شعار سال: با ‌گذشتن از واپسین روزهای فصل پاییز هزار رنگ سال خروس و ایام خاطره‌انگیز یلدا به واپسین فصل سال وارد ‌شده‌ایم. ما ایرانی‌ها عادت داریم که در همان ابتدای سال، از نوع حیوانی که نماد آن سال است صحبت کنیم و بعداً موضوع فراموش می‌شود. باید گفت مرغ و خروس‌ها تنها پرنده حاضر در جدول سالنامه چینی هستند و از دیرباز در این مرز و بوم به خروس اهمیت داده می‌شد. در بسیاری از متون ادبی و تاریخی می‌توانیم تأثیرات این پرنده را ببینیم. البته سه سال قبل که سال اسب بود کمی در میانه سال توجهاتی به این حیوان شاخص ایرانی انجام شد؛ مثلاً جمعی از هنرمندان مثل مهناز افشار در مراسمی به سوارکاری نمادین پرداختند تا به تثبیت ورزش چوگان که قرار بود توسط آذربایجان به ثبت جهانی برسد کمک کنند. شنیده‌ها حاکی است این ورزش باستانی که میدان نقش‌جهان مرکز قدیم آن بوده، اخیراً به‌طور مشترک با ایران ثبت شد و این نشانه آن است که اصالت فرهنگی ما می‌تواند برتری خود را حفظ کند. متأسفانه غیر از سمبل سال، موارد دیگری هم هست که کم‌توجهی عمومی شامل آن می‌شود که یکی از آن‌ها کم‌توجهی یا بی‌توجهی عمومی به پارک‌ها و اماکن سبز شهرها به‌ویژه تهران در فصول سرد است. پارک‌ها و لکه‌های سبزی در شرایط زمانی خاص و با هزینه‌های سنگینی احداث شده‌اند و بعضاً احداث مشابه آن‌ها در یک کلان‌شهر می‌تواند یک رویا باشد، مثلاً هزینه امروزی احداث هرم بزرگ مصر با آن دقت بیش از پنج تا 10میلیارد دلار با صرف چندین سال زمان برآورد شده است، همان‌طور که برای تثبیت یک بازی و آیین مثل چوگان یا بادگیرها هم ده‌ها قرن زمان مصرف شده است. نقل است که در برخی از کشورها یک‌خانه 200ساله به‌عنوان یک اثر باستانی مورد توجه است.

دانشگاه 300 کیلومترمربعی توکیو

در کشوری مثل ژاپن که برخی از نقاط آن سانتی‌متری خرید و فروش می‌شود و فقط 10درصد اراضی آن قابل کشت است، دانشگاهی با وسعت بیش از 33هزار هکتار وجود دارد که بخش زیادی از آن هم محوطه‌ها و فضاهای سبز است. در توکیو پارک‌های معروفی مثل پارک آساهی وجود دارد که در تمام سال مثل زمستان در آن برنامه‌های متنوع و شاد برگزار می‌شود و گروه‌های مردم و نیز دسته‌هایی مثل دانش‌آموزان و غیره برای شرکت در آن‌ها به پارک می‌آیند و حتی خیلی از روزهای زمستان که هوا مناسب باشد جشنواره‌ها و دورهمی‌های جذابی با کمک هنرمندان معروف برگزار می‌شود. از گذشته افرادی که به ژاپن می‌رفتند از تعداد زیاد شبکه‌های تلویزیونی آن‌جا متعجب بودند؛ اما گاهی برنامه یک شبکه شامل جمع‌شدن عده‌ای از مردم در یک بوستان می‌شد تا هرکدام یک دقیقه آوازی بخوانند و جایزه‌ای هم بگیرند. شاید وقتی که آن کشور کاملاً در جریان جنگ‌های جهانی ویران و بعد از دو دهه دوباره قدرت اقتصادی سطح اول جهان شد، بتوان علت آن را به‌همین فرهنگ‌سازی و قدردانی از امکانات موجودشان نسبت داد. البته این را هم بگوییم که در کشور ما، به‌ویژه در نقاطی مثل منطقه آذربایجان مراسم و جشنواره‌هایی در فصل پاییز در بوستان‌ها و محوطه‌های باز برگزار می‌شود که جای تقدیر دارد.

زمستان، فصل باغبانی و توجه به گیاهان

اصولاً فصول پاییز و اوایل زمستان به‌عنوان یک‌بازه زمانی رخوت و کاهش فعالیت‌های اجتماعی و بیرونی تلقی می‌شود و برخی نیز دچار نوعی افسردگی فصلی خواهند شد؛ این در حالی‌است که شرایط آب و هوایی تغییر کرده و به لطف افزایش وسایل نقلیه و ده‌ها علت دیگر از آن سرماها و برف و بوران خبری نیست و فقط کامیون‌های نمادین که بنر طرح برف‌روبی روی آن‌ها درج شده و کیسه‌های شن کنار معابر می‌تواند تذکر یا تجدید‌خاطره‌ای برای زمستان باشد. شاید داستان 10 نوبت برف باریدن در تهران قدیم و تعطیلی‌های مکرر مدارس به‌تدریج وارد ادبیات و کتب تاریخی کودکان امروز شود، پس نباید طبق یک احساس به میراث گذاشته شده یا به‌عبارتی شرطی شده از پارک‌ها و فضاهای سبز دوری کرد و در کنج خانه‌ به صفحه‌ موبایل‌ها و ال‌سی‌دی‌ها چشم دوخت. طبق نظر محققان حتی ترس‌های بی‌مورد امروزی از تاریکی، ریشه در هراس مورثی شده انسان‌های هزاران سال پیش از غارها و حمله حیوانات ‌وحشی و حتی دایناسورهای کوچک دارد، ضمن این‌که باغبانی و گل‌کاری در زمستان تعطیل نمی‌شود. بسیاری گونه‌های همیشه‌ سبز در زمستان هم بیدارند و خیلی از گل‌ها مثل گل‌یخ، پامچال، گل زنگوله‌ای، انواع کلم‌ها و ده‌ها نوع گل وگیاه متداول دیگر هستند که در اکثر ایام زمستان از طراوت برخوردارند و دیدن آن‌ها و ترویج مصرفشان مفید و سرگرمی‌ساز و تحرک‌آفرین است؛ حتی نقل است که رایحه برخی گل‌های سردسیری می‌تواند در جلوگیری از ‌آلزایمر و ناراحتی‌های روحی موثر باشد. در باغچه‌های منازل و کارگاه‌ها هم زمستان می‌تواند فصل آماده‌سازی گیاهان و کارهای بعدی باشد؛ از چال‌کود کردن و تولید کمپوست تا کارهای باغبانی متعدد دیگر حتی در پاره‌ای نقاط دنیا مثل چین و مغرب ‌زمین نمایشگاه‌هایی با موضوع باغبانی و گل‌های فصول سرد برگزار می‌شود. در روسیه با آن‌همه برودت هوا یکی از بالاترین سرانه‌های جهانی خرید گل وجود دارد؛ این‌درحالی است که در مملکت چهار فصل ما میزان خرید گل و گیاه یک‌دهم آن کشورهاست، پس ما برای توسعه آن صنعت نیازمند آشتی دادن هرچه بیش‌تر مردم با پارک‌ها و محوطه‌های سبز هستیم تا از ضایعات 40درصدی گل و گیاهان‌مان بکاهیم. اصولاً در دو دهه اخیر با توسعه بی‌رویه زندگی شهری و ماشینی لزوم بازگشت به طبیعت و محیط‌های سبز کاملاً آشکار شده است. طبق نظر محققان نیم‌ساعت حرکت در جنگل و محیط‌های سبز، به‌ویژه گونه‌های سرو و کاج، می‌تواند به تحریک سلول‌های ضدسرطان کمک کرده و فشارخون و اضطراب را کاهش دهد. اخیراً یک مجموعه جنگل‌گردی250 هکتاری که در یک جزیره پردرخت آلمان واقع شده، توانسته مورد اقبال گردشگران و پژوهشگران درمان‌گر قرار گیرد (با یک میلیارد یورو درآمد).

سهم نیم‌میلیارد یورویی تهران در صنعت گردشگری ایران

صحبت از هرم بزرگ مصر شد؛ جالب است گفته شود تا چند دهه قبل همه مردم و محققان فکر می‌کردند که این هرم چهارضلعی است؛ اما وقتی نخستین پروازهای شناسایی را راه‌اندازی و عکس‌هایی تهیه کردند، مشخص شد که این هرم هشت‌ضلعی است. درباره بسیاری از امور روزمره ما هم گاهی همین مثال می‌تواند نشانگر برخی کم‌توجهی‌ها باشد؛ مثلاً برخی پارک‌های تهران از شهرت منطقه‌ای خوبی برخوردارند و خیلی از توریست‌ها و بازرگانان ممالک اطراف، زمان حضورشان در تهران از بازدید آن‌ها غافل نیستند؛ اما خیلی از مردم ممکن است به این ظرفیت‌ها به‌ویژه در فصول سرد بی‌توجه باشند. نقل است که در زلزله اخیر حدود 30درصد کمک‌ها از منطقه تهران و حومه جمع‌آوری شده و در مبحث گردشگری خارجی هم سهم این ناحیه از کشور غیرقابل انکار است، همچنین در ردیف دهم شهرهای توریست‌پذیر منطقه خاورمیانه قرار دارد و طبعاً یکی از ابزارهای توسعه و غنی‌سازی توریسم خارجی کشور، توجه به جاذبه‌هایی مثل پارک‌ها و محدوده‌های سبز این شهر حتی در فصل زمستان است. توجه کنید که در فصول سرد هم هزینه‌های زیادی برای روشنایی شبانه و نگهداری این پارک‌ها صرف می‌شود و به نقلی بودجه فضای سبز و سازمان پارک‌های تهران از کل بودجه سازمان جنگل‌ها و مراتع بیش‌تر است.

20هزار پارک موضوعی و ترویجی در منطقه آمریکای شمالی

کار جذاب‌سازی پارک‌ها در ایام سرد قطعاً کار دشواری نیست و نیاز به یک عزم ملی و عمومی دارد، همان‌طور که ان‌جی‌اوهایی در اروپا به زیباسازی شهرها می‌پردازند و البته مردم ما در خیلی از این فعالیت‌ها پیشگام هستند. برگزاری جشنوارهای تفریحی و تغذیه‌ای و نیز بردن دانش‌آموزان و مهدها به پارک‌ها در خیلی از روزهای زمستان و اعطای جوایز و قرعه‌کشی‌ها همگی می‌تواند فعالیتی سودمند در عرصه بهره‌وری ملی به‌حساب بیاید؛ حتی هیئت‌های مذهبی می‌توانند با هماهنگی‌، مراسمی را در بوستان‌ها برگزار کنند و در این میان هنرمندان و برخی چهره‌های شاخص، نقش تعیین‌کننده‌ای خواهند داشت. همان‌طور که برای یک جشن امضای کتاب، عده زیادی جمع می‌شوند؛ در مجموع از این طریق می‌توان امید داشت که مردم و جوانان کمی از تبلت‌ها و کم‌تحرکی دور باشند. باید گفت حداقل نصف نوجوانان و مردم دچار اضافه ‌وزن هستند و 10میلیون نفر از هموطنان هم به انواع دیابت دچارند که این موضوع می‌تواند کشور را در آینده با هزینه‌های فزاینده درمانی مواجه کند (نصف درآمد نفتی) و البته از سویی جالب است که بسیاری از توریست‌های خارجی از ایرانیان به‌دلیل سطح سواد بالا (رتبه زیر دهم از حیث تحصیل‌کردگان دانشگاهی) و نیز تسلط جوانان به زبان تعریف می‌کنند و آنان را توریست‌دوست می‌دانند، پس کار منسجم مطالعاتی و اجرایی درباره بهره‌برداری سردسیری از بوستان‌های تهران و برخی شهرهای مشابه که ارزش برخی از آن‌ها بیش از یک میلیارد دلار است، امری بسیار سودمند محسوب می‌شود. گفتنی است که در آمریکا و اروپا هزاران پارک و تفرجگاه موضوعی و ترویجی وجود دارد که مثلاً کودکان را با اعضای بدن و دیرینه‌شناسی آشنا می‌کنند؛ البته از نیم‌دهه قبل شاهد چند حرکت خوب در عرصه اقتصاد پارکی و تفرجگاهی بوده‌ایم، به‌طور نمونه می‌توان از احداث پارک مینیاتور تهران و نیز دو نمونه از آن در شهرهای مشهد و تبریز نام برد. در این بوستان‌ها ماکت‌هایی از آثار شاخص باستانی و ساختمانی ایران به‌نمایش درآمده و گالری‌هایی وجود دارد که در این روزنامه هم به آن‌ها اشاره شده و باغ ملی در منطقه ونک و نیز بوستان سنگی جمشیدیه هم امکانات خوبی برای تفرج‌های زمستانی و گالری‌گردی دارد. اگر می‌خواهیم از شهرهای رقیبی در ممالکی مثل آذربایجان و امارات و... عقب نیفتیم باید همان‌طور که گفته شد به همه زوایای پنهان صنعت توریسم توجه داشته باشیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 10 بهمن 96، کد مطلب: 36939، www.sabzineh.org