شعارسال: امروزه پژوهش و تحقیقات یکی از محورهای مهم و ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در همه عرصه‌های کشور به ویژه در بخش کشاورزی به شمار می‌آید. بنا به اظهارات کارشناسان، عوامل متعددی در توسعه پژوهش دخالت دارند که این عوامل را به اختصار می‌توان به سه بخش سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و نیروی انسانی تقسیم کرد. موسسه تحقیقات برنج کشور مستقر با بیش از پنج دهه فعالیت تحقیقاتی با وجود مشکلات و چالش‌های متعدد فرارو، یکی از واحدهای پژوهشی کاربردی و اثرگذار در تولید برنج کشور است که نیازمند توجه جدی است. در همین راستا با فرامرز علی‌نیا، رئیس سابق موسسه تحقیقات برنج کشور، به گفت‌وگو نشسته‌ایم تا با فعالیت‌ها و دستاوردهای این موسسه بیش‌تر آشنا شویم.

سالانه در موسسه شما چند طرح پژوهشی و تحقیقاتی مربوط به برنج انجام می‌شود و برای هر یک از این طرح‌ها چقدر اعتبار نیاز است؟

تحقیقات برنج در کشور با جمع‌آوری ارقام بومی و ثبت مشخصات آن‌ها، با هدف تهیه لاین‌های خالص از طریق روش‌های گزینش توده‌ای و انفرادی از سال 1339 در گیلان و از 1342 در مازندران آغاز و از سال 1342 با ورود ارقام خارجی به ایران و شروع دورگیری، تحقیقات برنج وارد مرحله جدیدی شد.

موسسه تحقیقات برنج کشور در سال 1372 به مرکزیت گیلان تأسیس شد و در سال 1373 به‌طور رسمی شروع به کار کرد. از نظر ارکان سازمانی، این موسسه دارای یک ستاد مرکزی در استان گیلان (واقع در شهرستان رشت) و یک معاونت در استان مازندران (واقع در شهرستان آمل) است. سالانه به‌طور متوسط 100 پروژه و طرح تحقیقاتی مرتبط با برنج در سطح کشور اجرا می‌شود. کل اعتبارات موسسه در سال جاری مشتمل بر 500 میلیون تومان اعتبارات سایر هزینه‌ها، حدود دو میلیارد تومان درآمد اختصاصی و 200 میلیون تومان تملک دارایی‌های سرمایه‌ای است که در زمینه‌های مختلف نظیر هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر (شامل آب، برق و گاز و موارد مشابه)، هزینه‌های پرسنلی (به‌جز حقوق همکاران رسمی و پیمانی که از ردیف جداگانه‌ای پرداخت می‌شود) و هزینه‌های مواد مصرفی اداری و تحقیقاتی مصرف می‌شود. در ضمن حدود 30 تا 50 درصد از درآمدهای اختصاصی صرف هزینه‌های ایجاد درآمد نظیر تقویت زیرساخت‌های درآمدزایی می‌شود.

اقدامات و دستاوردهای پژوهشی موسسه تحقیقات برنج تاکنون چه بوده است؟

از جمله اهداف و وظایف اصلی موسسه انجام تحقیقات کاربردی و توسعه‌ای در زمینه‌های مختلف از جمله مدیریت‌های زراعی، ژنتیک و اصلاح برنج، مدیریت تغذیه و آب، مدیریت کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز برنج، توسعه مطالعات مکانیزاسیون و صنایع تبدیلی، کاهش ضایعات طی فرآیند تولید، تبدیل و مصرف در زراعت برنج به صورت وظیفه حاکمیتی و همچنین با استفاده از ظرفیت‌های موسسات و مراکز تحقیقاتی ملی و بین‌المللی، هدایت فعالیت‌های تحقیقاتی برنج در استان‌های برنج‌خیز کشور، انتقال نتایج تحقیقاتی از طریق اجرای طرح‌های تحقیقی، تطبیقی، ترویجی یا الگویی و انتشار گزارش‌های علمی و پژوهشی و نشریات ترویجی با همکاری واحدهای اجرایی و ترویج بین بهره‌برداران است.

حمایت‌های دولتی را برای اجرای طرح‌های تحقیقاتی در حوزه کشاورزی و به ویژه تولید برنج چگونه ارزیابی می‌کنید؟

طی دو- سه ماهه اخیر حمایت مالی از تحقیقات برنج و سرمایه‌گذاری حداقل ممکن بوده است و برای پویایی تحقیقاتی در موسسه و شتاب در نیل به دستاوردها و فناوری‌های لازم برای مقابله با روند روزافزون انواع چالش‌ها و محدودیت‌های تولید برنج کفایت لازم را نداشته است، در حالی که رکن اصلی اقتصاد مقاومتی در زمینه برنج برای ارائه راهکارهای نوین جهت افزایش تولید و بهره‌وری در مصرف نهاده‌ها، تحقیقات است؛ به عنوان مثال یکی از زمینه‌های بسیار مهم تحقیقات آبیاری جهت افزایش بهره‌وری مصرف آب در تولید برنج است که تحقیقات آبیاری از زمینه‌های با هزینه سنگین است که طی سال‌های گذشته حداقل اعتبارات نیز برای آن تأمین نشده است.

اثربخشی تحقیقات را در تولید محصولات کشاورزی کشور چگونه ارزیابی می‌کنید؟

نتایج حاصل از تحقیقات برنج در زمینه‌های مختلف از طریق اجرای طرح‌های تحقیقی- ترویجی و طرح‌های مشابه و به دنبال آن انتشار گزارش‌های پژوهشی به‌طور مستقل و از طریق نشریات ترویجی با همکاری سازمان جهاد کشاورزی و معاونت ترویج و نظام بهره‌برداری به شالی‌کاران انتقال می‌یابد.

نقش توسعه تحقیقات مشارکتی را در فرآیند فعالیت‌ها در بخش تحقیق و تولید برنج چگونه ارزیابی می‌کنید؟

تحقیقات مشارکتی امروزه یکی از رویکردهای اصلی موسسه در اغلب پروژه‌های موسسه است و معرفی ارقام برنج در سال‌های اخیر در موسسه با مشارکت کشاورزان و بهره‌برداران حتی در مراحل تحقیقاتی صورت می‌گیرد. در این رویکرد، ارقام انتخاب و معرفی شده و مورد استقبال گروه بیش‌تری از کشاورزان قرار می‌گیرد.

فعالیت‌های به‌نژادی انجام شده در بخش برنج تاکنون منجر به چه دستاوردهایی شده است؟

معرفی 47 رقم از شروع فعالیت رسمی تحقیقات برنج تاکنون که در برخی سال‌ها با توجه به حمایت از ارقام پرمحصول بیش از 50 درصد از سطح زیر کشت برنج را در سطح کشور به‌خود اختصاص داده، از مهم‌ترین دستاورها در عرصه تولید برنج بوده است. در سال‌های اخیر نیز بیش از 100 هزار هکتار از سطح زیر کشت کشور به ارقامی نظیر شیرودی، فجر، ندا، کشوری، کوهسار، خزر، گوهر، سازندگی، کوهرنگ، دانیال و غیره اختصاص یافته است. بر پایه آمارنامه وزارت جهاد کشاورزی، با معرفی این ارقام و بهبود عملیات زراعی حاصل فعالیت‌های تحقیقاتی این موسسه از جمله توصیه‌های به‌زراعی در مراحل مختلف کشت، میانگین عملکرد ارقام برنج در سطح کشور از حدود سه تن در هکتار در سال 1362 به حدود 5/5 تن در هکتار در سال جاری (1396) رسیده که بیش‌تر از میانگین جهانی (چهار هزار کیلوگرم در هکتار) است؛ به عنوان نمونه، طی شش سال گذشته شالی‌کار پیشرو کشور با تولید حدود 13 تن در هکتار از طریق کشت رقم معرفی شده توسط موسسه به‌نام شیرودی انتخاب شده است.

موسسه همچنین از طریق معرفی یافته‌های متعدد و از جمله مهم‌ترین آن‌ها روش نوین تهیه و مدیریت خزانه، معرفی محصولات مناسب کشت دوم و پرورش توأم ماهی و اردک در شالیزار، روش آبیاری تناوبی، توصیه‌های به‌زراعی برای افزایش عملکرد کشت اول برنج و رتون، معرفی ارقام مقاوم به بیماری بلاست و معرفی عوامل بیولوژیک کنترل آفات، نقش قابل توجهی در کاهش مصرف بذر در خزانه، افزایش بهره‌وری شالیزار و ارتقای درآمد کشاورز، کاهش مصرف آب، افزایش تولید محصول و کاهش مصرف سموم داشته است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 5اسفند1396، کدخبر: 40047: www.sabzineh.org