شعار سال: در سال‌های اخیر با انتشار اسناد بیشتری در ارتباط با وقایع آن سال‌ها تصویر کامل تری از چرایی وچگونگی وقوع این رخداد تلخ، ترسیم شده تا پاسخگوی ذهن‌های جست‌و‌جوگر باشد که در این مختصر فرصت پرداختن به همه آنها نیست. در این مجال با تکیه برگزارش‌های روزانه یگان‌های ارتش وبولتن‌های خبرگزاری پارس - «ایرنا»ی فعلی – که اولین بار در سال 95 13انتشار عام یافته و در دسترس عموم قرار دارد تنها می توان به سراغ یکی از شبهاتی که طی نامه‌ای با عنوان «مسئولان به داد ما برسید» که از همان مقطع مطرح شده و تا امروز نیز طنین دارد رفت وبه پاسخ این سؤال رسید که آیا ارتش با همه مشکلاتی که دست به گریبان بود، درقبال خطر سقوط خرمشهر کوتاهی کرد، یا آنکه با توجه به شرایط آن روز کشورآنچه درتوان داشت پای کار آورد و نیروهایش با روحیه ایثار و از خودگذشتگی به حماسه‌ای تاریخی جان دادند؟ آنچه می خوانید روایتی از مقاومت ارتش و سپاه و نیروهای مردمی در دفاع از خرمشهر با استفاده از اطلاعاتی است که در کتاب « شش ماه پایداری ، حوادث و رویدادهای سال 1359 » عرضه شده است .

هجوم ارتش بعث عراق از محور شلمچه با هدف تصرف سریع خرمشهر آغاز شد. استعداد نظامی ارتش عراق در این محور یک لشکر زرهی، دو تیپ پیاده و یک تیپ از نیروهای مخصوص بود. نیروهای خودی هم شامل یک گردان تکاور، یک گردان ساحلی، گردان دژ، دو گردان زرهی ودو آتشبار 175 و130 میلیمتری، حدود 500 پاسدار و همین تعداد نیروهای مردمی بود. با حمله غافلگیرانه نیروهای متجاوزدشمن، حوالی ظهر روز سوم جنگ، جاده اهواز – خرمشهر در تیررس سلاح‌های سنگین ارتش عراق قرار گرفته و خرمشهر تقریباً به محاصره در می‌آید. در این روز نیروهای ارتش با انهدام 50 دستگاه تانک و نفربر دشمن و همچنین مصادره شش تانک و13 نفربرآنان خودی نشان می‌دهند و دشمن را با واقعیت غیرمتصوری که پیش بینی نمی‌کرد روبه‌رو می‌سازند. نیروهای مدافع در شرایطی که شهر تقریباً به محاصره درآمده و ارتباط آن با اهواز قطع بود، در اطراف پل نوهسته‌های مقاومت را شکل می‌دهند. ارتش عراق انتظار چنین چیزی را نداشت و با فرض از هم پاشیدگی ارتش ایران در توهم تصرف یک روزه خرمشهر بود، از اینرو پس از مواجهه با مقاومت فرا‌سازمانی و روحیه ایثار و جانبازی نظامیان، علاوه بر حملات زمینی از طریق حملات هوایی فشار زیادی برمدافعان خرمشهر و آبادان تحمیل می‌کند که براثر آن 62 نفر شهید و 244 نفر مجروح می‌شوند، اما مقاومت شکسته نمی‌شود. فعل و انفعالات دشمن در این روزتا حدودی تحت تأثیر این موضوع قرار گرفته و از دامنه تحرکاتش کاسته می‌شود. روز بعد عراقی‌ها ناچار می‌شوند با هلی برن نیروهای زبده خود محاصره شهر را کامل کنند و مدافعان خرمشهر را مجبوربه عقب نشینی کنند. بر اثر آتشباری دشمن دراین روز 200 نفر به شهادت رسیده و تعداد زیادی نیز زخمی می شوند. غروب روز سوم مهر اولین واحد تقویتی شامل گردان 141 و یک گروهان تانک از لشکر 21 حمزه وارد منطقه می‌شود.پنجم مهرعراقی‌ها با هدف یکسره کردن کار به خرمشهر یورش می‌آورند. مدافعان شهر نیز در شمال شهر(پلیس راه)، جنوب و غرب شهرموضع دفاعی گرفته و مانع ورود دشمن به شهر می‌شوند. در هفتمین روز جنگ با وجود آنکه دشمن خود را به کرانه غربی کارون رسانده، با ایثار و از خود گذشتگی نیروهای نظامی وضعیت نبرد دچار تحول شده و ماشین جنگی عراق متوقف می‌شود.اما هنوزخرمشهر در معرض سقوط قرار دارد. دشمن برای شکستن روحیه مدافعان با شلیک چهار فروند موشک به شهر آبادان و به خاک وخون کشیدن مردم این شهر دست به جنایت جدیدی می‌زند. اما این اقدام جنایتکارانه با ورود نیروهای تازه نفس بیشتری برای دفاع از خرمشهر پاسخ داده می‌شود. روز بعد- نهمین روز جنگ - ارتش عراق با 130 تانک ونفربر در صدد برمی‌آید تا کار را تمام کند و به خرمشهر دست یابد وبا تکیه بر نیروهای زرهی و تانک، خود را به حاشیه شهرمی رساند. هم زمان فرودگاه آبادان به نحوی بمباران می‌شود که دیگر کارآیی نداشته باشد ومدافعان تقویت نشوند. همچنین براثر بمباران‌های مکرر آب و برق شهر قطع شده ونیروهای خودی را با مشکلات جدیدی روبه رو می‌سازد. ده روز از جنگ می‌گذشت اما هنوز تعادلی میان نیروهای اشغالگر و مدافعان خرمشهر به‌وجود نیامده بود. در روز دهم مهر دشمن تا نزدیکی میدان زندان خرمشهر پیش می‌آید و در بعد از ظهر این روز به نزدیکی اداره بندر رسیده و می‌کوشد تا تعدادی از نفرات خود را با قایق به آبادان نفوذ دهد اما نفرات دشمن در کمین مدافعان گرفتارآمده و به هلاکت می‌رسند. در روز یازدهم مهر تکاوران نیروی دریایی با یورشی حساب شده دشمن را تا شش کیلومتری خرمشهر عقب می‌رانند. در این اقدام 20 تانک دشمن غنیمت گرفته شده و چهار سرباز عراقی هم به اسارت درمی آید. روز دوازدهم مهر خرمشهر نسبتاً روز آرامی را پشت سر می‌گذارد، ازاین فرصت استفاده شده، تیپ 49 وارد منطقه عمومی خرمشهر می‌شود. ارتش عراق هم با افزودن 90 تانک نیروهای خود را تقویت می‌کند. همچنین دوگردان از نیروهای مخصوص، یک گردان توپخانه و بخشی از یک تیپ مکانیزه ارتش عراق به کمک اشغالگران خرمشهر می‌آیند. در جبهه خودی نیز با ایجاد یک فرماندهی واحد تلاش می‌شود تا کار مقاومت بهتر سامان یابد. عراقی‌ها با تجدید قوا می‌توانند در یک یورش، خود را به پشت پادگان دژ برسانند و بدین ترتیب از 14 مهر جنگ تن به تن در خرمشهر شکل می‌گیرد. در این میان تکاوران نقش پررنگی دارند و ضمن نبردی جانانه نیروهای دشمن را از گمرک بیرون کرده و دو کیلومتر عقب می‌رانند. همچنین در این روز نیروهای عراقی که خرمشهر را به شکل نیم دایره درمحاصره دارند طی یک درگیری سنگین تا نزدیکی ساختمان بندرگاه جلو می‌آیند اما تکاوران باز هم موفق می‌شوند با انهدام 20 تانک دشمن از پیشروی آنان جلو‌گیری کنند.
مقاومت مدافعان خرمشهر، فرماندهان ارتش عراق را وادار می‌کند تا درتدبیرکاربرد نیروهای خود تجدید نظر کنند و در جبهه‌های اهواز و دزفول حالت پدافندی گرفته وتمام تلاش خود را برای تصرف خرمشهر به کار گیرند. در پی این تصمیم نیروهای عراقی تلاش جدیدی را برای اشغال خرمشهر از سر می‌گیرند. در این راستا وبنا بر اطلاعات رسیده واحد پل‌سازی دشمن در غرب کارون فعال می‌شود. تکاوران دریایی با اطلاع ازموضوع اقدام به پیشروی به سوی مواضع دشمن در منطقه غرب خرمشهر می‌کنند، ولی به‌دلیل استعداد بیشتر نیروهای دشمن از پیشروی باز می‌مانند. گردان 151 دژخرمشهرکه از آغازجنگ تا این روز-هفدهم مهر- 120 شهید و زخمی داشته، باقی مانده نیروهای خود را آماده مقابله می‌کند و در دومرحله تهاجم دلاورانه با کمک بالگردهای هوا نیروز تعدادی از خودروهای رزمی مهندسی دشمن را منهدم و 19 نفراز افراد آنان را به اسارت می‌گیرد. بالگرد‌ها نیزمواضع گردان 15 توپخانه عراق را زیر آتش گرفته و خساراتی به آتشباری عراق وارد می‌آورند. در نتیجه این اقدامات دشمن تا حدودی مجبور به عقب نشینی می‌شود. دربیستمین روز جنگ سرانجام نیروهای متجاوز عراقی موفق به عبور از کارون در منطقه مارد درشمال آبادان می‌شوند و با قطع جاده اهواز –آبادان و آبادان- ماهشهر، خرمشهر را به محاصره کامل درآورند. مدافعان شامل : نیروهای ارتش، سپاه پاسداران و نیروهای مردمی که با وجود 20 شبانه روز جنگ خسته و ناتوان شده‌اند اما در مقابل عراق که 15 برابر نیروی تازه نفس دارد مقاومت می‌کنند. با یورش هوا نیروز 23 تانک دشمن که از کارون عبور کرده بود منهدم می شود و دشمن به تلافی خرمشهررا زیر آتش گلوله می‌گیرد. در بیست ودومین روز جنگ، نیروهای دشمن تا نزدیکی ایستگاه راه‌آهن خرمشهر پیش آمده‌اند و نبرد خانه به خانه شروع شده است. هتل آناهیتای خرمشهرنیز براثر بمباران به‌طور کامل تخریب می‌شود. سرهنگ نامجو مأموریت می‌یابد تا با 80 نفر از افسران و دانشجویان دانشکده افسری و 320 سرباز لشکر 92 به یاری مدافعان خرمشهر برود. متعاقب آن آتشبار 105 میلی متری لشکر 77 خراسان نیز به منطقه خرمشهر اعزام می‌شود. در محور اصلی خرمشهر – اهواز که چهار تانک و صد سرباز مستقر بودند براثر فشار دشمن مجبور به عقب نشینی می‌شوند و در محور دیگر نیروهای گردان 151 دژ پس از زخمی شدن فرمانده یگان مجبور به عقب نشینی می‌شود. 22 مهر بار دیگر فشار دشمن برای تصرف شهر آغاز می‌شود و نیروهای عراقی در محور اهواز – آبادان به شش کیلومتری شمال بهمن شیر می‌رسند. تعداد شهدا زیاد است.در همان ساعات اولیه روزفقط شش نفر از تکاوران به شهادت رسیده و 18 نفر هم زخمی می‌شوند. محاصره خرمشهر تنگ‌تر شده و دشمن به دو کیلومتری آبادان می‌رسد. اما گردان 246 تانک ارتش پیشروی دشمن به سمت آبادان را متوقف کرده است. دشمن تا خیابان طالقانی خرمشهر نفوذ کرده، گمرک خرمشهر را کاملاً در اختیار می‌گیرد. کنترل محور آبادان- ماهشهر کاملاً در اختیار دشمن است. در این روز 25 دستگاه تانک عراقی که قصد ورود به آبادان را داشتند توسط بالگرد‌های هوانیروز متوقف می‌شوند. جنگ تن به تن در خرمشهر ادامه دارد. بیست و پنجمین روز مقاومت روز تلخی است تا ظهر این روزیک سوم خرمشهر به اشغال دشمن درآمد و تعداد زیادی از مدافعان از جمله روحانی پاک ضمیر شیخ قنوتی به شهادت می‌رسند. از این‌رو از امروز نام خرمشهر به خونین شهر تغییر می‌یابد. جنگ تن به تن با برتری عراقی‌ها ادامه دارد.تکاوران در کنار سایر نیروهای مردمی در شهر می‌جنگند و امکان تخلیه وجود ندارد. در این روزتنها ازتکاوران 195 نفر به شهادت رسیده‌اند.
از این روز جنگ به شکل جنگ خانه‌به‌خانه و کوچه به‌ کوچه ادامه می‌یابد. کنترل و فرماندهی نیروها سخت ترشده وخبرنگار خبرگزاری پارس خبر از سقوط شهر می‌دهد. دشمن با تانک به مقابله با افراد آمده و شلیک مستقیم می‌کند. برابر گزارش ستاد عملیات اروند نیروهای خودی در خرمشهر با وجودی که از پشتیبانی توپخانه محروم‌اند با دادن تعداد زیادی شهید و مجروح، تلفات و خسارات زیادی را به دشمن وارد کرده‌اند. درگیری بشدت در خرمشهر ادامه دارد و امکان تخلیه شهدا و مجروحین نیست. در بیست ونهمین روز مقاومت رزمندگان آخرین تلاش خود را برای حفظ شهر انجام می‌دهند. با وجود این، دشمن تا 500 متری مسجد جامع جلو آمده است.رزمندگان آخرین تلاش خود را برای حفظ شهر به کار می‌گیرند. سایه اسارت برسر شهر سنگینی می‌کند.شهر بشدت گلوله باران می‌شود. تعداد شهدا و زخمی‌ها بالاست. اما هنوز پل عبور از خرمشهر به سمت آبادان در دست نیروهای ماست. فشار دشمن زیاد شده وخطرسقوط شهرقریب الوقوع است. با تسلط آتش دشمن روی پل ارتباط با آبادان هم مشکل شده و پشتیبانی از مدافعان تقریباً امکان ندارد.با وجود قطع ارتباط هنوز مقاومت در شهر خرمشهر و از سوی مدافعان که اغلب نظامی هستند ادامه دارد. تکاوران و پاسداران تنها نیروهای باقی مانده در شهر هستند. سرانجام در چهارم آبان 1359خرمشهرپس ازدادن 86 نفر شهید و 292 نفر زخمی در همان روز و پس از 46 روز مقاومت دشوار سقوط می‌کند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار 5 آبان 97، شماره: 487450