شعار سال: تکنولوژی، روند آموزش و تربیت دانش‌آموزان را دچار تحولات بزرگی کرده است و این روزها دانش‌آموزان وسایل تکنولوژی سیار را به‌عنوان یکی از صمیمی‌ترین دوستان زندگی خود پذیرفته‌اند. همین مسئله برای برخی از دغدغه‌مندان حوزه آموزش‌وپرورش فرصتی شده تا با پیوند میان موضوعات آموزشی و اطلاعات به‌روزشده دیجیتالی سعی بر زنده‌نگه‌داشتن مطالب آموزشی خود داشته باشند. یکی از این افراد «سیدعلی جعفری» است که با تکنولوژی «واقعیت افزوده» سعی دارد تا تحولی در محتوای آموزشی دانش‌آموزان ایجاد کند. این معلم شیرازی که از نزدیک شاهد محرومیت‌های دانش‌آموزانش در مناطق دورافتاده بود، برای تحقق بزرگ‌ترین آرزویش، یعنی دسترسی همه دانش‌آموزان به محتوای استاندارد باکیفیت، تصمیم می‌گیرد با استفاده از کاربردی‌کردن تکنولوژی واقعیت افزوده در حوزه آموزش‌وپرورش فرصت برابر یادگیری باکیفیت را ایجاد کند. وی که کارآفرین حوزه کسب‌وکارهای نوست، معتقد است این تکنولوژی کمک می‌کند تا معلم‌های باتجربه از سرمایه سواد و تجربه‌شان برای کسب‌وکار استفاده کنند.

واقعیت افزوده چیست؟

همان‌طور که از اسم واقعیت افزوده مشخص است، به واقعیت چیزی را اضافه می‌کند. اگر مطلب یا عکس و تصویری دارید، به آن واقعیت، چیزی اضافه می‌شود و واقعیت افزوده گفته می‌شود. یک واقعیت مجازی داریم و یک واقعیت افزوده. واقعیت مجازی همه‌چیز را به یک فضای مجازی تبدیل می‌کند؛ مانند شهربازی‌ها که عینک‌هایی روی چشم می‌گذارند و احساس می‌کنند در محیط دیگری هستند. اکنون بسیاری از شرکت‌هایی که در حوزه فناوری هستند، روی این حوزه کار می‌کنند. نگاه ما این بود که در حوزه آموزش، به واقعیت‌ها اضافه کنیم. واقعیت افزوده یک تکنولوژی هست که بیشتر در زمینه تبلیغات استفاده می‌شده که ما با نگاه آموزشی آن را به حوزه آموزش‌وپرورش آورده‌ایم.

جای خالی چه چیزی در آموزش‌وپرورش وجود داشت که تصمیم گرفتید تکنولوژی واقعیت افزوده را در این حوزه کاربردی کنید؟

من در شیراز معلم بودم. تعدادی از این مدارسی که تدریس می‌کردم در مناطق محروم و خارج از شهر بود. مشکل این بود که در بسیاری از این مدارس امکانات اولیه، مثل کارگاه و آزمایشگاه وجود نداشت و اگر امکاناتی این‌چنینی وجود داشت، معلم‌ها به آن مناطق دورافتاده نمی‌رفتند و وسایل و تجهیزات خاک می‌خورد. درواقع معلم فعال امکانات ندارد و اگر جایی امکانات باشد، معلم باانگیزه وجود ندارد. فکر کردم چه باید کرد تا عدالت آموزشی ایجاد شود و همه بچه‌ها بتوانند از یک محتوای استاندارد استفاده کنند. کسی که در تهران است و همه امکانات را دارد و آن کسی که در سیستان‌وبلوچستان نشسته و امکانات محدودی دارد، چگونه می‌توانند از آموزش یکسان برخوردار باشند و این شد که من به واقعیت افزوده فکر کردم. زیرساخت این سیستم فقط دو چیز است؛ یکی اینترنت و دیگری گوشی‌های همراه است. در روستاهای ما همه‌جا معمولا امکانات اولیه این‌چنینی وجود دارد. وقتی دیدم زیرساخت وجود دارد، در قالب یک کار گروهی شروع به کارکردن روی این نرم‌افزار کردیم. به این صورت که کار عملی یا آزمایشی که بچه‌ها دچار مشکل هستند یا شرایط ایجاب می‌کند، کسی غیر از معلم خودشان به آنها آموزش دهد بچه‌ها می‌توانند با استفاده از نرم‌افزار در تلفن همراه‌شان، به‌راحتی به آن محتوایی که می‌خواهند، برسند. درواقع یک معلم همراه همیشه کنارشان هست.

این برنامه به چه صورت کار می‌کند؟

نرم‌افزار مربوط به واقعیت افزوده در گوشی همراه نصب می‌شود و گوشی همراه را مقابل مبحث آموزشی موردنظر گرفته و فیلم آموزشی مرتبط با آن درس پخش می‌شود. با فیلم آموزشی‌ای که پخش می‌شود، می‌توان دسترسی به محتوای باکیفیت داشت. فیلم‌های آموزشی از قبل با کمک اساتید این حوزه ساخته شده اما خود معلم‌ها یا دانش‌آموزان هم می‌توانند محتوای مدنظرشان را با کیفیت خوب با استفاده از این نرم‌افزار منتقل کنند.

محتوای مورد نیاز برای استفاده در این تکنولوژی را خودتان تهیه می‌کنید؟

ما زیرساخت اولیه را فراهم کردیم و بعد در اختیار ٢٠٠ مرکز آموزشی قرار دادیم. در این ٢٠٠ مرکز آموزشی متوجه شدیم که نه معلم و نه دانش‌آموز انگیزه‌ای برای تولید محتوا ندارند و جالب اینکه محتوایی هم در اختیارشان نیست که بتوانند استفاده کنند و این شد که نگاهمان را تغییر دادیم و قرار شد خودمان تولید محتوا را داشته باشیم و در اختیار همه قرار دهیم. کم‌کم کار را به معلم‌ها و دانش‌آموزان نیز واگذار کردیم.

پس اکنون برای تولید محتوا از ظرفیت معلم‌ها و دانش‌آموزان استفاده می‌کنید؟

ما زیرساخت را به لحاظ فنی ایجاد کردیم و در اختیار هر معلمی در هر کجای کشور که مایل باشد، قرار می‌دهیم تا خودشان بتوانند محتوای مدنظرشان را در آن قرار داده و دانش‌آموزان‌شان بتوانند از آن استفاده کنند. ما بستر ایجاد این سیستم را در اختیار تمام معلم‌ها قرار داده‌ایم تا بتوانند استفاده کنند و تولید محتوا داشته باشند، اما موضوع دیگر این است که اتفاقا از این نرم‌افزار برای کسب درآمد هم می‌توانند استفاده کنند. محتوا سرمایه است و معلم‌هایی که دانش لازم را دارند، مملو از این سرمایه مهم هستند. ما زیرساخت را در اختیارشان قرار می‌دهیم تا از این سرمایه‌ای که دارند، بتوانند استفاده کنند.

تا چه اندازه «واقعیت افزوده» کمک می‌کند تا افزایش کیفیت آموزشی داشته باشیم؟

هرجا که تلفن همراه آنتن دهد، می‌توان به این برنامه دسترسی داشت. دانش‌آموز وقتی این نرم‌افزار را دارد به‌راحتی به معلمش دسترسی دارد. درواقع بعد از دیدن فیلم علاوه بر اینکه آموزش باکیفیت رخ می‌دهد، اگر همان لحظه سؤالی داشت یک معلم آنلاین در کنارش تعریف شده که می‌تواند مشکلات او را برطرف کند. درواقع برای زیرساخت به دو چیز نیاز داریم؛ اینترنت و تلفن همراه. تلفن همراه هوشمند را درصد قابل‌توجهی از افراد دارند. حتی در روستاها و حتی مناطق محروم به‌راحتی تلفن همراه هوشمند در دسترس است، البته شاید صد درصد نباشد، اما یک اکثریت غالبی دارند. درنتیجه به‌راحتی از این تکنولوژی می‌توان استفاده کرد و به محتوای استاندارد و معلم استاندارد و پشتیبان استاندارد، دسترسی پیدا کرده و درنهایت با دسترسی به کیفیت آموزشی مناسب می‌توان به عدالت آموزشی پایدار رسید.

واقعیت افزوده فرصت دسترسی برابر به آموزش باکیفیت را فراهم می‌کند اما تا چه اندازه در توانمندسازی معلم‌ها تأثیرگذار است؟

ما محتوا را تولید می‌کنیم و در اختیار می‌گذاریم، اما معلم‌ها خودشان نیز می‌توانند محتوا را تولید و استفاده کنند. ما تلاش می‌کنیم معلم‌ها خودشان بیایند و محتوا را تولید کنند. ما معلم توانمند کم نداریم. در یکی از مناطق آموزش‌وپرورش تهران یک جشنواره تولید محتوا برگزار شد و تعداد سه ‌هزار محتوا توسط معلم و دانش‌آموز تولید شد. حال همین در مقیاس یک شهرستانی مثل سیستان‌وبلوچستان قطعا بیشتر از این تعداد است. کاری که ما می‌توانیم انجام دهیم این است که محتوا در این بستر ارائه شود و او کسب درآمد کند. وقتی معلم بتواند کسب درآمد کند، ایجاد انگیزه می‌شود.

آیا نهادهای رسمی آموزشی مثل وزارت آموزش‌وپرورش از شما حمایت می‌کنند؟

در شرایط فعلی وزارتخانه سیاستی برای ادامه این مسیر ندارد، ولی با فضای بسته تولید محتوایی که درون مدارس ایجاد کرده، سنگ‌اندازی‌هایی هم برای ادامه کار ما دارد. اول هر کتابی این متن نوشته شده است: «کلیه حقوق مادی و معنوی این کتاب متعلق به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش است. هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن به صورت چاپی و الکترونیکی و ارایه در پایگاه‌های مجازی، نمایش، اقتباس، تبدیل، ترجمه، عکس‌برداری، نقشه، تهیه فیلم و تکثیر و هرشکل و نوع بدون کسب مجوز ممنوع است و متخلفان تحت پیگرد قرار می‌گیرند».

این بزرگ‌ترین مانعی است که برای من و معلم و دانش‌آموز گذاشته‌اند. در این فضای بسته تولید محتوا، کسی انگیزه‌ای برای ورود به آن ندارد حتی معلم‌ها. چطور می‌توان انتظار داشت با وجود درهای بسته، تحول ایجاد شود. هر زمان این را از کتاب‌های درسی حذف کردند یعنی فضای محتوای آموزش‌وپرورش می‌تواند تغییری در راستای عدالت آموزشی ایجاد کند. با وجود این موانع، منِ دغدغه‌مند حوزه آموزش‌وپرورش نمی‌توانم کاری بکنم. نهادهای آموزش رسمی، محتواهای استاندارد بسیار خوب زیادی دارند که می‌توانند در اختیار بگذارند تا ما از همین محتواها برای تولید استفاده کنیم. در جشنواره رشد وقتی در یک منطقه فقط سه‌هزار و ٨٠٠ محتوا تولید می‌شود، ببینید در کل کشور چه بار محتوای عظیمی تولید شده است. می‌توانند از طریق واقعیت افزوده محتواها و تجربه‌های جذاب معلم‌ها را در اختیار دیگران قرار دهند، اما متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد و هر آنچه محتوای تولیدشده از سوی دانش‌آموزان و معلم‌ها انجام می‌شود، اکنون در حال خاک‌خوردن هستند و استفاده‌ای نمی‌شود.

چشم‌انداز شما نسبت به کاربردی‌کردن واقعیت افزوده در آموزش‌وپرورش چیست؟

ما توقعی از آموزش‌وپرورش نداریم. مسیر خودمان را می‌رویم و تا الان هم از هیچ نهادی توقعی نداشتیم، ولی پیش‌بینی می‌کنم چه دولت همراهی کند و چه همراهی نکند، با این نرم‌افزار در سال‌های آینده‌ هزاران نفر صاحب شغل و درآمد می‌شوند. ما فقط در یکی از نرم‌افزارهایمان که آموزش مجازی اتود است، توانایی ایجاد شغل برای ‌هزار نفر را داریم حالا ببینید گسترش این دانش چه فرصت‌هایی فراهم می‌کند. ما برای فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف که سابقه تدریس دارند و الزاما رسمی آموزش‌وپرورش نیستند، بازار کار ایجاد کرده‌ایم. این فرصت خوبی برای دانشجویان دانشگاه فرهنگیان است تا با این تکنولوژی آشنا شوند. اگر جاده باز باشد راحت‌تر به مسیرمان ادامه می‌دهیم، ولی اگر جاده باز نباشد، خودمان جاده را می‌سازیم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازروزنامه شرق ، تاریخ انتشار 20اسفند 96، کدمطلب: 164083 ، www.sharghdaily.ir