شعار سال: دیروز شوک معکوس نرخ ارز، راسته صرافان را به هم ریخت و جمعیت انبوهی از پایتخت‌نشینان را روانه پیاده‌روهای خیابان فردوسی کرد؛ جمعیتی که البته اغلب فقط پرسنده قیمت دلار بودند و لابه‌لای دلالان ‌دنبال اخبار داغ و تازه بازار ارز می‌گشتند. گزارش میدانی از گشایش بازار ارز حاکی از این است که دیروز گرچه معاملات دلار با قیمت خرید 13هزار و 500تومان آغاز شد، اما سریعا تا محدوده 10هزار و 500تومان نیز افت کرد و عاقبت قیمت خرید آن حوالی 12هزار تومان آرام گرفت. دلالان باکمال میل دلار فروشندگان را 12تا 12هزار و 500تومان می‌خریدند و خرید دلار حوالی قیمت 13هزار و 500تومان تا 14هزار تومان نیز میسر بود اما فروشندگان دلار خانگی برای فروش روی قیمت 15هزار تومان به بالا موافق بودند و با سرگردانی دنبال کسی می‌گشتند که دلارشان را بالاتر بخرد؛ هرچند تا نیمروز، کسی بالاتر از 13هزار تومان خریدار دلار نبود. در بازار دیروز یورو با اختلاف حدود 1500تا دو هزارتومانی با دلار مبادله می‌شد. دلالان هر یورو را حدود 13هزار و 500تا 14هزار تومان خریدند و قیمت فروش‌شان حدود 15هزار و 500تا 16هزار تومان بود. البته نرخ‌هایی بالاتر و پایین‌تر نیز اظهار می‌شد اما لفظ بازار در محدوده این نرخ‌ها‌ بود.

بازی دلالان
از خروجی متروی میدان فردوسی تا چهارراه استانبول شلوغی جمعیت مشهود است. اینجا نبض بازار ارز می‌زند و حالا که کاملا عجیب و بی‌مقدمه، قیمت دلار یک‌شبه تا نصف ریخته، وضع و اوضاع اینجا نیز عجیب‌وغریب شده. نخستین دلالی که کنار ورودی مترو ایستاده، دلار را 12هزار تومان می‌خرد و روی 14هزار تومان هم فروشنده است اما دلالان دیگر اغلب یک‌طرفه کار می‌کنند. برخی فقط خریدارند و برخی فقط فروشنده اما در این بازی خوب می‌دانند چطور طعمه‌هایشان را گیر بیندازند و آنها را مسحور جو هیجانی دست‌ساز خود کنند. مثلا یکی از دلالان بلندبلند دنبال فروشنده می‌گردد و نرخش را هم 500تومان از بقیه بالاتر می‌برد اما وقتی از او بپرسید چند می‌فروشی می‌گوید معتقد است بالاتر می‌رود و فقط خریدار است. دلالان این سر بازار، آینده امیدوارانه قیمت دلار را طوری با آب‌وتاب در گوش عابران و مشتریان احتمالی دلار می‌خوانند که دلشان برای خرید دلار قرص‌شود و چند متر آن‌طرف‌تر با پیشنهاد جذاب دلار 14هزار تومان راضی شوند. همدستان این دلالان فقط چند متر آن‌طرف‌تر ایستاده‌اند و بدون اینکه خریدار دلار باشند، روی 14تا 14هزار و 500تومان فروشنده‌اند. می‌گویند دلارهایی که می‌فروشند، مال مشتریانشان است و مجبورند بفروشند اما دلار بازهم بالا می‌رود و اینطور طمع خریداران جدید ارز را برمی‌انگیزند. همین اتفاق در میانه بازار و حتی در چهارراه استانبول که ورودی دیگر بازار ارز محسوب می‌شود نیز می‌افتد. گویی این دلالان متولی قیمت‌گذاری و کنترل قیمت در بازه 12تا 14هزار تومان هستند و طوری جو به بازار می‌دهند که کسی جز این دو نرخ، قیمت دیگری را نشنود. صرافی‌ها هم که خریدوفروش ارز ندارند و مردم هم در این آشفته‌بازار زورشان به‌جایی نمی‌رسد.

مصاحبه سفارشی و انصراف فروشندگان
روبه‌روی ساختمان تجارت جهانی فردوسی که صرافی‌ها به خط کنار پیاده‌رو صف کشیده‌اند، عده‌ای با صدای بلند بحث می‌کنند. گویا تلویزیون با دو جوان در این حوالی مصاحبه کرده که یکی از آنها گفته است دلارهایش را هشت هزار تومان هم کسی نمی‌خرد. دلالان و حتی فروشندگان دلار خانگی معتقدند این مصاحبه سفارشی و دروغ بوده و فقط با هدف تزریق جو ناامیدی در بازار ارز انجام شده تا قیمت‌ها پایین بیاید و افراد پشت‌پرده در قیمت پایین دلارها را جمع کنند. واکنش به این مصاحبه حتی در میان عابران محدوده فردوسی نیز ادامه داشت. در ایستگاه اتوبوس مجادله جالبی بین دو مرد میانسال در‌گرفته که یکی معتقد است دوباره دلار بالا می‌رود و دیگری به استناد همان مصاحبه می‌گوید دلار باید تا چهار هزار تومان پایین بیاید. البته یک نفر دیگر هم معتقد است دلار تا به 1200تومان نرسد قیمتش واقعی نیست و حالاحالاها باید ریزشی باشد؛ حرفی که البته بیشتر به تمسخر شبیه است اما بازهم خریداران خودش را دارد.

چانه‌زنی‌های خودمانی
هیاهوی دلالان در میانه‌های بازار فروکش می‌کند. از هر طرف که به خیابان فردوسی وارد شوید، دلالان روی نرخ 12خرید و 14فروش تأکید دارند و این ارقام ذهن‌ها را چنان آماده می‌کند که به معامله خارج از این بازه فکر هم نکنند اما در جای‌جای پیاده‌روهای خیابان فردوسی، فروشندگان ارز خانگی و خریداران مصرفی ارز همدیگر را پیدا می‌کنند و در تلاشند تا در قیمت به توافق برسند. در یکی از این چانه‌زنی‌ها فروشنده تا 13هزار و 500تومان راه آمده اما خریدار که گویا متقاضی ارز مسافری است از 12هزار تومان بالاتر نمی‌آید. عاقبت با پادرمیانی رهگذران معامله روی 12هزار و 700تومان جوش می‌خورد و تمام. یک نفر دیگر نیز که گویا می‌خواهد رقم قابل‌توجهی ارز به خارج حواله کند، خریدار یورو با قیمتی بالاتر از نرخ دلالان است و درصدد توافق با فروشندگان یوروهای خانگی است اما در کل فروشندگان خانگی تمایل چندانی به فروش ارز خود با قیمت پایین ندارند.

سلف‌خری ارز در صرافی
یکی از فروشندگان مدعی است که یکی از صرافی‌ها دلارهایش را با نرخ 13هزار و 500تومان می‌خرد اما به‌جای پول نقد به او حواله یک‌روزه می‌دهد تا پول را فردا به او بپردازد. این صرافی در جریان بررسی‌های خبرنگار همشهری دلیل سلف‌خری دلار را کمبود نقدینگی روزانه عنوان می‌کند. او می‌گوید: دلارها را برای یکی از مشتریان معتمد خریداری می‌کند و ازآنجایی‌که تنخواه پرداخت‌شده از سوی او به اتمام رسیده، مجبور است تا زمان دریافت وجه بعدی از مشتری، دلارها را نسیه بخرد. مشاهدات حاکی از این است که این صراف هرچند دلار را حدود هزار و 500تومان بالاتر از نرخ بازار خریداری می‌کند اما تقریبا کسی حاضر به نسیه‌فروشی دلار نیست و حواله مهرشده صرافی مجاز نیز دل فروشندگان را راضی نمی‌کند. حوالی ظهر حتی این صراف نیز از خریداری ارز مشتریان امتناع می‌کند و خریدوفروش ارز را به حالت تعلیق درمی‌آورد.

صرافی‌های بانکی فعال شدند
بخشنامه اخیر بانک مرکزی دوباره بانک‌ها را به چرخه فروش ارز مسافری و خدماتی وارد کرده و حالا صرافی‌های بانکی نیز به‌تبع قیمت کشف‌شده در مبادلات ارزی بانک‌ها مشغول خریدوفروش ارز شده‌اند. صرافی ملی ایران به‌عنوان فعال‌ترین صرافی بانکی در راسته فردوسی، دلار مشتریان را 10هزار و 500تومان می‌خرد و به قیمت 11هزار و 200تومان به متقاضیان مصرفی تخصیص می‌دهد. همچنین نرخ خریدوفروش هر درهم امارات متحده عربی در این صرافی به‌ترتیب 2810و 3070تومان است. یورو نیز در صرافی ملی ایران 11هزار و 900تومان خریداری می‌شود و به قیمت 12هزار و 900تومان به مشتریان تخصیص می‌یابد. البته اظهارات صندوقداران صرافی حاکی از این است که کسی با قیمت کشف شده از معاملات بانکی حاضر به فروش ارز نبوده اما تخصیص ارز به قیمت‌های اعلام‌شده در شعب ارزی بانک ملی طبق روال معمول از محل ارز تهیه شده از بازار ثانویه انجام می‌شود.

مردم؛ منتظر دلار هشت هزارتومانی
واگویه‌های افرادی که در پیاده‌روهای خیابان فردوسی تردد می‌کنند، بیانگر دیدگاه و تحلیل آنها از وضعیت اقتصاد ایران و بازار ارز است. گویی ریزش قیمت ارز، خیال بسیاری از مردم را بابت برگشت اقتصاد ایران از کمای ونزوئلایی راحت کرده و حالا راحت تارگت‌های زیر هشت هزار تومانی برای دلار می‌دهند. جو بازار به‌گونه‌ای است که حتی کسانی که تا چند روز پیش معتقد به دلار 50هزارتومانی بودند، حالا در هراس ریزش قیمت آن به زیر 10هزار تومان هستند اما اغلب رهگذران فردوسی انتظار دارند دلار تا مرز هشت هزار تومان بریزد. شاید ذهنیت دلار هشت هزارتومانی از بازار سنا به ذهن افراد رسوخ کرده باشد اما بررسی‌های اقتصادی حاکی از این است که اقتصاد ایران نمی‌تواند با این نرخ ارز نیز به‌راحتی کنار بیاید.

حواله ارزی تعطیل
تقریبا هیچ‌کدام از صرافی‌ها در ازای دریافت ریال، حواله ارزی به مقصد هیچ کشوری صادر نمی‌کنند. البته اگر مشتری شخصا ارز تحویل دهد، صرافی‌هایی هستند که حواله را انجام می‌دهند اما هزینه کارمزد آن را بر عهده مشتری می‌دانند. اظهارات برخی مشتریان بازار ارز حاکی از این است که این کارمزد از 10تا 20درصد در نوسان است اما مهم‌تر از همه اینکه در این آشفته‌بازار اعتماد چندانی وجود ندارد که حواله‌ها بدون ایراد به مقصد برسد. یکی از صرافی‌های مجاز محدوده فردوسی در گفت‌وگو با خبرنگار همشهری توصیه می‌کند تا آرام گرفتن بازار مشتریان از ارسال حواله ارزی خودداری کنند و تا چند روز آینده که هم نرخ‌ها در بازار به ‌ثبات‌‌ می‌رسند و هم دستورالعمل و قواعد جدید فعالیت‌های ارزی ابلاغ می‌شود، صبر کنند. او معتقد است: قیمت دلار از ابتدای امسال بدون قاعده و تحت‌تأثیر مسائلی که برای بازار ناشناخته است رشد کرده و نرخ فعلی دلار در محدوده 12هزار تومان نیز هنوز جای کاهش دارد. این صراف می‌گوید: هیچ‌کدام از فعالان صرافی تحلیلی برای دلار بالاتر از هشت هزار تومان در شرایط عادی اقتصاد نداشتند و حتی در بدبینانه‌ترین تحلیل‌هایی هم که برای بدترین شرایط سیاسی کشور انجام می‌شد، قیمت بالاتر از 15هزار تومان توجیه نداشت اما بازار یکباره و در حرکتی مشکوک، لفظ دلار را تا بالای 20هزار تومان بالا برد که می‌توانست نوعی سیگنال ریزش تلقی شود. به عقیده او دلار تا 10هزار تومان نیز جای ریزش دارد اما برای رسیدن به نرخ هشت یا حتی 6500تومان نیازمند خبرهای خوشی مانند مذاکرات است.

بانک‌ها هم خریدار ارز شدند
در هیاهوی ریزش قیمت ارز، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از تمام بانک‌های مجاز به عملیات ارزی خواست، نسبت به خرید ارز از مردم اقدام کنند. این بانک در ابلاغیه دیروز خود با اشاره به تمایل مردم به فروش ارزهای خود و نیز امتناع دلالان ارز و برخی صرافی‌ها از خرید ارز، از مردم خواست با مراجعه به شعب ارزی بانک‌های دارای مجوز عملیات ارزی، نسبت به فروش ارزهای خود به قیمت اعلامی اقدام کنند. البته در بازار تهران به‌واسطه عمق بیشتر بازار، خریدوفروش ارز در قیمت‌های 12تا 14هزار تومان در جریان است ازاین‌رو این ابلاغیه شاید درنظر تهرانی‌ها نوعی سودجویی محسوب شود چراکه قیمت کشف شده در مبادلات بانکی برای خرید ارز مردم حدود 10هزار و 500تومان است و دلالان بازار تهران دلار را با نرخی بالاتر از این قیمت خریداری می‌کنند اما خبرهای مخابره‌شده از شهرستان‌ها حاکی از این است که در برخی شهرها نرخ دلار تا هشت و حتی هفت هزار تومان نیز ریزش داشته و خریدوفروش ارز نیز بسیار کم‌عمق است. ایرنا ادعا کرده است شماری از فروشندگان ارز در اصفهان گفته‌اند که دیروز هر دلار خود را به قیمت هفت هزار تومان فروخته‌اند. همچنین بازار ارز آذربایجان غربی نیز دیروز دلالان هر دلار آمریکا بین 11هزار تا 11هزار و 300تومان از فروشندگان خریداری کرده‌اند بااین‌حال بسیاری از صرافی‌ها و حتی دلالان افت دوباره قیمت را محتمل می‌دانند و دست به خرید نمی‌زنند. خبرهایی مشابه این مورد از بازارهای مشهد و کردستان نیز منتشر شده است اما بررسی‌های همشهری حاکی از این است که فروشندگان دلار در این بازارها حاضر به فروش دلار خود به نرخ‌های کمتر از 10هزار تومان نیستند. بر این اساس، به‌نظر می‌رسد بخشنامه بانک مرکزی که به بانک‌ها اجازه خرید ارز از مردم را داده بیشتر در شهرستان مؤثر باشد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری، تاریخ انتشار 11 مهر97، شماره:32686