۰۴ هنوز چشم‌انتظار باران است، برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی بار دیگر از «ابردزدی ترکیه» سخن می‌گویند. اما نگاهی به آمار بارش کشور‌های منطقه نشان می‌دهد همسایگان ایران نیز درگیر کم‌بارشی‌اند.

 ایران در حالی پاییز امسال را با کاهش چشمگیر بارش آغاز کرده که بر اساس آمار رسمی، میزان بارش کشور نسبت به میانگین ۲۱ ساله حدود ۴۴ درصد کاهش یافته و بارش برف نیز تا ۸۴ درصد کمتر از حد نرمال گزارش شده است.

اما نگاهی به داده‌های بارش کشور‌های همسایه نشان می‌دهد که عراق، ترکمنستان، آذربایجان، ترکیه و ارمنستان نیز همگی با افت بارندگی روبه‌رو بوده‌اند؛ چنانکه بارش‌ها در ترکمنستان ۱۰- درصد، آذربایجان ۵۴- درصد، ترکیه ۲۱- درصد و ارمنستان ۶۲- درصد نسبت به میانگین درازمدت کاهش یافته است. فقط عراق افزایش خفیف دو درصدی داشته است.

با این حال، در شبکه‌های اجتماعی شایعاتی دست‌به‌دست می‌شود که «ابر‌های باران‌زای ایران پیش از ورود به مرز‌های کشور در ترکیه دزدیده می‌شوند». ادعایی که نه پشتوانه علمی دارد و نه در هیچ نقطه‌ای از جهان نمونه‌ای برای آن ثبت شده است.

در واقع، بارورسازی ابر‌ها (Cloud Seeding) تنها فناوری شناخته‌شده در حوزه تغییرات مصنوعی آب‌وهواست؛ فرایندی محدود که در آن با پاشیدن ذرات یدید نقره یا نمک داخل ابر، احتمال بارش افزایش داده می‌شود. این روش در مقیاس ملی انجام‌پذیر نیست و هیچ کشوری توانایی «منحرف کردن» ابر از کشور دیگر را ندارد.

در همین رابطه، گفت‌وگویی داشتیم با دکتر عباس رنجبر نایب‌رئیس انجمن علوم و فنون دریایی ایران که توضیحات فنی و اقلیمی دقیقی درباره این موضوع ارائه داد.

رنجبر در ابتدای گفت‌و‌گو تأکید کرد: مقایسه اقلیم ایران با ترکیه یا عربستان کاملاً اشتباه است، چراکه شرایط اقلیمی این کشور‌ها با یکدیگر تفاوت اساسی دارند و حتی در مقیاس کوچک هم نمی‌توان میزان بارندگی را یکسان دانست، چه برسد به مقایسه کشوری.

او افزود: ارتفاعات متعدد در ترکیه و نزدیکی این کشور به دریای مدیترانه و دریای سیاه باعث می‌شود سیستم‌های باران‌زا بیشتر بر ترکیه اثر بگذارند. در حالی که سیستم‌های مؤثر بر ایران باید ابتدا روی مدیترانه شکل بگیرند و در صورت وجود موانع پرفشار در مسیر، اغلب پیش از رسیدن به کشور ما تخلیه می‌شوند.

به گفته رنجبر، مرز کوهستانی میان ایران و ترکیه نقش مهمی در توزیع بارش دارد؛ سیستم‌های باران‌زا معمولاً در دامنه‌های رو به باد بارش خود را تخلیه می‌کنند، بنابراین مناطق پشت کوه مانند بخش‌هایی از ایران بارش کمتری دارند. برای نمونه، در دو سوی رشته‌کوه زاگرس، کوهرنگ سالانه نزدیک به ۲۰۰۰ میلی‌متر بارش دارد، در حالی که کویر لوت تقریباً بدون بارش است.

نایب‌رئیس انجمن علوم و فنون دریایی ایران تأکید کرد: حتی درون یک استان هم تفاوت‌ها چشمگیر است؛ در گیلان، میانگین بارش انزلی ۱۸۰۰ میلی‌متر است، اما در منجیل به حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر می‌رسد. پس نمی‌توان با دیدن یک تصویر ماهواره‌ای نتیجه گرفت که ابری از ایران دزدیده شده است.

رنجبر درباره طرح‌هایی مانند «هارپ» یا سلاح‌های اقلیمی نیز گفت: دو سال پیش، بخش‌هایی از آمریکا و کانادا درگیر خشکسالی و آتش‌سوزی بوده‌اند؛ روسیه هم با وجود برنامه‌های بارورسازی در سال ۲۰۰۸، در سال ۲۰۱۰ دچار خشکسالی شدید شد. اگر چنین فناوری‌هایی واقعاً وجود داشت، این کشور‌ها از آن برای حل مشکلات خود استفاده می‌کردند.

او در پایان خاطرنشان کرد: بارورسازی ابر‌ها می‌تواند در مقیاس محدود تأثیرگذار باشد، اما در سطح ملی و قاره‌ای عملاً کاربردی نیست. بنابراین، پدیده‌ای به نام ابردزدی از اساس فاقد مبنای علمی است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از دیارمیرزا، 15آبان1404، 988447، https://diyarmirza.ir/