شعار سال: شیرین‌احمدنیا، عضو هیأت‌مدیره انجمن جامعه‌شناسی ایران در پنل «خشونت فرهنگی و ساختاری» با بیان اینکه در خشونت ساختاری فرد بنا به قرار گرفتن در جایگاهی خود را مجاز به اعمال خشونت می‌بیند، گفت: خشونت فرهنگی نوعی از انواع خشونت و تداوم هنجارهای مولد خشونت است. مثلا در یک فرهنگ به سادگی شوهر خوب فردی تصور می‌شود که اعمال خشونت‌آمیز نداشته باشد.

به گفته احمدنیا، خشونت بنا به جنسیت، قومیت، مذهب، پایگاه اجتماعی افراد و گروه‌های مختلف اعمال می‌شود که برخی از انواع خشونت پنهان بوده و تبعیض‌هایی که اعمال می‌شود خیلی وقت‌ها نامرئی است. احمدنیا تصریح کرد: در انواع خشونت مرزهای قراردادی بین افراد در چهارچوب روابط اجتماعی و فرهنگی تعیین می‌شود و افراد به‌خودی و غیرخودی تقسیم می‌شوند؛ در این جایگاه نوع و میزان خشونت نیز متفاوت است.

کاهش خشونت علیه زنان با تحصیلات عالیه

یکی از پنل‌های تخصصی که روز گذشته در این همایش برگزار شد مربوط به «همسر آزاری» بود. مروئه وامقی، رئیس مرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی دانشگاه بهزیستی با اشاره به اینکه با بالارفتن سطح تحصیلات زنان خشونت خانگی کاهش پیدا می‌کند، گفت:‌ براساس مطالعات انجام‌شده با بالا رفتن تحصیل زنان، شیوع خشونت خانگی و همسرآزاری کاهش پیدا می‌کند. وی با اشاره به آمار 35درصدی خشونت جسمی و جنسی علیه زنان در دنیا گفت:‌ خشونت خانگی در کشورمان که همان خشونت شوهر نسبت به زن است، رتبه هجدهم در بین مشکلات کشور را دارد و چهاردهمین آسیب اجتماعی عمده در کشور است.

وامقی درخصوص مصادیق خشونت علیه زنان نیز گفت: هل دادن، کتک زدن و مشت و لگد و سیلی زدن به زنان بیشترین مصادیق همسرآزاری را شامل می‌شود و آخرین رتبه‌ها مربوط به خفه کردن و سوزاندن است. شیوع آزارهای روانی و عاطفی موضوع دیگری بود که وامقی به آن اشاره کرد و گفت:‌ این نوع آزارها از 25تا 93درصد گزارش شده که بدبینی، تحقیر کردن، کنترل رفت‌وآمد، ممانعت از خروج از خانه، فحاشی و فریاد زدن از مصادیق این آزارهاست، که بیشترین شیوع مربوط به فحاشی و داد زدن است. وی درخصوص خشونت‌های اقتصادی نسبت به زنان نیز گفت:‌ شیوع خشونت‌های اقتصادی سه تا 35درصد گزارش شده که مصادیق آن شامل عدم‌مشارکت در تصمیم‌گیری اقتصادی، سختگیری در خرجی دادن، زور کردن زن برای فروش اموالش و دخل و تصرف در اموال زن است. به گفته رئیس مرکز تحقیقات مدیریت رفاه اجتماعی خشونت خانگی بین زنان خانه‌دار بیشتر است و مردان بیکار نیز بیشتر دست به خشونت خانگی می‌زنند و هرچه وضعیت اقتصادی و درآمد خانواده بالاتر باشد وقوع خشونت خانگی کمتر است. اعتیاد و الکل نیز ارتباط مستقیمی با وقوع خشونت خانگی دارند.

مشکلات فرهنگی بر سر راه غربالگری همسر آزاری

مدیرکل سلامت روانی، اجتماعی اعتیاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این همایش با اشاره به اینکه مشکلات فرهنگی از مهم‌ترین چالش‌ها بر سر راه مداخلات و غربالگری بین زنان متاهل بالای 15سال است، گفت:‌ هنگام ورود افراد به نظام مراقبت‌های اولیه بهداشتی از زنان متاهل بالای 15سال، سؤالاتی پرسیده می‌شود که درصورت نیاز به کارشناس سلامت روان، ارجاع داده شوند اما مداخلات همسرآزاری به‌دلیل وجود برخی باورها و فرهنگ‌ها، چالش‌هایی دارد. احمد حاجبی با اشاره به برنامه‌های وزارت بهداشت برای پیشگیری از همسر آزاری گفت:‌ توانمند‌سازی‌ کلی و توانمند‌سازی‌ اختصاصی دو رویکرد وزارت بهداشت برای قربانیان همسر آزاری است. به گفته وی مشکلات قربانیان خشونت خانگی با مداخلات روانشناختی و توانمندسازی حل نمی‌شود بلکه به حمایت‌های اجتماعی نیاز دارند که مربوط به سازمان بهزیستی است و نیاز به گسترش دارد.

وی در ادامه گفت: شاید در بحث همسرآزاری، قوانین حمایت‌کننده باشند اما در اجرای آن‌ها مشکل داریم. هرجایی که نیاز به حمایت‌های قانونی داریم در نظام ارجاع و سیستم مراقبت‌ها در اجرا با مشکل مواجه می‌شویم و کار ما ابتر باقی می‌ماند.

بیماران روانی، قربانیان خشونت ساختاری

عضو هیأت مدیره انجمن علمی روانپزشکان ایران نیز درخصوص قربانیان خشونت ساختاری در کشور گفت:‌ در بسیاری از نقاط دنیا بیماران روانی بخشی از گروه آسیب‌پذیر جامعه را تشکیل می‌دهند و علاوه بر رنج آشکار ناشی از بیماری روانی، با فرسودگی ناشی از انگ اختلال روانی، جدایی از جامعه و نادیده گرفته شدن حقوق و آزادی روبه‌رو هستند. به گفته مهدی نصر اصفهانی، بیماران روانی معمولا با طرد از جامعه و محرومیت‌های بسیاری مواجه هستند و معمولا به همه این افراد انگ خطرناک بودن زده می‌شود و بیمار روانی بودن معادل ناتوان بودن فرد تلقی می‌شود. وی با اشاره به اینکه رابطه معناداری بین جرم و جنایت و بیماران روانی وجود ندارد، گفت:‌ معمولا بیماران روانی را عامل وقوع جرم و جنایت در جامعه معرفی می‌کنند درحالی‌که مطالعات جهانی نشان می‌دهد درصد جرم و جنایت در بین بیماران روانی نسبت به کل جرم‌هایی که واقع می‌شود بسیار ناچیز است.

دکتر نصر اصفهانی درخصوص قانون حمایت از بیماران روانی نیز گفت:‌ جرقه تدوین این قانون در سال 82 زده شد که به تازگی کلیات آن در کمیسیون لوایح دولت تصویب شده است اما همچنان برای توجیه بسیاری از مسئولان و دست‌اندرکاران برای این قانون مشکل داریم. وی درخصوص بیماران روانی که محکومیت کیفری دارند نیز گفت:‌ این بیماران وضعیت مناسبی ندارند و اگر در زندان یا هر مرحله‌ای از مراحل قضایی دچار مشکل شوند، نه‌تنها به مسئله روانی آنها توجهی نمی‌شود بلکه زمانی که ما با این افرادمواجه می‌شویم متأسفانه این افراد در مراحل بازجویی و یا... مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند و در آخرین مرحله به پزشک ارجاع داده می‌شوند. او با اشاره به فقدان بیمارستان مختص افراد زندانی گفت: در کشورهای پیشرفته بیمارستان‌های حفاظت شده مخصوص زندانیان بیمار وجود دارد و به آنها خدمات درمانی ارائه می‌شود اما در کشور ما زندانیان بیمار در بیمارستان‌های عمومی بستری می‌شوند و دست و پای آنها به تخت زنجیر می‌شود؛ همین مسئله نماد بارز خشونت علیه این افراد است.

حمایت از زنان خشونت‌دیده در خانه‌های امن

رئیس گروه دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز با بیان اینکه 15خانه امن غیردولتی و هفت خانه امن دولتی در سراسر کشور فعالیت دارند، گفت:‌ امسال طبق قانون، مجوز فعالیت خانه‌های امن را به مؤسسات غیردولتی فعال در زمینه خشونت خانگی اعطا می‌کنیم که البته این کار به‌دلیل حساسیت ویژه آن، شرایط خاصی دارد. فرزانه امیریزدانی گفت: خانه‌های امن تنها مراکز حمایتی هستند که در آنها مادر و فرزند از هم جدا نمی‌شوند تا استرس کمتری به مادر وارد شود و آنان می‌توانند فرزندان پسر کمتر از 12سال و فرزندان دختر بدون محدودیت سنی را همراه خود به خانه‌های امن بیاورند، مدت اقامت در خانه‌های امن نیز چهار‌ماه بوده که قابل تمدید است. وی درخصوص خدماتی که در این خانه‌ها ارائه می‌شود نیز گفت: در خانه‌های امن، خدماتی مانند مددکاری اجتماعی، روانشناختی و حقوقی در سطح فردی، خانوادگی و اجتماعی ارائه می‌شود و ظرفیت هر خانه امن، پنج نفر است. رئیس گروه دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور فحاشی را یکی از مصادیق خشونت خانگی عنوان کرد و گفت: قانونی برای اصلاح فرد خشونت‌رسان و گذراندن ساعاتی برای اصلاح رفتار فرد فحاش نداریم. وی گفت: هدف خانه‌های امن، حمایت از زنان تحت‌تأثیر خشونت خانگی و فرزندان تحت حضانت آنان است تا در یک مکان جدید، از خدماتی بهره‌مند شوند.