شعارسال: رضا تازیکی، مدیر طرح ملی توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار وزارت کار، با اشاره به اینکه وزارت زراعت افغانستان اعلام کرده که زعفران این کشور برای سومین سال بهعنوان بهترین و باکیفیتترین زعفران دنیا شناخته شده است، اظهار داشت: سالهاست که فعالان زعفران درباره پیدا شدن رقیبی تازه برای یکی از محصولات استراتژیک کشاورزی کشورمان سخن میگویند. مدیر طرح ملی تکاپو (توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار) وزارت کار تصریح کرد: صحبت از قاچاق پیاز زعفران، کشت و تولید زعفران در کشور افغانستان، هراز چند گاهی در میان اخبار مختلف به گوش میرسد و بیان آمارهای متفاوت، متناقض و گاه بدون سند و مدرک از تولید و کشت زعفران در افغانستان باعث نگرانیهایی شده است. تازیکی تأکید کرد: باید سعی شود که با اطلاعات مستند از فعالیتهای انجام شده در کشور افغانستان درباره تولید زعفران، تصمیماتی مناسب برای مقابله با رقیب تازه وارد اتخاذ شود. وی ادامه داد: امروزه بخش کشاورزی افغانستان تنها حدود 5/35 درصد از تولید ناخالص داخلی افغانستان را در بر میگیرد؛ اما درحقیقت ۸۰ درصد جمعیت افغانستان بهطور مستقیم یا غیرمستقیم در بخشهای کشاورزی و دامداری فعالیت میکنند.
نخستینبار مهاجران پیاز زعفران را از ایران به افغانستان بردند
به گفته این مقام مسئول در وزارت کار، زعفران در افغانستان پیشنهای تاریخی ندارد و نخستین نشانهها از ورود و کشت زعفران در این کشور به سال ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ باز میگردد که نخستین گروه از مهاجرانی که از مرزهای شرقی ایران به مناطق غربی افغانستان و منطقه غوریان وارد شده بودند بههمراه خود پیاز زعفران را جهت کشت به این منطقه وارد کردند. در سال ۱۹۹۸ کمیته دانمارکی کمک به پناهندگان افغان که به اختصار داکار (DACAAR) خوانده میشود، زعفران را بهعنوان یک محصول کشت جایگزین خشخاش در منطقه زرقان هرات معرفی کرد و در سال ۲۰۰۳ نخستین گروه از سوی اداره کشاورزی هرات اقدام به خرید پیاز زعفران از ایران کردند. تازیکی اضافه کرد: در سال ۲۰۰۴ موسسات داکار، ایکاردا (ICARDA) (مرکز بینالمللی تحقیقات کشاورزی در مناطق خشک) و DFID (سازمان توسعه بینالمللی انگلستان) با همکاری یکدیگر پروژهای را بهنام «تحقیق در روشهای جایگزین تأمین معیشت و سرمایه» را که به اختصار RALF نامیده میشود آغاز کردند که یکی از محوریترین برنامههای آن در حوزه کشاورزی، کمک به توسعه کشت زعفران بهعنوان یک کشت سودآور جایگزین خشخاش و همچنین کشت زعفران بهجای دیگر محصولات، برای سودآوری بیشتر زارعان و دهقانان افغانی است. به گفته وی، در سال ۲۰۰۴ موسسه داکار با همکاری دولت محلی هرات، به توزیع رایگان پیاز زعفران به کشاورزانی که تمایل به تغییر کشت از خشخاش به زعفران را داشتند، اقدام کرد و این رویه تاکنون نیز توسط دیگر موسسات نظیر یک موسسه خیریه ایتالیایی CRS دنبال میشود. تازیکی با بیان اینکه این پروژه در نواحی قندوز، غور، هلمند، هرات، قندهار، کنار، لغمان، ننگرهار و اروزگان اجرا میشود، افزود: در نوامبر سال ۲۰۰۶، سمپوزیومی برای معرفی زعفران توسط چند موسسه نظیر داکار، ایکاردا، مینشنال، در هرات افغانستان برگزار و پس از این سمپوزیم، کمیته ملی هماهنگی و پشتیبانی از زعفران (NSCSC) ایجاد شد که توسط وزارت زراعت و آبیاری افغانستان حمایت میشود. وی اضافه کرد: وظیفه این کمیته هماهنگی با وزارتخانهها، موسسات تحقیقاتی درباره مسائلی نظیر تولید، کیفیت، تدوین قوانین و مقررات واردات، صادرات و بازاریابی است. تازیکی ادامه داد: در حال حاضر آمار دقیقی از سطح زیرکشت زعفران در افغانستان موجود نیست؛ اما تخمین زده میشود در ۲۱ ناحیه از هفت ایالت این کشور، زعفران در حال کشت است. این مقام مسئول گفت: هفت ناحیه از این ۲۱ ناحیه در استان هرات بوده و استان بقدیس، غور (منطقه شهرک) منطقه میوند (قندهار) از دیگر نواحی مشهور در کشت زعفران در افغانستان هستند. به گفته تازیکی، مطابق با آمارهای نهادهای بینالمللی مختلف فعال در پروژه کشت زعفران در افغانستان حدود یکهزارو300 کشاورز، ۹ انجمن کشاورزی زعفران، دو انجمن بانوان کشاورز زعفران و ۸۰۰ هکتار زمین زیرکشت زعفران در کشور افغانستان وجود دارد که در تخمین منبع معتبر دیگری میزان سطح زیرکشت حدود ۳۰۰ هکتار برآورد شده است. وی افزود: حداقل چهار شرکت بخش خصوصی برای تجارت و بازاریابی زعفران و همچنین یک آزمایشگاه در محل اداره کشاورزی در شهر هرات تأسیس شدهاند که تمامی این شرکتها و آزمایشگاه با کمکهای نهادهای نامبرده شده تشکیل شدهاند. تازیکی ادامه داد: میزان عملکرد در هکتار کشت و تولید زعفران در افغانستان حدود 2/3 کیلوگرم در هکتار برآورد شده که تقریباً نسبت به عملکرد در هکتار زعفران در ایران کمی کمتر است.
جهان برای توسعه کشت زعفران در افغانستان خیز برداشته است
این مقام مسئول در وزارت کار اظهار داشت: طبق اعلام رئیس دپارتمان بازاریابی محصولات کشاورزی در اداره کشاورزی هرات حدوداً در ۱۶ استان افغانستان زعفران بهصورت پراکنده کشت میشود و آنان امیدوارند با توزیع رایگان پیاز بین کشاورزان سطح زیرکشت زعفران در افغانستان افزایش یابد. به گفته تازیکی، موسسه shelter now که یک موسسه خیریه مسیحیـ آلمانی است. این موسسه نیز در زمینه کمک به کشت زعفران در ایالت هرات فعالیت میکند. در سال ۲۰۰۹ این موسسه اقدام به خرید و توزیع زعفران افغانی در بازار آلمان نیز کرده است. طبق گفته رئیس این موسسه کشت زعفران در افغانستان سود بیشتر و خطر کمتری از کشت خشخاش را برای کشاورزان به ارمغان خواهد آورد. وی همچنین قیمت فروش زعفران افغانستان را در بازار آلمان حدود هشت تا ۱۰ یورو برآورد کرده، برآوردی که با توجه به قیمتهای جهانی، اغراقآمیز به نظر میرسد. وی اضافه کرد: گروه ترکیهای با نام تیم بازسازی ولایتی ترکیه که به اختصار (PRT) نامیده میشود نیز در استان ورداک افغانستان با تأسیس یک هنرستان کشاورزی، یک سردخانه یکهزار تنی، حفر چاههای کشاورزی، امکانات ذخیرهسازی در شهر میدان شهر مرکز استان ورداک افغانستان به آموزش کشت محصولات کشاورزی و بهویژه زعفران اقدام میکند. به گفته رئیس این گروه، با اشاره به تلاشهای این تیم برای بازاریابی زعفران افغانستان، هدفگیری بازارهای دبی، ایالات متحده آمریکا و ترکیه را از اهداف این گروه برای توسعه بازارهای زعفران افغانستان میداند. این مقام مسئول در وزارت کار تشریح کرد: علاوهبر این، نجبیب مالک، مدیر پروژه رالف (RALF)، که اصلیترین پروژه افغانستان در زمینه توسعه تولید و کشت زعفران است، با همکاری پترویس، از دانشگاه واشنگتن و همکاری موسسه ایکاردا، اقدام به تهیه و تدوین استراتژی توسعه زعفران در افغانستان کردهاند که طبق این سند، دو استراتژی عمده افغانستان و این پروژه برای توسعه زعفران عبارتند از: استراتژی ایجاد برند زعفران افغانی جهت تمایز در بازار و اتصال تولیدکنندگان افغانی به بازارهای جهانی بهصورت مستقیم.
تازیکی گفت: برای دستیابی به این اهداف، ایجاد تمایز در زعفران افغانی با توجه به میزان اندک آن، در نظر گرفتن قیمت بالا از طریق ایجاد برند زعفران ارگانیک برای زعفران افغانستان و ایجاد یک تمایز جدید برای زعفران افغانستان است که در دیگر زعفرانهای تولید شده در دیگر کشورها وجود ندارد. وی تصریح کرد: صراحتاً در این سند عنوان شده است که یکی از مهمترین راههای ارزش افزوده برای تولیدکنندگان زعفران افغانستان حضور مستقیم در بازارهای بینالمللی و فروش در بازارهای متعدد با بستهبندی است. تازیکی گفت: حال بهدلیل ویژگیهای خاص تولید زعفران، نظیر ارزش افزوده بالا، وزن کم محصول نهایی و در نتیجه حمل و نقل آسان، نیازمندی به نیروی انسانی، کم آبخواه بودن زعفران، این محصول بهعنوان یک جایگزین مناسب برای کشت خشخاش در افغانستان در نظر گرفته شده است. همچنین برخی ملاحظات فرهنگی و مذهبی نزد برخی از کشاوزران نظیر اعتقاد به احساس گناه از کشت خشخاش و سختگیری و جلوگیری از کشت خشخاش در برخی ایالات در کنار این موارد حمایتهای مالی و تکنیکی نهادهای بینالمللی از کشت جایگزین باعث شده است که کشت زعفران در افغانستان انجام شود.
کشت خشخاش حداقل ۵۰ درصد سودآورتر است
وی ادامه داد: باید توجه داشت که با وجود رشد بسیار اندک کشت زعفران، مطابق با گزارش سازمان ملل متحد کشت خشخاش طی سالهای اخیر در افغانستان بیشتر شده و با توجه به اینکه کشت خشخاش حداقل ۵۰ درصد سود بیشتر از کشت زعفران دارد در یک چشمانداز میانمدت کشت زعفران توفیق زیادی در این کشور را شاهد نخواهد بود. تازیکی تأکید کرد: آمار دقیقی از کشت شاهدانه در افغانستان در دست نیست؛ اما مطابق گزارش سال ۲۰۰۸ سازمان ملل بیش از ۱۵۰ هزار هکتار از زمینهای این کشور زیرکشت خشخاش قرار دارد که این میزان سطح زیرکشت با سطح زیرکشت حدود ۳۰۰ هکتاری زعفران قابل مقایسه نیست؛ این درحالی است که بیش از سهچهارم تولید خشخاش در افغانستان خارج از کنترل دولت است. این مقام مسئول تأکید کرد: با وجود تمامی این موارد، باز هم باید هوشیار بود و نباید از نظر دور داشت که در یک برنامه بلندمدت، بسیاری از این مشکلات مرتفع شده و با برقراری قانون در این کشور شاید با رقیبی جدی در زمینه تولید زعفران مواجه شویم؛ لذا لازم است تا فعالان صنعت زعفران با همکاری یکدیگر و در تعامل و مشارکت، با حضور در عرصههای بینالمللی، ضمن رهبری تجارت زعفران در سطح جهان، هرچه بیشتر در سطح بینالمللی حضور یافته و اقدام به بازارسازی و توسعه بازارهای بینالمللی کنند تا حتی در صورت وجود رقبای متعدد، تجارت زعفران و رهبری بازار زعفران همواره نزد ایران باشد.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:28خرداد1397، کدخبر: 46108: www.sabzineh.org