شعار سال: آگاهي از سرانه زمان تأخير، سرانه زمان انتظار، سطح خدمت شبكه معابر شهر در بخش‌هاي مختلف، مقدار آلاينده‌ها و نوسانات زماني و مكاني اين شاخص‌هاي كمّي در ترافيك تهران، از نيازهاي اوليه مطالعه حمل‌ونقل گسترده در اين شهر است. بايد دانست ميزان واقعي تقاضا براي استفاده از سيستم و شبكه حمل‌ونقل چيست و چه ويژگي‌هايي از عرضه پاسخ‌گوي اين تقاضاست.
كاهش و بهبود مشكلات حمل‌ونقل و ترافيك تنها با دسترسي به شبكه حمل‌ونقل عمومي و ارتقای كيفيت سيستم شبكه مؤثر است. به اين دلیل، استفاده از تكنولوژي مدرن و سريع، بهره‌وري از امكانات موجود را افزايش مي‌دهد.
با افزايش روزافزون تعداد سفرهاي انفرادي روزانه تهران به ‌تناسب افزايش جمعيت و ثابت‌ماندن ظرفيت عبوري خيابان‌ها و معابر شهري و محدوديت تعداد و ظرفيت وسايل نقليه شخصي، افزايش ظرفيت سيستم حمل‌ونقل همگاني تهران اجتناب‌ناپذير است.
در برنامه ششم توسعه نيز به‌عنوان سند راهبردي در سطح کشور، محورهاي مرتبط با برنامه جامع کاهش آلودگي هواي تهران به شرح زير است:
–حمل‌ونقل همگاني، با هدف پوشش ٨٠درصدي کل سفرهاي شهري توسط حمل‌ونقل همگاني، توسط وزارت کشور و شهرداري تهران.
–معاينه فني خودروها، با هدف اجراي دوره‌اي معاينه فني براي همه وسايل نقليه شامل موتورسيکلت، خودروهاي سبک و سنگين، توسط شهرداري تهران.
–مديريت ترافيک، با هدف بهبود وضعيت و رسيدن به‌سرعت متوسط ٣٤/١ کيلومتر بر ساعت، توسط شهرداري تهران، وزارت کشور، نيروي انتظامي، وزارت مسکن، وزارت ارتباطات و شوراي عالي بيمه.
–پايش، با هدف ايجاد و بهبود وضعيت پايش سلامت و پايش زيست‌محيطي، توسط همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي مؤثر در ايجاد يا کاهش آلودگي هوا، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکي و شهرداري تهران.
درحال‌حاضر، شهر تهران داراي چند ويژگي عمده است؛ از يك‌ طرف ضريب توليد سفر سرانه در مقايسه با ساير شهرهاي بزرگ جهان در حدود مشابه قرار دارد و از طرف ديگر، تراكم جمعيت در مناطق شهري از حدود شهرهاي مشابه بالاتر است؛ به‌طوري‌كه در شرايط موجود و با توجه به محدوديت ظرفيت معابر در تعدادي از كريدورهاي اصلي تهران، اصولا سيستم‌هاي حمل‌ونقل با ظرفيت پايين قادر به پاسخ‌گويي به نيازهاي جابه‌جايي نیستند. اين دو مطلب و همچنين ضريب پايين مالكيت اتومبيل شخصي، شرايط را براي به‌كارگيري سيستم‌هاي حمل‌ونقل همگاني با ظرفيت بالا مانند مترو بسيار مناسب كرده است.
مسلما بايد اذعان كرد سود و منافع حاصل از اجراي پروژه‌هاي زيربنايي شهري در ابعاد پروژه‌هايي مانند مترو را بايد در محورهاي رشد شهر، صرفه‌هاي ناشي از مصرف سوخت سوبسيد‌دار، تأثيرات آن بر بهبود آلودگي محيط زيست، بهينه‌سازي ترافيك شهري، صرفه‌هاي ناشي از جلوگيري از بيماري‌هاي تنفسي و مصرف لوازم يدكي و كاربري سرمايه‌هاي موجود وسايل نقليه عمومي و خصوصي، صرفه‌هاي ناشي از صرفه‌جويي زمان تلف‌شده در ترافيك، رونق كسب‌وكار، پيدايي مراكز نوين كسب‌وكار، تغييرات بنيادي در شيوه‌هاي شهرسازي، تأثيرات بر طرح تفصيلي و... دانست. اين مزايا به صورت سيستمي بر شهر تهران تأثير مي‌گذارد؛ هرچند كه منتفعان و بهره‌مندان از سرمايه‌گذاري كلان در مترو همگي به يكسان از آن بهره‌مند نمي‌شوند.
در شهر تهران بيش از ٨٠ درصد از آلودگي شهري، ناشي از فرايند عبور‌و‌مرور وسايل نقليه و باقی آن ناشي از عملکرد مراکز صنعتي، تجاري و مسکوني بوده که شرايط اقليمي و نيز شکل طبيعي توپوگرافي شهر تهران موجب پايداري و ايستايي اين آلودگي شده است. عمده آلاينده‌هاي هوا در شهر تهران عبارت‌اند از مونواکسيدکربن، دي‌اکسيدگوگرد، دي‌اکسيد نيتروژن، هيدروکربورها و ذرات معلق.
تحقيقات انجام‌شده از طریق شرکت کنترل کيفيت هوا و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي جمهوري اسلامي ايران نيز حاکي از ميزان ٨/٢ برابري اين آلاينده‌ها در شهر تهران نسبت به استاندارد جهاني است.
درحال‌حاضر بالغ بر دو ميليون سفر در روز از طریق مترو انجام مي‌شود. با تزريق به موقع اعتبارات و بودجه مورد نياز، ظرفيت و پتانسيل بيش از شش ميليون سفر در روز مهيا است. با تحقق شش ميليون سفر در روز، بيش از ٣/٥ ميليون ليتر سوخت، اعم از بنزين و گازوئيل، صرفه‌جويي مي‌شود.
در بخش مديريت حمل‌ونقل شهري، بررسي‌ها نشان مي‌دهد در‌صورتي‌که تنها پنج دقيقه وقت براي جست‌وجوي پارکينگ از سوی خودروهاي موجود در سطح شهر صرف شود، روزانه بيش از صد تن منواکسيدکربن اضافه در هوا وارد مي‌شود. بنابراين گسترش حمل‌ونقل عمومي با محوريت توسعه خطوط مترو، مهم‌ترين و کليدي‌ترين راهکار کاهش آلودگي هواست؛ به‌نحوي‌که مردم سيستم حمل‌ونقل عمومي را جايگزين استفاده از خودروهاي شخصي کنند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 28 بهمن 96، شماره: 3088