شعار سال: احمدعلی کیخا تصویب لایحه حفاظت از خاک و تبدیل آن به قانون را یکی از اولویت‌های مهم مجلس دانست و گفت: شورای نگهبان ایراداتی به این لایحه گرفته که در حال رفع و تعیین تکلیف نهایی آن در صحن علنی هستیم.
 نماینده مردم زابل، زهک و هیرمند در مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از اینکه قاچاق و فرسایش، خاک کشور را تهدید می‌کند، افزود: متاسفانه قاچاق خاک به انحای مختلف در گذشته اتفاق افتاده که بر همین اساس طی سال‌های اخیر در نشریات و روزنامه‌ها گزارش‌هایی مبنی بر قاچاق خاک جزیره هنگام منتشر شده که انتظار می‌رود با تصویب نهایی و ابلاغ لایحه حفاظت از خاک این معضل تا حدود زیادی حل شود.
وی با بیان اینکه برای حفاظت از خاک خلأ قانونی وجود دارد، تصریح کرد: با تبدیل لایحه حفاظت از خاک به قانون حفاظت از خاک، از تخریب و آلودگی خاک جلوگیری شده و مبارزه با قاچاق خاک در دستور کار قرار می‌گیرد. کیخا یادآور شد: در شرایط موجود امکان اینکه قاچاق خاک اتفاق بیفتد، وجود دارد و نمی‌توان به طور صد‌در‌صد منکر آن شد زیرا برای مبارزه با قاچاق خاک خلأ قانونی وجود دارد که انتظار می‌رود با تصویب نهایی لایحه حفاظت از خاک اگر منفذی برای قاچاق خاک وجود دارد، مسدود و با قاچاقچیان به‌شدت برخورد شود. رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی از رتبه بالای ایران در فرسایش خاک انتقاد و خاطرنشان کرد: فقدان قانون و اعمال مدیریت صحیح در منابع خاک کشور باعث تحمیل هزینه‌های بالا بر کشور شده هر‌چند خاک کشور در معرض فرسایش شدید است اما متاسفانه برخی با بی‌توجهی از کنار آن می‌گذرند.

ساخت جزیره با خاک ایران
ششم تیرماه امسال‌ کلیات لایحه حفاظت از خاک در مجلس به تصویب رسید. همزمان با تصویب کلیات این لایحه، مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست و کارشناسان حوزه منابع طبیعی، خاک و محیط زیست این حرکت را آغازی برای پایان‌دادن به فاجعه قاچاق خاک به خارج از کشور دانستند. 25آذرماه گذشته هم در گزارشی که با عنوان «خاک وطن در غربت جزیره می‌شود» در همین صفحه منتشر شد. علی مریدی، مدیرکل آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست، اعلام کرد: «ما جزو کشورهای ضعیف در حفاظت از خاک هستیم.» از مجموع 76میلیون هکتار خاک موجود در ایران، 57.7میلیون هکتار به دلایل مختلف چون شوری خاک، شیب زیاد زمین، کمبود آب و... بایر و خارج از چرخه کشاورزی است. اراضی قابل کشت و زراعی ایران 18.5میلیون هکتار است که بخشی از آن زیرکشت آبی و بخش دیگر زیرکشت دیم است. آنچه قانون در برنامه چهارم و لایحه حفاظت از خاک مورد تأکید و توجه ویژه قرار داده، ممنوعیت انتقال و فروش خاک زراعی است؛ ‌یعنی خاکی که قابلیت انجام فعالیت کشاورزی را دارد و امنیت غذایی کشور را تأمین می‌کند، تحت هیچ شرایطی نباید فروخته یا منتقل شود. باوجود این، طی چند سال اخیر در خلأ قانونی و گاه سکوت برخی مسئولان، همین خاک باارزش به‌صورت قاچاق به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منتقل و به جزایر گردشگری تبدیل شده است؛ روندی که همچنان ادامه دارد.
مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست یادآورشد: قاچاق خاک‌های ایران از دهه‌۸۰ شروع شده و همچنان ادامه‌ دارد. او‌ گفت: قاچاق خاک مراتع و مزارع را داریم اما در مورد قاچاق خاک‌های معدنی من گزارشی دریافت نکرده‌ام. قاچاق خاک‌های مراتع و مزارع هم بیشتر از استان‌های جنوبی ازجمله استان فارس صورت می‌گیرد. مقصد این خاک‌های قاچاق‌شده کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به‌ویژه امارات و قطر است که در امارات برای ساخت جزایر مصنوعی و در قطر برای خشک‌کردن دریا استفاده می‌شود. وی تأکید کرد: قاچاق خاک از ابتدای دهه‌۸۰ شروع شده و هنوز ادامه دارد؛ البته در سال‌های اخیر به‌دلیل کم‌شدن تقاضا و افزایش حساسیت‌ها، قاچاق خاک تا حدی کنترل شده است. حالا کارشناسان و مسئولان امیدوارند تصویب لایحه خاک بتواند به حفاظت بیشتر از خاک در حوزه‌های مختلف منجر شود و قاچاق را نیز به‌عنوان یکی از معضلات محیط‌زیستی کنترل کند.

خاک در معرض انواع آلودگی

مجتبی بنی‌بیات، خاک‌شناس با اشاره به اینکه آلودگی خاک، ‌فقط آلودگی‌های شناخته شده مانند آلودگی نفتی و سموم نیست، بلکه استفاده بی‌رویه از خود خاک هم نوعی آلودگی است، به همشهری گفت: در کشور ما آلودگی خاک ناشی از مشکل آب است؛ با وجود این، ما در کشور متولی آب داریم، اما متولی خاک نداریم. البته متولی آب هم فقط به تأمین آن می‌پردازد نه به شور شدن و بد شدن آن. آلودگی‌های دیگر هم از همین آب سرچشمه می‌گیرد؛ مانند شست‌وشوی خاک توسط آب. آب وقتی نشست زیادی داشته باشد، خاک را شسته و پایین می‌برد و خاک طبقات بالاتر ضعیف می‌شود. این هم نوعی آلودگی است چراکه تعادل عناصر خاک به هم می‌ریزد. در این حالت بدون اینکه آلودگی وجود داشته باشد، خاک آلوده می‌شود چراکه تعادل عناصر به‌هم می‌ریزد. نمونه آن، زمین‌های شمال کشور است که میزان آلومینیوم موجود در خاک این اراضی بیش از حد است. وقتی خاک به دلایل مختلف قابلیت حاصلخیزی خود را از دست بدهد نیز نوعی آلودگی رخ داده است. سموم کشاورزی به‌ویژه سموم از رده خارج هم از دلایل آلوده شدن خاک است. راه‌اندازی صنایع ناسازگار با منطقه نیز به عقیده این کارشناس یکی دیگر از دلایل آلودگی آب و همچنین خاک است. برای نمونه، صنعت آب‌بری همچون فولاد که به جای قرار گرفتن در کنار خلیج‌فارس، اروندرود و انتهای کارون، به آلودگی خاک دامن زده است. ورود فاضلاب و پساب‌های صنعتی به منابع آبی، علاوه بر آلوده کردن آب، خاک را هم آلوده می‌کند. بنزین‌های دارای سرب نیز خاک و آب را تا شعاع 100متری اطراف جاده‌ها آلوده می‌کنند. مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به تهیه اطلس آلودگی خاک کشور توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست در 16 استان کشور می‌گوید:  براساس اطلاعات به‌دست آمده، بیشترین آلودگی‌های خاک در استان‌های صنعتی و معدنی نظیر تهران، البرز، کرمان، اصفهان و یزد و همچنین استان‌های شمالی به‌دلیل مصرف سموم زیاد، وجود دارد. به‌دلیل وجود فلزات سنگین در خاک این استان‌ها، ‌آلودگی مواد غذایی هم در حال افزایش است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری، تاریخ انتشار 8 دی 97، شماره: 42574