شعار سال: از شهریور 1391 که کانادا در تصمیمی یک طرفه اقدام به قطع رابطه با ایران کرد، حدود هفت سال می‌گذرد و با وجود برگزاری چند دور مذاکره، کلاف مناسبات دیپلماتیک همچنان سردرگم است.

 روز پنجشنبه 23 خرداد ماه سال جاری همزمان با برگزاری چهارمین دور مذاکرات سیاسی ایران و سوئیس که به ریاست سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران و «پاسکال بریسویل» قائم مقام وزیر امور خارجه سوئیس در برن برگزار شد، عراقچی و بریسویل همچنین توافقی را در زمینه تقبل حفاظت از منافع جمهوری اسلامی ایران در کانادا توسط سوئیس به امضاء رساندند و عنوان شد که این توافق شامل خدمات کنسولی نمی‌شود.

گفتنی است پس از قطع روابط کانادا با ایران در شهریور 1391 عمان به عنوان حافظ منافع ایران و ایتالیا هم به عنوان حافظ منافع کانادا تعیین شدند که با این توافق، این مسئولیت از عمان به سوئیس منتقل شد و سوئیس از این پس به عنوان حافظ منافع ایران در کانادا برای ارسال پیام‌ها و ... عمل خواهد کرد که البته این توافق خدمات کنسولی را در برنمی‌گیرد.

* نیم نگاهی به روابط تهران و اتاوا

هفدهم شهریور ماه 1391 بود که اخباری منتشر شد با این مضمون «کانادا سفارتش در تهران را تعطیل و روابط با جمهوری اسلامی ایران را تعلیق کرد و فرصت 5 روزه‌ای به دیپلمات‌های ایرانی داد تا خاک کانادا را ترک کنند.»

«جان بیرد» وزیر خارجه وقت کانادا دلیل این تصمیم را حمایت ایران از سوریه، برنامه هسته‌ای تهران و دشمنی ایران با رژیم صهیونیستی خواند و دیپلمات‌های ایرانی در آن کشور را «عنصر نامطلوب» خواند و اعلام کرد: «در چنین شرایطی کانادا دیگر نمی‌تواند حضور دیپلماتیک در ایران را حفظ کند... روابط دیپلماتیک بین ایران و کانادا به حالت تعلیق در آمده است».

این اقدام کانادا خشنودی مقامات صهیونیستی را به همراه داشت و شیمون پرز و بنیامین نتانیاهو به کانادا تبریک گفتند.

البته این برخورد کانادا به تبعیت از اقدام دولت انگلستان در بستن سفارتخانه این کشور و فرصت دو روزه به دیپلمات‌های ایرانی برای ترک خاک این کشور در پی ورود دانشجویان به سفارتخانه این کشور در تهران انجام شد و پس از آن بود که رامین مهمان‌پرست سخنگوی وقت وزارت خارجه در گفت‌‌وگو با فارس در واکنش به این اقدام عجولانه و افراطی دولت کانادا، خاطرنشان کرد: «یکی از نتایج بسیار درخشان برگزاری موفق اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران، علی رغم فشارهای قابل توجه قدرت‌های غربی از جمله دولت آمریکا و دولت کانادا و همین طور رژیم صهیونیستی مبنی بر عدم حضور کشورهای مختلف در این اجلاس و حداقل کاهش سطح حضور، شکست مفتضحانه این کشورها در یک نبرد دیپلماتیک در صحنه‌های مختلف تبلیغاتی و افکار عمومی مردم دنیا بود.»


 
سخنگوی پیشین دستگاه دیپلماسی وقت یادآور شد: «البته دولت افراط گرای آقای هارپر در کانادا سابقه اقدامات دیگری در دشمنی با ملت ایران را داشته و سابق بر این برای انجام تحریم‌های غیر قانونی و یکجانبه علیه بانک مرکزی و بانک‌های ایران پیشقدم بوده و در ایجاد اختلال در انجام خدمات کنسولی به اتباع کشورمان اقدام کرده بود و نسبت به بستن حساب‌های اتباع ایرانی تلاشی را به عمل آورده بود، این اقدام دولت کانادا نشانگر آن است که سیاستمداران دولت فعلی کانادا با تبعیت از برخی کشورهای غربی و همین طور سیاست‌های رژیم صهیونیستی منافع ملت کانادا را در جهت دستیابی به اهداف سیاسی تحمیلی قربانی می‌کنند.»

این اتفاق درست یک هفته پس از برگزاری شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران رخ داد.

گفتنی است یکشنبه 10 اردیبهشت ماه 1391 و قبل از اقدام دولت اتاوا در قطع روابط با ایران، بخش صدور ویزای سفارت کانادا در ایران تعطیل شده بود و روابط اقتصادی و سیاسی 2 کشور که از سال 1385 روند نزولی داشت به حداقل ممکن رسید.

* صالحی به مجلس رفت

این اقدام غیرمنتظره کانادا در تعطیلی سفارت این کشور و اعلام ضرب‌الاجل برای دیپلمات‌های ایرانی به منظور ترک این کشور، علی‌اکبر صالحی وزیر خارجه وقت را دو روز بعد به مجلس کشاند.


صالحی 19 شهریور 1391 در مجلس این اقدام کانادا (+) را در راستای منافع رژیم صهیونیستی برشمرد و با بیان اینکه کانادا در سیاست خارجی تحت تاثیر تحرکات صهیونیست‌ها است و خط مشی آنها را دنبال می‌کند و از طرفی تلاش می‌کند تا روابط خود را با این رژیم افزایش داده و رضایتمندی آنها را جلب کند، بیان کرد: «به عنوان نمونه وزیر خارجه کانادا با ارسال نامه‌ای رسمی و سرگشاده به دبیرکل سازمان ملل خواستار عدم حضور بان کی‌مون (دبیرکل سابق سازمان ملل) در اجلاس تهران شده بود، ولی بان کی مون در این اجلاس شرکت کرد.»

علی لاریجانی رئیس مجلس نیز گفت: «رفتار سبک سیاسی دولت کانادا که با ناشیگری در این مقطع انجام گرفت، نشانه دستپاچگی آنهاست که در مقابل اجماع بیشتر کشورهای جهان در تهران قصد دارند با اقدامی منفعلانه، فضای سیاسی را تغییر دهند.»

در همان زمان «تونی برمان» مدیر سابق شبکه رادیویی- تلویزیونی سی‌بی‌سی و از مدیران شبکه پیشین شبکه الجزیره انگلیسی این اقدام کانادا را بی‌معنا خواند و عنوان کرد: کانادا در سال‌‌های اخیر با اتخاذ سیاست‌های طرفدارانه از اسرائیل در خاورمیانه تبدیل به وزارت خارجه تل‌آویو شده است.

«کامبیز شیخ حسنی» کاردار وقت ایران در اتاوا در این زمینه در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی «سی‌بی‌سی» این اقدام دولت کانادا را غیرعاقلانه، به دور از تمدن و خصمانه خواند و افزود: قبلا هیچ هشداری درباره این دستور به ما داده نشده بود و هیچ مدرکی برای توجیه این تصمیم غیرعاقلانه و دور از تمدن به ما ارائه نشد.

رامین مهمان‌پرست سخنگوی وقت دستگاه دیپلماسی نیز پس از اعلام دولت کانادا در نشست هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به سؤالی اقدام این کشور در بستن سفارتش در تهران و درخواست از دیپلمات‌های ایرانی برای ترک این کشور را اقدامی عجولانه، شتابزده، بی‌منطق و غیرحرفه‌ای خواند و با بیان اینکه هیچ دلیل و بهانه‌ای برای این کار به ذهن نمی‌رسد، اظهار داشت: مطالبی که عنوان کردند کاملا نامربوط است و تنها منافع ملی کانادا به خطر خواهد افتاد. اگر فکر می‌کنند به این طریق می‌توانند به اتباع ما در آن کشور فشار وارد کنند و با ایجاد اختلال در خدمات کنسولی نارضایتی ایجاد کنند، بدانند که همه ریشه این مسائل را اقدامات نسنجیده دولت افراط گرای فعلی کانادا می‌دانند.

مهمان‌پرست تصریح کرد: با توجه به اینکه دولت کانادا این اقدام را یک طرفه انجام داد، مسئولیت حفظ جان دیپلمات‌های ما، سلامت‌ آنها و وضعیت اماکن دیپلماتیک ما در آن کشور بر عهده دولت کانادا است و باید در این زمینه مسئولانه برخورد کنند.



«استفان هارپر» نخست وزیر وقت کانادا نیز 19 شهریور 1391 در واکنش به مواضع ایران در مورد بسته شدن سفارت کانادا در تهران که این کشور را دست نشانده اسرائیل و انگلیس خوانده بود، گفت: هیچ واکنشی از جانب مقامات ایران من را متعجب نمی‌کند. ما همه تلاش خود را از طریق متحدان خود برای آزادی سه کانادایی که در زندان ایران هستند به کار خواهیم گرفت.

*واکنش نتانیاهو

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی ضمن خرسندی از این اقدام کانادا آن را «شجاعانه» خواند و عنوان کرد: «این اقدام کانادا، پس از یک هفته نمایش یهودستیزی و نفرت پراکنی در تهران پیام روشنی به ایران و کل جهان داد.»

پایگاه خبری «سی‌بی‌سی» کانادا 19 شهریور در گزارشی به بررسی دلایل تصمیم کانادا برای بستن سفارتخانه خود در تهران و قطع روابط دیپلماتیک با ایران پرداخت و در این خصوص «جیمز دوین»، کارشناس مسائل ایران در دانشگاه «مانت آلیسون» در «ساکویل» به «سی‌بی‌سی» گفت: این اقدام به حادثه‌ای خاص یا واکنش به بحرانی حاد در روابط این دو کشور ارتباط ندارد و به جنبش عدم تعهد در تهران اشاره کرد و افزود: این اجلاس موفقیت چشمگیری برای ایران نبود، اما نشان داد ایرانی‌ها به میزانی که غربی‌ها امیدوارند، منزوی نشده‌اند.

او عنوان کرد: «احتمالا کانادا در تلاش است تا به ایران این پیام سمبولیک را ارسال کند که پس از نشست نم ایرانی‌ها نباید این گونه نتیجه‌گیری کنند که انزوای آنها به پایان رسیده یا اینکه آنها می‌توانند از فشار غربی‌ها بگریزند.»

*تشکیل ستاد ویژه رسیدگی به امور کنسولی هموطنان ایرانی

حسن قشقاوی معاون سابق کنسولی، امور مجلس و ایرانیان خارج از کشور وزارت خارجه کشورمان هم 19 شهریور 1391 در این خصوص به خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاری فارس گفت: «به منظور حل مشکلات ایرانیان مقیم کانادا از صبح امروز ستاد ویژه رسیدگی به امور کنسولی هموطنان ایرانی تشکیل و یکی از کارشناسان باتجربه کنسولی مسئول این کار شد. به زودی شماره‌های تماس، ایمیل و نحوه ارتباط اینترنتی را به اطلاع هموطنان می‌رسانیم و تلاش می‌کنیم صدور گذرنامه، شناسنامه و مواردی که قانوناً مجاز هستیم، به طور ویژه و با سرعت انجام دهیم. با توجه به اینکه هدف اصلی این اقدام نابخردانه و عجولانه کانادایی‌ها ایجاد فشار نسبت به 400 هزار ایرانی مقیم این کشور بوده،‌ تلاش می‌کنیم این اقدام را خنثی کنیم و با ارائه تسهیلات، مشکلات کنسولی هموطنان مقیم کانادا را به حداقل برسانیم.»

*بازگشت دیپلمات‌های ایرانی

در نهایت 23 شهریور 1391 دیپلمات‌های ایرانی در کانادا به کشور بازگشتند. (+) کامبیز شیخ‌حسنی کاردار سفارت ایران در اتاوا نیز در بدو ورود به تهران گفت: «رفتار ما در کانادا مطابق با قوانین بین‌المللی و براساس احترام به قوانین محلی بود و هیچ دلایلی مبنی بر تخلف از این قوانین از سوی سفارت وجود نداشت.»


چند روز بعد و در اول مهر ماه 1391 نیز دولت کانادا در ادامه اقدامات گسترده خود علیه ملت ایران،‌ جمعی از موسسات و شرکت‌های تخصصی در حوزه بهداشت، دارو و درمان ایران از جمله موسسه پاستور ایران، موسسه پژوهشی سرم و واکسن سازی رازی، شرکت داروسازی سبحان و ... را مشمول تحریم‌های یکجانبه قرار داد.

آبان ماه 1391 روزنامه کانادایی «نشنال پست» گزارش داد: قاضی دادگاهی در استان «اونتاریو» کانادا حکم ضبط املاک متعلق به دولت ایران را صادر کرد که براساس آن، اموال سفارت ایران در شهر «اتاوا» و مرکز فرهنگی سابق ایران در شهر «تورنتو» مشمول این حکم قضایی شدند. این دادگاه کانادا اعلام کرد ضبط این اموال بخشی از 13 میلیون دلار غرامتی است که ایران باید بر اساس حکم یک دادگاه آمریکایی به خانواده یک قربانی زن آمریکایی که ادعا شده در یک حمله تروریستی کشته شده بپردازد. در جریان حمله‌ای در دانشگاهی در شهر بیت‌المقدس که 10 سال پیش انجام شد یک زن آمریکایی به نام «مارلا بنت» کشته شد. در آن زمان ادعا شد این حمله توسط حماس انجام شده است، اما خانواده این قربانی علیه سازمان‌های اطلاعاتی ایران به یک دادگاه آمریکایی شکایت کردند. این دادگاه آمریکایی در سال 1386 حکم داد که حماس مسئول بمب‌گذاری سال 1381 در دانشگاه «هبرون» بوده است.

دادگاه مذکور همچنین مقرر کرد وزارت اطلاعات و نهادهای امنیتی ایران حدود 13 میلیون دلار به عنوان غرامت به خانواده «مارلا بنت» پرداخت کنند. قاضی دادگاه اونتاریو در توضیح این پرونده گفت: «خانواده قربانی نتوانسته‌اند حکم دادگاه آمریکایی درباره اموال ایران را در خاک آمریکا به اجرا بگذارند و به همین دلیل آنها اموال ایران در کانادا را هدف گرفته‌اند».

* ایتالیا حافظ منافع کانادا در ایران

 در تاریخ 27 شهریور 1391 و 10 روز پس از قطع روابط دیپلماتیک ایران و کانادا «گیولیو ترزی» وزیر خارجه ایتالیا گفت که کشورش بعد از بسته شدن سفارت کانادا در تهران حافظ منافع این کشور در ایران است و اعلام کرد: «ایتالیا موافقت کرده ضمن حفاظت از منافع کانادا در ایران، انجام امور کنسولی و اقدامات ضروری در این خصوص را به عهده بگیرد.کانادا یک دوست مهم و یکی از متحدان ما است و از رم خواسته است که منافعش را در تهران حفظ کنیم.


وزارت امور خارجه ایران هم پنجم مهر ماه 1391 در اطلاعیه‌ای نسبت به مسافرت اتباع ایرانی به کانادا هشدار داد. در بخشی از این اطلاعیه آمده بود: «با توجه به قرائن موجود، روند اسلام ستیزی و ایران هراسی در کانادا نه تنها متوقف نشده بلکه طی چند سال اخیر رشد قابل ملاحظه‌ای داشته و این رویکرد، رفتار مراجع دولتی و غیر دولتی آن کشور را تحت تأثیر قرار داده است. مواردی از بازداشت و اخراج شهروندان ایرانی به بهانه‌های مختلف همچنان استمرار داشته و ایرانیان از حقوق اولیه برای انجام فعالیت‌های عادی زندگی از جمله آزادی در دسترسی به حساب‌ها و عملیات‌های بانکی محروم هستند. عملکرد منفعلانه برخی از مراجع دولتی کانادا در مواردی مانع از تأمین حقوق ایرانیان شده است.»

رامین مهمان‌پرست سخنگوی وقت وزارت امور خارجه نیز 14 اسفند 1391 بیانیه وزیر خارجه کانادا در ارتباط با خط لوله گاز بین ایران و پاکستان را مصداق بارز رفتار غیرمسئولانه دولت افراطی کانادا و اخلال نسبت به گسترش روابط بین کشورها در راستای تقویت صلح بین‌المللی و رفاه ملت‌ها خواند.

گفتنی است از سال 1382 دولت کانادا به صورت مستمر بانی قطعنامه حقوق بشری علیه ایران در مجمع عمومی و همچنین شورای حقوق بشر بوده است.

*تعیین حافظ منافع/عمان برای ایران، ایتالیا برای کانادا

در سال 1392 هم براساس سندی که بین سفرا و نمایندگان دائم ایران و کانادا در سازمان ملل متحد و در نیویورک به امضا رسید، دو کشور تصمیم گرفتند که در فقدان روابط مستقیم دیپلماتیک از سازوکار تعیین حافظ منافع استفاده کنند. مرضیه افخم سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه نیز 30 مهر 1392 در نشست هفتگی با خبرنگاران گفت که جمهوری اسلامی ایران موافقت خود را با تعیین عمان به عنوان حافظ منافع ایران و ایتالیا را به عنوان حافظ منافع کانادا اعلام کرده است.

*سایر تحولات در روابط

اظهارات وزیر خارجه وقت کانادا که انتخابات ریاست جمهوری ایران و نتیجه آن را بی معنی خوانده بود، واکنش ظریف را به همراه داشت و وزیر خارجه ایران آبان 1392 در مصاحبه با سی‌بی‌سی نیوز کانادا گفت دولت کانادا باید به خاطر «بی‌‌احترامی» به نتایج انتخابات ایران عذرخواهی کند.

دخالت‌های بی‌جای کانادایی‌ها به این مورد محدود نشد و وزارت خارجه کانادا شهریور 1393 در اقدامی که آن را همدردی با زندانیان سیاسی در ایران خواند، درباره مسائل قضایی ایران بیانیه‌ای صادر کرد و خواستار آزادی فوری این زندانیان شد. از سوی دیگر «جان برد» وزیر خارجه کانادا چهارم آذر 1392 و پس از توافق ژنو در «اتاوا» اعلام کرد که درباره توافق هسته‌ای جامعه بین‌الملل با ایران در «ژنو» بسیار تردید دارد و تحریم‌ها علیه ایران را همچنان حفظ می‌کند.

این کشور بعد از برجام هم در کنار رژیم صهیونیستی ایستاد. البته 20 روز بعد از حصول برجام،‌ کانادا قانون مقررات اجرای قطعنامه‌های ملل متحد علیه ایران را برای هماهنگی تصمیمات شورای امنیت تحت قطعنامه 2231 اصلاح کرد.

*از لفاظی‌های هارپر تا وعده ترودو

«استفان هارپر»، نخست‌وزیر تندروی کانادا در سخنانی به مناسبت فرارسیدن نوروز در فروردین 94، به شدت جمهوری اسلامی ایران را مورد حملات لفظی قرار داد. به نوشته «تایمز کولونیست»، وی در این سخنان که در شهر ونکوور ایراد شد، مدعی شد که امیدوار است ایرانیان از دست استبداد آزاد شوند و تا آن زمان، کانادا محلی برای جذب پناهجویان ایرانی خواهد بود.

پس از آنکه خبر توقف موقت تأیید مدارک فارغ التحصیلان پزشکی در ایران توسط نهادهای مربوطه در آمریکا و کانادا منتشر شد، مرضیه افخم سخنگوی وقت وزارت امور خارجه دهم خرداد 1394 به این خبر واکنش نشان داد و گفت: «استفاده ابزاری از حق آموزش و تحصیل که در زمره حقوق بنیادی انسان‌ها است اقدامی نادرست و تبعیض آمیز است، به ویژه اینکه این رشته تحصیلی با سلامت و جان سایر انسان‌ها ارتباط مستقیم دارد.»

مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه ایران یکم تیر 1394 از مفاد بیانیه اخیر وزارت خارجه کانادا در خصوص ایران ابراز تاسف کرد و گفت: اگر دولت کانادا دغدغه امنیت و صلح جهانی را دارد، بهتر است به عقلانیت و منطق در مقابل جنگ‌طلبی و افراط احترام بگذارد.

چندی بعد، «جاستین ترودو» رهبر حزب لیبرال کانادا در تیر 1394 وعده داد که اگر حزبش در انتخابات سراسری پیروز شود، روابط دیپلماتیک با تهران را از سر می‌گیرد. او همچنین از سیاست‌های دولت هارپر در بستن سفارتخانه کانادا در تهران و اجرا دیپلمات‌های ایرانی نیز انتقاد کرد و نسبت به بازگشایی سفارتخانه‌ها ابراز امیدواری کرد.

 

او یادآور شد که راه‌هایی برای تعامل مجدد با ایران وجود دارد.

پس از برگزاری این انتخابات و پیروزی حزب لیبرال به رهبری جاستین ترودو، مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه وقت ایران در مهر ماه 1394 اعلام کرد که ایران به رای و انتخاب مردم کانادا احترام می‌گذارد و این انتخابات را بازتاب  نتیجه اراده و خواست مردم کانادا در دوری گزیدن از سیاست‌های افراطی خواند.

در اسفند 1394 بود که ترودو بیان کرد: «ما هر گامی را که در مسیر آشتی با ایران برداریم، سبک و سنگین خواهیم کرد.» وی برجام را «یک گام عالی» برای متوقف کردن برنامه سلاح‌های هسته‌ای ایران خواند و البته مدعی شد که هنوز کارهای زیادی برای پرداختن به حمایت تهران از تروریسم و نقض حقوق بشر باید انجام شود.

ترودو ضمن ابراز امیدواری نسبت به بازگشایی سفارت کانادا در تهران، از سرگیری روابط دیپلماتیک را فرآیندی بلندمدت خواند.


در همین زمینه حسین جابری‌انصاری سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایران، عنوان کرد: «دولت جدید کانادا از ابتدا مواضع و اظهاراتی در خصوص رویکرد منطقه‌ای و بین‌المللی خود داشته که نشان می‌دهد مایل است سیاست‌ها و رویکردهای متفاوتی را نسبت به دولت قبلی در پیش گیرد.اگر این رویکرد جدید با نگاه واقع‌بینانه‌تر نسبت به موضوعات منطقه‌ای، بین‌المللی و روابط دوجانبه با کشورهای مختلف همراه باشد، می‌توان نسبت به آینده آن خوشبین بود و ما هم از آن استقبال می‌کنیم.»

سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: در مورد روابط با ایران همانگونه که قبلا اعلام شده است، کانادا در تعلیق یکجانبه روابط پیشقدم بوده و وضعیت فعلی هم نتیجه مواضع غیرمنطقی دولت قبلی کانادا است.

جابری‌انصاری با بیان اینکه ما به هرگونه موضع جدید دولت کانادا در راستای تغییر شرایط فعلی و بازگشت روابط به شرایط پیش از تعلیق، با نگاهی مثبت می‌نگریم، خاطرنشان کرد: «معتقدیم دولت کانادا باید در عمل نیز نشان دهد که درصدد برقراری روابطی برابر و مبتنی بر عدم دخالت در امور داخلی و احترام و منافع متقابل است.»

* وزیر خارجه کانادا خواستار از سرگیری روابط دیپلماتیک شد


از سوی دیگر «استفان دیون» وزیر خارجه کانادا فروردین 1395 خواستار از سرگیری روابط دیپلماتیک با ایران شد و با بیان اینکه تعطیلی سفارت کانادا در تهران حاصلی در بر نداشته، بار دیگر خواستار بازگشایی آن شد.

 حسین جابری‌انصاری سخنگوی وزارت خارجه 13 اردیبهشت 1395 در پاسخ به سؤالی در خصوص آخرین تحولات در مناسبات تهران و اتاوا و دیدار نمایندگان دو کشور برای از سرگیری رابطه عنوان کرد: قطع رابطه بین دو کشور تصمیم دولت قبلی کانادا بوده که تصمیم غیرمنطقی و غیرمنطبق با منافع دو کشور و طرف کانادایی بود. در شرایط جدید سیاسی در ایران و بعد از برجام، دولت جدید کانادا آمادگی و علاقه‌مندی خود را برای اعاده روابط سیاسی و دیپلماتیک با ایران اعلام کرد و بر این اساس بین دو کشور توافق شد که گفت‌وگوهایی صورت گیرد که نخستین دور این گفت‌وگوها اخیرا بین نمایندگان دو کشور در نیویورک برگزار شد.

جابری‌انصاری با بیان اینکه روند اعاده روابط یک روند زمانبر خواهد بود و مبتنی بر قواعد اساسی در روابط بین کشورها که احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر است، این مسیر ادامه خواهد یافت، اظهار داشت: ما به عنوان جمهوری اسلامی اعلام کردیم با توجه به تغییر دولت در کانادا و تغییر آشکار سیاست‌های دولت کانادا و علاقه‌مندی دولت جدید کانادا به اعاده روابط و همکاری‌ها بین 2 کشور ما هم آمادگی داریم در این مسیر حرکت کنیم و گفت‌وگوها در همین چارچوب بین دو کشور آغاز شده ولی قاعدتا زمانبر خواهد بود.

*دیدار وزرای خارجه دو کشور در نیویورک

«استفان دیون» وزیر امور خارجه کانادا خرداد 1395 تأیید کرد که کشورش مذاکره با ایران در خصوص از سرگیری روابط را آغاز کرده است. وی در گفت‌وگو با شبکه «سی‌.بی‌.سی» کانادا تأیید کرد: «بله مذاکرات در سطح رسمی آغاز شده است».

«مجید جوهری» نماینده ایرانی تبار پارلمان کانادا 25 شهریور 1395 از دولت این کشور خواست تا روابط دیپلماتیک با ایران را از سربگیرد و سفارتخانه‌های ایران و کانادا در هر دو کشور بازگشایی شود. شبکه سی‌.بی‌.سی کانادا به نقل از جوهری گزارش داد: «موضع دولت ما این است که روابط قطع شده کانادا با ایران هیچ پیامد مثبتی برای هیچ‌کس ندارد، نه برای مردم کانادا، نه برای مردم ایران و نه برای همپیمانان کانادا و نه برای امنیت جهانی و نبود نمایندگی دیپلماتیک به مردم هر دو کشور آسیب وارد می‌کند».

در این مدت سفرای دائم ایران و کانادا در سازمان ملل رایزنی‌هایی را صورت دادند.
 

در نهایت محمدجواد ظریف و استفان دیون وزیران خارجه ایران و کانادا شهریور 1395  برای اولین بار از زمان قطع روابط دو کشور و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک دیدار کردند. «استفان دیون» وزیر خارجه کانادا بعد از دیدارش با ظریف گفت که در دیدار با ظریف در مورد وضعیت روابط دوجانبه و همچنین مسائل مربوط به اتباع دو کشور صحبت کرده‌ است و در توئیتر خود نوشت: «برای اولین بار، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با وزیر خارجه ایران دیدار کردم. در مورد روابط دو کشور در قالب خاورمیانه صحبت کردیم. در مورد موارد کنسولی هم بحث شد.»

*آزادی هودفر به دلایل انسان‌دوستانه

چندی بعد خبر آزادی هما هودفر منتشر شد و دفتر نخست وزیری کانادا نیز پنجم مهر 1395 با صدور بیانیه‌ای تایید کرد که هما هودفر در ایران آزاد شده است.کانادا ضمن تشکر از مقامات ایرانی که در این پرونده همکاری کردند از این پرونده به عنوان یکی از موانع بهبود رواط بین اتاوا و تهران یاد کرد.

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اظهار داشت: خانم هما هودفر استاد بازنشسته دانشگاه‌های کانادا که بر اساس برخی اتهامات در ایران بازداشت بود به دلایل انساندوستانه از جمله بیماری، آزاد و از طریق کشور عمان به کانادا بازگشت.

* انتقاد ترودو از قطع رابطه/ مذاکرات کارشناسی که دوباره برقرار شد

چندی بعد «جاستین ترودو»، نخست‌وزیر کانادا در 17 مهر ماه 1395 از اقدام دولت قبلی این کشور در قطع روابط با ایران انتقاد کرد و گفت: «دولت قبلی به دلایل سیاسی و ایدئولوژیکی روابط دیپلماتیک ما با ایران را قطع کرد.»

پس از آن نیز بهرام قاسمی دهمین سخنگوی وزارت خارجه 17 مهر ماه 1395 در گفت‌وگو با فارس با اشاره به حوادثی که منجر به قطع روابط تهران و اتاوا در شهریور1391 شد و مذاکرات کارشناسی ایران و کانادا در سطح سفرا که از حدود 6 ماه گذشته در کشوری ثالث آغاز شده بود، گفت: مدتی این مذاکرات برقرار بود، ولی به دلایلی بعدا این مذاکرات کند و متوقف شد. تا اینکه مجددا بعد از چند ماهی وقفه، قرار شد در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک مذاکرات کارشناسی مجددا آغاز شود که این مذاکرات آغاز شد و علاوه بر آن دو وزیر امور خارجه نیز در حاشیه نشست مجمع با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. پس از دیدار وزرا، مذاکرات کارشناسی ادامه یافت و پیشرفت‌هایی نیز حاصل شد، ولی باز هم برخی موانع سیاسی و حقوقی باقیمانده است.البته حسن نیت از سوی طرفین نسبت به ادامه مذاکرات وجود دارد تا دو طرف بتوانند گام‌های بیشتری را بردارند.

سخنگوی وقت دستگاه دیپلماسی همچنین گفته بود که قرار است مذاکرات ادامه یابد و درباره آزادی «هما هودفر» آن هم بعد از دیداری که وزرای خارجه ایران و کانادا در حاشیه هفتاد و یکمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک داشتند و در پاسخ به این سؤال که آیا مبادله‌ای در این زمینه صورت گرفته؟ عنوان کرد: آزادی هودفر در راستای اقدامات انسان‌دوستانه و با قید وثیقه صورت گرفت و این اقدام ربطی به مذاکره آقای ظریف و همتای کانادایی نداشت.


بهرام قاسمی همچنین 18 آبان 1395 در گفت‌وگو با فارس، درباره آخرین تحولات در مناسبات ایران و کانادا گفت: تغییر وضعیت موجود به یک نقطه مثبت‌تر و حتی گامی فراتر در دستور‌کار دو کشور است. تماس‌ها ادامه دارد و صحبت‌هایی رد و بدل شده و می‌شود. در  نقطه نخست باید برسیم به ایجاد دفتر حفاظت منافع که حداقل امکانات خدمات کنسولی را برای ایرانیان در کانادا داشته باشیم و بعد با توجه به شرایط و خواست‌های دو طرف ببینیم چگونه می‌توانیم مسیر را ادامه بدهیم.

وی درباره اینکه آیا مسائلی که پیش از این گفته بودید وجود دارد، حل شده است، خاطرنشان کرد: خیر؛ در دست مذاکره است. یک سری موانع سیاسی و حقوقی هنوز وجود دارد که در حد کارشناسی در حال بررسی و بحث است و اگر به تفاهم برسیم و به نتیجه برسیم که دفاتر حفاظت منافع در گام نخست باز شود قطعا اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.

قاسمی درباره اینکه آیا در ماه‌های آینده تحولی در این زمینه رخ خواهد داد، پاسخ داد: زمانی را نمی‌توانم پیش‌بینی کنم چون مسائل سیاسی قابل پیش‌بینی نیست و تحولات زیادی می‌تواند بر هر مسئله‌ای اثرگذار باشد.باید منتظر شد ببینیم مذاکرات دو طرف چگونه پیش می‌رود و نتیجه به کجا خواهد رسید.

* ترودو: کماکان به تعامل ادامه می‌دهیم

در نهایت «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا 13 آذر 1395  در اظهاراتی عنوان کرد که دولتش در حال انجام تلاش‌های لازم برای بازگشایی سفارت این کشور در تهران است. روزنامه تورنتواستار هم از قول ترودو در این باره نوشت: «کماکان به تعامل ادامه می‌دهیم...اما درباره آن بسیار محتاط و مسئول هستیم. من درباره برخی از چالش‌هایی که ایران در داخل با آنها مواجه هست و چالش‌هایی که به منطقه و جهان وارد می‌کند، هیچ توهمی ندارم. اما من به دفعات گفته‌ام، مهم است که شما با کسانی که با آنها مخالف هستید، صحبت کنید.»

ترودو همچنین درباره موضوع بازگشایی سفارت کشورش در تهران گفت: «این چیزی است که در حال تلاش برای رسیدن به آن هستیم، ولی چیزی نیست که به سرعت درباره آن رخداد جدیدی را اعلام کنیم.»

بهرام قاسمی سخنگوی وقت وزارت خارجه نیز دو روز بعد در 15 آذر 1395 در پاسخ به پرسش خبرنگار فارس با بیان اینکه تحول خاصی در مورد کانادا اتفاق نیفتاده، گفت: روابط الزاماتی دارد و باز شدن بخش‌های کنسولی در دو کشور تا الزامات و تعهدات که بخشی حقوقی است، انجام نشود فرآیند را کوتاه مدت نمی‌بینیم و خوشبین نیستیم. منتظر هستیم اتفاقات و روندهایی که باید صورت می‌گرفته، اتفاق بیفتد و به انجام برسد تا بتوانیم مسیر را دنبال کنیم. ولی به هر حال ارتباطات وجود دارد ولی تحول ویژه‌ای که بتوانم از آن به عنوان خبر و گام ویژه‌ای نام ببرم، وجود نداشته است.

*رای دادگاه اونتاریو

در همین اثنا، دادگاه «اونتاریو» کانادا بهمن 1395  با رد مصونیت حاکمیتی جمهوری اسلامی، تهران را به پرداخت هزینه‌های حقوقی شماری از شاکیان مدعی حمایت ایران از تروریسم، محکوم کرد.

دادگاه اونتاریو خرداد 95 هم ایران را به پرداخت 13 میلیون دلار از محل دارایی‌های غیردیپلماتیک تهران در کانادا محکوم کرده بود. سال 2012 پارلمان کانادا قانونی موسوم به «عدالت برای قربانیان تروریسم» تصویب کرد که راه را برای شکایت افرادی که مدعی‌ «حمایت ایران از تروریسم» هستند، باز کرد و بر خلاف حقوق بین‌الملل مصونیت حاکمیتی جمهوری اسلامی از تعقیب قضایی را لغو کرد.

دادگاه اونتاریو در حکم تازه‌اش، اعلام کرده بود که ایران باید 300 هزار دلاری‌ را که شاکیان مدعی‌اند برای تعقیب شکایت از ایران در روند قضایی خرج کرده‌اند، جبران کند. در همان زمان حسین جابری‌انصاری سخنگوی وقت وزارت خارجه ایران در واکنش به حکم دیوان عالی ایالت اونتاریو کانادا تصریح کرد: بر اساس اخبار منتشره دیوان عالی ایالت اونتاریو کانادا با صدور یک رای سیاسی، بر اساس ادعاهای بی اساس در مورد به اصطلاح حمایت ایران از گروه‌های تروریستی، حکم توقیف 13 میلیون دلار از اموال ایران را تایید کرده است. جمهوری اسلامی ایران این اقدام را گامی جدید در مسیر سیاست‌های خصمانه دولت افراطی گذشته کانادا می‌داند که با رای مردم ساقط شد.

جابری‌انصاری خاطرنشان کرد: شناسایی و اجرای آراء سیاسی و غیابی صادره از سوی محاکم آمریکایی که در دیوان عالی ایالت مذکور کانادا مورد تایید قرار گرفته است، مغایر با تعهدات بین‌المللی دولت کانادا وفق اصول و قواعد شناخته شده حقوق بین‌الملل در مورد مصونیت قضایی دولت‌ها و اموال آنها است. از منظر سیاسی نیز این اقدام مغایر با ادعای دولت جدید کانادا مبنی بر تمایل به عادی سازی روابط دو کشور و جبران سیاست‌های افراطی دولت پیشین کانادا است.
سخنگوی وزارت خارجه ادامه داد: از این رو همانگونه که قبلا در گفت‌وگو با مقامات کانادایی تصریح شده، مجددا تاکید می‌شود هرگونه عادی سازی روابط دیپلماتیک دو کشور مستلزم بازنگری اساسی در سیاست‌های افراطی و نادرست گذشته دولت کانادا از جمله در زمینه نقض مصونیت قضایی دولت ایران است. جمهوری اسلامی ایران ضمن مردود دانستن رای دیوان عالی ایالت اونتاریو و یادآوری مسئولیت بین‌المللی دولت کانادا در حفاظت از اموال ایران در آن کشور، تاکید می‌کند عدم رعایت تعهدات یاد شده موجبات مسئولیت بین‌المللی دولت کانادا را فراهم آورده و ایران حق خود در زمینه اتخاذ اقدامات لازم جهت احقاق حقوق قانونی خود از جمله در ارتباط با جبران خسارات وارده احتمالی را محفوظ می‌دارد.

بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امورخارجه یکم اسفند 1395 در پاسخ به سؤالی حکم دادگاه «اونتاریو» کانادا علیه جمهوری اسلامی ایران را مردود خواند و اظهار داشت: این حکم مغایر با اصول بدیهی حقوق بین‌الملل در رابطه با مصونیت قضایی دولت‌ها و اموال آنها بوده و غیرقابل قبول است.

*گفت‌وگوی تلفنی ظریف و همتای کانادایی درباره برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در کانادا

از دیگر تحولات در این مدت گفت‌وگوی تلفنی ظریف و همتای کانادایی بود. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران 18 اردیبهشت 1396 با خانم فریلند وزیر امور خارجه کانادا در خصوص برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در کانادا گفت‌وگو کرد.


ظریف در این گفتگوی تلفنی با اشاره به درخواست‌های مکرر ایرانیان مقیم آن کشور برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در کانادا و ضرورت پذیرش خواسته آنان گفت: ایرانیان مقیم خارج همانند مردم داخل کشور به شدت علاقمندند با شرکت در انتخابات ریاست جمهوری در تعیین آینده کشورشان مشارکت داشته باشند. خانم فریلند وزیر امور خارجه کانادا نیز با اشاره به حضور مثبت جامعه فرهیخته ایرانی در کانادا، اظهار داشت: دولت کانادا به اهمیت برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در کانادا برای ایرانیان مقیم واقف است؛ اما در شرایط فعلی و نبود روابط سیاسی و عدم فعالیت اماکن دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران در کانادا و مقررات داخلی پیرامون برگزاری انتخابات شهروندان دیگر کشورها لازم است چند مورد فنی برر سی قرار گیرد و برطرف شود.

پیش از این بهرام قاسمی سخنگو و حسن قشقاوی معاون کنسولی وزارت خارجه با اشاره به پیگیری‌های انجام شده برای برگزاری این دور از انتخابات در کانادا، عنوان کردند که تلاش‌ها در این راستا از طریق دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل ادامه دارد. قشقاوی با اشاره به عدم برقراری روابط دیپلماتیک با کانادا عنوان کرد: علیرغم اینکه 400 هزار ایرانی در کانادا اقامت دارند، ولی تا به الان توفیق برگزاری این دور از انتخابات حاصل نشده است.

قشقاوی به ارسال یک یادداشت رسمی به سفارت کانادا در سازمان ملل در نیویورک اشاره کرد و افزود: علاوه بر آن تماس‌هایی نیز همکاران ما در دفتر سازمان ملل در نیویورک با همتایان کانادایی خود در نیویورک داشتند. در این یادداشت ما از دولت کانادا درخواست کردیم با احترام به دموکراسی و توجه به حقوق شهروندی هموطنان ایرانی در کانادا، تمهید برگزاری این دور از انتخابات را فراهم کنند تا هموطنان ایرانی بتوانند آرای خود را به صندوق‌های اخذ رای بریزند.

لازم به یادآوری است که یک روز بعد از این تماس تلفنی یعنی در 19 اردیبهشت 1396 یک هیأت سیاسی وزارت خارجه کانادا برای انجام مذاکراتی پیرامون روابط دو کشور با مقامات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به تهران سفر کرد.

*بیانیه‌ای که وزیر خارجه کانادا صادر کرد

پس از این رخدادها، «کریستیا فریلند» وزیر خارجه کانادا در 23 مهر ماه 1396 بیانیه‌ای را درباره توافق هسته‌ای ایران (برجام) منتشر و اعلام کرد که « برجام توانسته تهدیدی واقعی برای صلح و ثبات بین‌المللی را مهار کند. من خوشحالم که اعلام کنم کانادا مبلغ 1.5 میلیون دلار در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهد داد تا برای انجام راستی ‌آزمایی‌های مربوط به توافق هسته‌ای ایران مورد استفاده قرار گیرد».

وزیر خارجه کانادا در ادامه گفت: «کانادا توسعه در جریان برنامه موشکی بالستیک ایران و همچنین آزمایش‌های موشکی این کشور را که در حال بر هم زدن ثبات در منطقه است، محکوم می‌کند. کانادا تحریم‌هایی که هدف اصلی آن برنامه موشکی بالستیک ایران است همچنان حفظ خواهد کرد. کانادا به منظور حفظ منافع اصلی این کشور، از جمله منافع کنسولی کانادا، پیشبرد ارزش‌های کانادا و همچنین ارتقاء وضعیت حقوق بشر، با ایران وارد تعامل می‌شود. ما به مخالف با حمایت ایران از سازمان‌های تروریستی و تهدیدات این کشور علیه اسرائیل، حمایت از دولت اسد در سوریه و برنامه موشکی بالستیک این کشور مخالفیم. ما به همکاری نزدیک با متحدان و شرکای خود برای پاسخگو نگهداشتن ایران ادامه می‌دهیم».

*پنج دور مذاکره کارشناسی بین ایران و کانادا

از سوی دیگر، «محمد کشاورززاده» مدیرکل وقت آمریکای وزارت امور خارجه ایران آذر ماه 1396 طی اظهاراتی از سفر هیأت کارشناسی ایران به کانادا بعد از تعطیلات سال نو میلادی به منظور گفت‌وگو در خصوص ازسرگیری مناسبات دیپلماتیک خبر داد و گفت: تاکنون پنج دور مذاکرات کارشناسی در سطح مدیرکل بین دو کشور برگزار شده که آخرین دور در تهران برگزار شد. دو دور مذاکره در تهران و بقیه در خارج از کشور برگزار شد. در آخرین دور همتای کانادایی من به تهران سفر کرد. در حال برنامه ریزی هستیم که بعد از سال نو میلادی سفر هیات ایرانی به کانادا در سطح مدیرکل انجام شود.  

کشاورززاده با اشاره به ابراز تمایل طرف کانادایی برای از سرگیری مناسبات دیپلماتیک با ایران، عنوان کرد: آنها علاقه مند هستند کار انجام شود و ما نیز این چنین هستیم. یکسری مسائل فنی وجود دارد که طرف کانادایی باید حل کند از جمله مشخص شدن محل سفارت آنها و ... ایرانیان بسیاری در کانادا حضور دارند و کاری که انجام می‌دهیم برای این است که بخش کنسولی ما در آنجا فعال شود. ایرانیان مقیم کانادا برای دریافت خدمات کنسولی مجبورند به دفتر حفاظت منافع ایران در واشنگتن مراجعه کنند.

وی عنوان کرد که در حال حاضر عمان حافظ منافع ایران و ایتالیا نیز حافظ منافع طرف کانادایی است و درصددیم حافظ منافعمان مستقر باشد.   
کشاورززاده درباره بلوکه کردن اموال ایران در کانادا و اقدامات انجام شده خاطرنشان کرد: ما نسبت به این مسئله اعتراض کردیم، وکلای ما در حال پیگیری این موضوع هستند. در سال ٢٠١٢ دولت کانادا مصونیت کشوری ما را لغو کرد و ما هم عمل متقابل انجام دادیم و مصونیت کشوری آنها را لغو کردیم. ما و طرف کانادایی الان مصونیت دیپلماتیک داریم و به همین خاطر اموال دیپلماتیک ما در آنجا هست و مشکلی هم ندارد.
وی درباره دستور توقیف برخی از املاک ایران در کانادا هم گفت: آنها جزو املاک دیپلماتیک ما نبودند و وابسته به برخی از سازمان‌های دولتی ما بودند و حکم برای آنها صادر شده، ولی مصادره نشده‌اند. وکلای ما در حال کار کردن در این زمینه هستند و اعتراض خود را اعلام کرده‌ایم.

*قتل یک شهروند ایرانی توسط پلیس کانادا

پس از انتشار خبری مبنی بر قتل یک شهروند ایرانی توسط پلیس کانادا بهرام قاسمی سخنگوی وقت وزارت امور خارجه ایران هفتم دی ماه 1396 ضمن محکومیت این اقدام خشن پلیس کانادا اظهار داشت: متاسفانه مطلع شدیم یک شهروند ایرانی به نام «بابک سعیدی» ساکن کانادا که بیمار نیز بوده، به ضرب گلوله پلیس کشته شده است. ما در حال بررسی جزئیات موضوع بوده و از مجاری ذیصلاح و رسمی پیگیر این مسأله برای روشن شدن ابعاد آن و توضیح دولت کانادا خواهیم شد. ایرانیان مقیم کانادا برای احقاق حقوق کنسولی خود با مشکلات بسیاری روبرو هستند و طی دو سال گذشته تلاش های گسترده ای به منظور ایجاد شرایط مطلوب تری جهت ارائه مجدد خدمات کنسولی به ایرانیان مقیم کانادا انجام شده است که هنوز به نتایج کافی و لازم نرسیده است.

از سوی دیگر، قاسمی سخنگوی وزارت خارجه 18 دی ماه 1396 درباره اعزام هیات کارشناسی ایران به کانادا نیز گفت: در این زمینه اطلاعی ندارم ‌و فکر نمی‌کنم تاریخی برای انجام این سفر در آینده نزدیک تنظیم شده باشد، ولی تعاملات ما با کانادا ادامه دارد.

*دخالت‌های کانادا در امور داخلی ایران

در پی وقوع آشوب‌هایی در ایران، باز هم کانادایی‌ها اقدام به مداخله کردند و در همین زمینه «کریستیا فریلند» وزیر خارجه کانادا دی ماه 1396 در بیانیه‌ای برای بار دوم به آشوب‌ها در ایران واکنش نشان داد و درباره آنها ابراز نگرانی کرد. در این بیانیه آمده بود: «کانادا عمیقاً از بازداشت‌ها و کشته شدن تظاهرات‌کنندگان در ایران نگران است. مردم ایران از حق برگزاری اجتماعات به صورت آزادانه و ابراز نظراتشان بدون مواجهه با خشونت یا حبس برخوردار هستند. همانطور که هفته گذشته گفتیم کانادا از مشاهده اینکه مردم ایران شجاعانه در حال استفاده از حق اساسی‌شان برای برگزاری تظاهرات مسالمت‌آمیز هستند دلگرم می‌شود.»

«فریلند» در بخش دیگر این بیانیه ایران را به نقض حقوق بشر و اصول دموکراسی متهم کرد.

«کریستیا فریلند»، وزیر خارجه کانادا و «ماری کلاود بیبائو»، وزیر توسعه بین‌المللی این کشور بهمن 1396 در بیانیه‌ای دولت سوریه را به «کشتار غیرنظامیان» متهم و عنوان کردند که «حکومت اسد، با حمایت‌های متحدانش یعنی روسیه و ایران، مسئول این جنایت‌ها علیه بشریت است.»

بهرام قاسمی سخنگوی وقت وزارت خارجه نیز 16 بهمن 1396 گفته بود: تعاملات ما با دولت کانادا ادامه دارد و خواهد یافت و منتظر هستیم و طرفین برای تبادل هیأت دیگری در سطح کارشناسی به منظور ادامه مذاکرات در تلاش هستند، ولی تاریخی برای این دیدار و مذاکرات تعیین نشده است. تعاملات با دولت کانادا و بالعکس وجود دارد و امیدوارم این روند نتیجه درست خود را طی کند و بعد از مذاکرات کارشناسی لازم، طرفین به نقطه مرضی الطرفین و مطلوب خود در موضوع روابط دسترسی پیدا کنند.

*تمایل مقامات وزارت خارجه کانادا برای دیدار با مقامات ایرانی

در این مدت خبری از تحول در مناسبات نبود، تا اینکه روزنامه «گلوب اند میل» اردیبهشت 1397 در گزارشی از تمایل مقام‌های وزارت خارجه کانادا برای دیدار با مقامات ایرانی خبر داد و نوشت: در پی سفر مقامات کانادا در سال 2017 در راستای بهبود روابط با ایران، قرار است مقام‌های ایرانی به اتاوا سفر کنند، ولی زمان خاصی برای این دیدار در نظر گرفته نشده است. «کریستیا فریلند» وزیر خارجه کانادا نیز با تایید این خبر افزود که دولت این کشور برای دعوت از مقام‌های دولت ایران برنامه دارد، اما هنوز تاریخ آن مشخص نشده است.

یک روزنامه انگلیسی زبان چاپ ایران نیز از تلاش‌ها برای بهبود روابط بین تهران و اتاوا و اینکه به زودی توافقنامه مالی بین دو کشور نهایی شده و کانادا در زمینه امور مالی اقدام‌هایی را در ایران انجام می‌دهد، خبر داد.

*طرح توقف مذاکرات با ایران

بیست و دوم خرداد 1397 بود که مجلس عوام کانادا در طرحی که به تصویب رساند، خواستار متوقف کردن همه مذاکرات دولت این کشور برای از سرگیری روابط دیپلماتیک با ایران شد.

«جاستین ترودو» نخست‌وزیر این کشور که قبل و بعد از انتصاب به این سمت از برقراری رابطه با تهران سخن گفته بود، در هنگام اعلام رای موافقان به نشانه حمایت از این طرح ایستاد و آنگونه که روزنامه «تورونتوسان» نوشت قبل از رای‌گیری این تصور وجود داشت که نمایندگانی حامی دولت ترودو با این طرح مخالفت کنند ولی عملا با حمایتی که ترودو از طرح مزبور به عمل آورد و همراهی سایر نمایندگان موافق، این طرح تصویب شد.این طرح که از سوی «گارنت جینیوس»، نماینده محافظه‌کار و حامی رژیم صهیونیستی تهیه شده، همچنین از دولت کانادا خواست که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست سازمان‌های اصطلاحاً «تروریستی» قرار بدهد. 

این روزنامه اقدام ترودو را نشانه‌ای بر تغییر رویکرد اتاوا در قبال تهران برشمرد و نوشت: «دشوار است بتوان درک کرد که این چه نوع تغییر در سیاست است. ترودو، برای احیای روابط دیپلماتیک با ایران تلاش کرد، در حالی که این طرح از دولت می‌خواهد فورا تمامی مذاکرات با ایران در زمینه احیای روابط را متوقف کند.» در همین زمینه یک منبع به روزنامه تورونتوسان گفت که احتمال دارد این اقدام به فشارهای «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور آمریکا بر کانادا در حاشیه نشست گروه هفت در خصوص مسائل مختلف مرتبط باشد.

*واکنش مثبت واشنگتن

تصمیم ضد ایرانی مجلس عوام کانادا با واکنش مثبت آمریکا روبرو شد و در همین زمینه «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا در توئیتر خود از اقدام اخیر مجلس عوام کانادا استقبال کرد و نوشت: «آمریکا از تصمیم کانادا برای محکوم کردن قاطعانه تداوم حمایت ایران از تروریسم و افزودن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران به لیست موسسات تروریستی کانادا استقبال می‌کند».

*واکنش ایران

پس از این اقدام تهران واکنش نشان داد و بهرام قاسمی سخنگوی وقت وزارت امور خارجه یک روز بعد (23 خرداد 1397) در واکنش به تصویب این طرح ضمن محکومیت و ابراز ناخرسندی از این اقدام غیرسازنده اظهار داشت: «هر چند تصویب این طرح در مراحل اولیه قرار داشته و تا تبدیل آن به قانون باید مراحل دیگری را طی کند، اما در صورت تصویب نهایی بی شک یک  خطای راهبردی و اساسی با آثاری مخرب خواهد بود. مطرح شدن چنین طرحی ناشی از فقدان اطلاعات دقیق و کافی قانونگذاران کانادایی از مواضع روشن و منطقی جمهوری اسلامی ایران در مقابله با پدیده شوم تررویسم است.»

قاسمی با هشدار نسبت به پیامدهای تصویب چنین طرح های ناسنجیده و بی پایه‌ای ابراز امیدواری کرد دولت کانادا با آگاهی کامل از سیاست‌های روشن جمهوری اسلامی ایران و با درک شرایط خطیر امروز منطقه و جهان مانع تصویب نهایی این طرح و تاثیر مخرب آن بر روابط دو کشور شود.

*توصیه ظریف به دولت اتاوا


محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز 24 خرداد ماه 1397 در پایان سفرش به آفریقای جنوبی در جمع خبرنگاران در واکنش به تصویب این طرح در مجلس عوام کانادا عنوان کرد: «متاسفانه در کانادا تصورات غلط و توهماتی درباره ایران وجود داشته و علیرغم اینکه دولت عوض شده و این دولت با یک دیدگاه دیگری وارد صحنه سیاسی شده، این فشارهای سیاسی توسط تندروها ادامه دارد. ما معتقدیم این سیاست‌ها به ضرر کانادا خواهد بود و در جهت صلح و امنیت بین‌المللی نیست. متحدانشان در منطقه مرتکب جنایاتی شدند که نسبت به آن جنایات چشم پوشی و در قبال آن جنایات سکوت کرده و جمهوری اسلامی را بی جهت به جنایاتی که متحدان خودشان مرتکب آن می شود، متهم می‌کنند.»

‎وزیر خارجه ایران با ابراز امیدواری نسبت به اینکه کشورهای غربی کمتر تحت تاثیر اینگونه جوسازی‌ها قرار گرفته و وارد این جوسازی‌ها نشوند و سیاست مستقلی نسبت به ایران اتخاذ کنند، بیان کرد: «باعث تاسف است که دولت کانادا نسبت به سیاست‌های خودش اینگونه عمل می‌کند.»

*قانون «احمقانه‌ای» که مانع ازسرگیری روابط تهران-اوتاوا شد

«دنیس هوراک» سفیر اخیرا اخراج شده کانادا از عربستان سعودی مهر ماه 1397، وجود قانونی را که به گفته وی «یک قانون احمقانه است»، مانع اصلی در ازسرگیری روابط تهران و اوتاوا برشمرد.

او معتقد است دلیل اصلی این مسئله که دولت جدید کانادا که در سال 2015 میلادی روی کار آمد، با وجود وعده‌های مکرری که برای احیای روابط با تهران مطرح کرده بود، قادر به ازسرگیری روابط با ایران نبوده، تبعیت از قانونی است که مجوز مصادره دارایی‌های ایران را می‌دهد.

هوراک خاطرنشان کرد که تعطیلی سفارت تهران در کانادا درست یک روز پس از اجرایی شدن این قانون اصلا تصادفی نبود.

کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل متحد آبان 1397 درباره پیش‌نویس قطعنامه کانادا در رابطه با موضوع حقوق بشر در ایران رای‌گیری کرد که  85 عضو رای مثبت، 30 عضو رای منفی و 68 عضو هم رای ممتنع دادند. در همین خصوص قاسمی سخنگوی وقت وزارت امور خارجه تصویب قطعنامه وضعیت حقوق بشر ایران و استفاده ابزاری از حقوق بشر را مردود خواند و گفت: این قطعنامه مبتنی بر نگرشی گزینشی و غرض ورزانه و با اهداف سیاسی تهیه و تصویب شده است.

اواخر فروردین سال جاری (1398) نیز دادگاهی در استان آلبرتا در کانادا حکمی صادر کرد که بر اساس آن خانواده‌های قربانیان یازده سپتامبر می‌توانند برای ضبط دارایی‌های ایران در این ایالت اقدام حقوقی انجام دهند.
 

در پی بیانیه وزارت خارجه کانادا در اردیبهشت ماه سال جاری و ابراز نگرانی از برنامه هسته‌ای ایران و افزایش تنش در منطقه و ایراد اتهام به جمهوری اسلامی ایران در حمایت از سازمان‌های تروریستی و نقض حقوق بشر، سید عباس سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران این بیانیه و طرح اتهامات واهی علیه ایران را موجب شگفتی و نشانگر نادیده گرفتن عامدانه واقعیات از سوی دولت کانادا و متاثر از رقابت‌های انتخاباتی در این کشور خواند و گفت: دولت کانادا اقدامات غیر قانونی و غیر متعارفی علیه جمهوری اسلامی ایران به عمل آورده است که باید پاسخگوی این اقدامات باشد؛ متاسفانه این اقدامات غیر قانونی و یکجانبه باعث تخریب تعاملات و روابط خوب گذشته بین دو کشور شده است.

*روابط ایران و کانادا در گذر زمان

سفارت ایران در اتاوا اسفند 1334 و سفارت کانادا در تهران دو سال بعد یعنی در سال 1336 گشایش یافتند و پس از سفر محمدرضا پهلوی به کانادا در سال 1965 این روابط به اوج خود رسید. در دوران پس از انقلاب در پی مداخلات سفارت کانادا در تهران در فراری دادن چند دیپلمات آمریکایی بعد از ماجرای اشغال سفارت آمریکا، روابط تهران و اتاوا دچار تنش و در نهایت به قطع روابط در سال 1358 منجر شد و این قطعی روابط ادامه یافت تا اینکه در 1369 دوباره روابط دیپلماتیک از سر گرفته شد و 1380 جان مانلی وزیر خارجه وقت آمریکا به تهران سفر کرد. پس از مرگ زهرا کاظمی شهروند ایرانی - کانادایی در 1381 این روابط دوباره با چالش روبرو شد و دولت کانادا در 1383 اقدام به محدود کردن روابطش با ایران کرد. کانادا اردیبهشت 1391 اقدام به تعطیل بخش صدور روادید سفارت کانادا در تهران کرد و دولت هارپر در 17 شهریور 1391 اقدام به قطع رابطه دیپلماتیک با ایران کرد.


در همین خصوص بهرام قاسمی سخنگوی سابق دستگاه دیپلماسی که مدتی نیز به عنوان کاردار در سفارت ایران در کانادا فعالیت کرده  17 مهر ماه 1395  به خبرنگار فارس گفته بود: از بعد از انقلاب در مقاطع مختلفی بین دو کشور مشکلاتی پیش آمد و روابط دستخوش فراز و نشیب شد. در ابتدای انقلاب تعدادی از گروگان‌های آمریکایی که توانسته بودند از سفارت آمریکا فرار کنند، در منزل سفیر وقت کانادا پنهان و تحت پوشش اتباع کانادایی از ایران خارج شدند که این موضوع بر روند روابط اثر گذاشت. در دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی روابط تا حدی ترمیم شد و روابط همچنان در سطح سفیر برقرار بود و در دوران دولت بعد مشکلات چندانی وجود نداشت و بعد از آن در حدود 10 سال سفارت ایران در سطح کارداران موقت اداره شد.البته من نیز تحت شرایط خاص که وضعیت نامطلوبی در آنجا وجود داشت به اتاوا رفتم که سفارت را جمع و جور کنم، قابل ذکر است قبل از من نیز چند نفر برای اعزام به کانادا معرفی شده بودند که درخواست آگرمان آنها مورد پذیرش دولت کانادا قرار نگرفت.

با وجود اینکه روز پنجشنبه 23 خرداد ماه در برن توافقی بین ایران و سوئیس امضا شد و سوئیس مسئولیت حفاظت منافع ایران در کانادا را برعهده گرفت و حدود سه ماه دیگر قطع رابطه ایران و کانادا وارد هفتمین سال خود می‌شود، به نظر می‌رسد هنوز کلاف مناسبات دیپلماتیک همچنان سردرگم است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 26 خرداد 1398، کدخبر: 13980325000346 ، www.farsnews.com