شعار سال: قيمت هر آنچه در بازار خريد و فروش مي‌شود، از مسکن گرفته تا خوراکي‌ها، با افزايش همراه بوده است. مواد خوراکي به‌طور ميانگين حدود 47 درصد گران‌تر از سال قبل شده و خوراکي‌هاي وارداتي که ارز دولتي دريافت کردند، هم‌زمان با کالاهاي توليد داخل روي موج گراني‌اند. آمارهاي رسمي نشان مي‌دهند در يک هفته منتهي به دوم شهريور، قيمت موز حدود 30 درصد افزايش پيدا کرده و قيمت اين ميوه به نسبت هفته مشابه سال قبل رشد 145درصدي داشته است. اين در حالي است که موز جزء کالاهايي بود که رقمي بالغ بر 32ميليون يورو ارز دولتي به آن تخصيص پيدا کرد. اين تنها يک نمونه از افزايش قيمت خوراکي‌ها بود و تقريبا در فهرست مواد خوراکي سبد مصرفي عموم مردم هيچ کالايي از قاعده گراني مستثنا نيست. کمترين درصد افزايش قيمت مربوط به روغن نباتي است (11درصد) و ميوه‌هاي تازه در هفته منتهي به دوم شهريور نسبت به هفته مشابه سال قبل 83 درصد گران‌تر شده‌اند. نرخ‌هاي تورم کالاهاي خوراکي به روايت بانک مرکزي، کاهش قدرت خريد و گران‌شدن روزانه محتواي سفره مردم را تأييد مي‌کند. گرچه هيچ آمار رسمي‌ای درصد تغيير قدرت خريد مردم را بررسي نمي‌کند؛ اما طبق برآورد کارشناسان قدرت خريد مردم در ماه‌هاي اخير بين 50 تا 60 درصد کاهش پيدا کرده است.

ماست پاستوريزه 62 درصد گران شد
همه ماجرا از انفجار قيمت ارز شروع شد؛ هر کالايي که مستقيما تحت تأثير نرخ ارز است و هر کالايي که ارز اثر مستقيمي بر هزينه توليد آن ندارد، پابه‌پاي جهش قيمت ارز گران شد. قيمت مسکن به گفته کارشناسان، بيش از 50 درصد افزايش داشته و خوراکي‌ها هم به‌طور ميانگين بيش از 25 درصد نسبت به سال قبل گران شده‌اند. دولت در دو بسته ارزي خود قرار بود با تخصيص ارز دولتي، مانع افزايش قيمت کالاهايي شود که استفاده از آن براي هر خانواده ايراني حياتي است؛ اما اين اتفاق نيفتاد. برخي دليل آن را تورم انتظاري مي‌دانند، عده‌اي به فساد موجود در تخصيص ارز اشاره مي‌کنند و گزارش‌هايي درباره ارزهاي دريافتي به کالا تبديل‌نشده ارائه مي‌دهند و برخي معتقدند متوليان سيستم توزيع بدون نظارت از بالا براي به‌حداکثررساندن سود، قيمت‌ها را به شکل افسارگسيخته‌اي بالا برده‌اند. هرچند نمي‌توان بين اين دلايل به‌صراحت يکي را ريشه اصلي ماجراي گراني‌ها دانست؛ اما خروجي همه اين موارد در کنار هم، خبر از کوچک‌شدن سفره‌هاي مردم مي‌دهد. مزدبگيراني که دستمزد آنها نسبت به سال گذشته بين شش تا 20 درصد افزايش پيدا کرده، امروز براي مصرف روزانه مواد خوراکي حدود 25 درصد بايد پول بيشتري پرداخت كنند و برخي خوراکي‌ها را به دليل افزايش قيمت بيش از صددرصدي و ناتواني مالي براي تأمين آن، از سبد مصرفي خود حذف کنند؛ آنچه در اواخر دهه 80 هم تجربه شد و به گفته سعيد ليلاز از سال 84 تا 94 مصرف خوراکي حياتي مانند لبنيات تقريبا نصف شد. به گزارش بانک مرکزي در هفته منتهي به دوم شهريور، قيمت لبنيات در يک ماه 25 درصد رشد داشته و نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 38 درصد گران‌تر شده است. در ميان اقلام زيرمجموعه لبنيات، بيشترين افزايش قيمت مربوط به ماست پاستوريزه است که نسبت‌به سال گذشته 62.2 درصد گران شده و در مرداد حدود 50 درصد افزايش قيمت را تجربه کرده است.
تخم‌مرغ نيز که چندماهي است قيمت آن صعودي بوده، در يک‌ماهه مرداد (از دوم مرداد تا دوم شهريور) 11درصد ديگر هم گران شده و نسبت‌به هفته مشابه سال قبل حدود 47 درصد افزايش قيمت را تجربه کرده است.
برنج‌هاي وارداتي کجا رفتند؟
برنج وارداتي نيز ازجمله کالاهايي است که با وجود دريافت ارز دولتي براي واردات آن، قيمت آن با افزايش چشمگيري روبه‌رو شده است. بررسي آمارهاي تجارت خارجي کشور نشان مي‌دهد تا پايان خرداد سال جاري، 380 هزار تن برنج به ارزش 375 ميليون دلار وارد کشور شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهشی 1.3درصدي داشته است. نگاهي به فهرست منتشرشده از سوي بانک مرکزي نشان مي‌دهد تا روز 9 تير براي حداقل صد واردکننده به ميزان تقريبي 500 ميليون يورو از طريق بانک و سامانه نيما تأمين ارز انجام شده است. مصرف سالانه برنج در کشور حدود 3.2 ميليون تن است که 1.7 تا دو ميليون تن آن در داخل کشور کشت مي‌شود؛ سهم واردات از بازار برنج سالانه 1.2 ميليون تن در سال برآورد مي‌شود. هند، بزرگ‌ترين تأمين‌کننده برنج مورد نياز ايران است و پاکستان، تايلند و اروگوئه ديگر کشورهايي هستند که بخشي از برنج وارداتي ايران را تأمين مي‌کنند. بنابراين با وجود اينکه بيش از نياز مصرفي کشور ارز براي واردات برنج اختصاص پيدا کرده، در هفته منتهي به دوم شهريور نسبت به هفته مشابه سال قبل 47 درصد گران‌تر به فروش مي‌رسد.
اما بيشترين افزايش قيمت در گروه ميوه‌هاي تازه مشاهده مي‌شود. ميوه‌هاي تازه در هفته پاياني مرداد و منتهي به دوم شهريور، 83 درصد گران‌تر شده و تمامي ميوه‌ها بالاي 40 درصد افزايش قيمت پيدا کرده‌اند. طالبي، موز، هندوانه و خربزه که همواره جزء ميوه‌هاي ارزان‌قيمت بوده و عموم مردم خريدار آن بودند، در بازه زماني يادشده به‌ترتيب حدود 96، 145، 140 و 74 درصد رشد قيمت داشته‌اند. سبزي‌هاي تازه نيز از گراني‌ها جان سالم به‌در نبرده‌‌اند و با افزايش قيمت حدود 30 درصدي روبه‌رو شده‌اند. خيار نسبت به سال قبل 63 درصد و بادنجان 64 درصد گران‌تر شده است. گوشت مرغ هم جزء خوراکي‌هايي است که به‌طور هفتگي قيمت آن بالا مي‌رود و در هفته منتهي به دوم شهريور نسبت به هفته مشابه ماه قبل 23 درصد و نسبت به سال گذشته 32 درصد گران‌تر شده است.
تمامي اين اعداد و ارقام نشان مي‌دهد موج گراني‌ها تا ضروري‌ترين کالاهاي اساسي مورد نياز هر فردي نفوذ کرده و قدرت خريد مردم را کاهش داده است. سياست دولت گرچه ايجاد چتر حمايتي ضروري‌هاي مردم است؛ اما نبود نظارت کافي در قيمت‌گذاري‌ها باعث شده عملا ارز تخصيصي دولتي نیز نتواند مانع گراني‌ها شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 6 شهریور 97، شماره: 3230