شعار سال: آمار‌ها نشان از کم بودن تعداد قرارداد‌های کلان دانشگاه‌ها با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی به نسبت دانشجویان و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها دارد، به عبارت دیگر هنوز هم از پتانسیل دانشگاه‌ها به خوبی استفاده نشده است و می‌توان انتظار رشد بسیار بیشتری را در آینده‌ای نزدیک داشت.

شناسایی و مستندسازی دستاورد‌های ویژه و منحصر به فرد دانشگاه‌ها در حوزه ارتباط با صنعت و دانشگاه در سال‌های ۹۶ و ۹۷، توسعه و ساماندهی دوره‌های مهارت آموزی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی درجهت افزایش توانایی فارغ التحصیلان و تسهیل در اشتغال آنها از جمله برنامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور افزایش ارتباط صنعت و دانشگاه در سال‌های اخیر بوده است.

از سوی دیگر ساماندهی و توسعه قرارداد‌های کلان دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و همچنین آسیب شناسی مستمر مسائل و مشکلات حقوقی و قانونی دانشگاه‌ها در قرارداد‌های همکاری با صنایع و دستگاه‌های اجرایی کشور و تلاش در جهت رفع آنها از طریق قوانین و راهکار‌های مناسب گام‌های مهمی بوده که با همکاری دانشگاه‌ها، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی شکل گرفته است.

با توجه به اینکه بیشتر از شصت سال از تاسیس اولین دانشگاه به سبک کلاسیک در کشور می‌گذرد تاریخچه ارتباط با صنعت و دانشگاه را می‌توان به سه دوره از بدو تاسیس دانشگاه تا سال ۱۳۴۰ (دوره اول)، از سال ۱۳۴۰ تا حدود سال ۱۳۵۹ (دوره دوم) و از حدود سال ۱۳۵۹ تاکنون (دوره سوم) تقسیم کرد.

در دوره اول؛ ارتباط صنعت با دانشگاه بطور غیررسمی و موردی انجام می‌گرفت که پاسخگوی نیاز واحد‌های صنعتی نبود و بعضی از سازمان‌ها به منظور تامین نیروی انسانی تحصیل کرده خود، اقدام به تاسیس مراکز آموزشی در جوار سازمانشان در سـطح عالی می‌کردند.

در دوره دوم؛ مراکز دانشگاهی جدید در تهران و سایر شهر‌های بزرگ یکی بعد از دیگری تاسیس می‌شد و نیاز دانشجویان به کسب اطلاعات از وضع واحد‌های صنعتی و حتی نیمه صنعتی محسوس بود. ارتباط صنعت و دانشگاه با اعزام کارآموز معمولا در تابستان‌ها برای آشنایی با آخرین تکنولوژی‌های روز و همچنین حل بعضی از مشکلات صنایع از طریق دانشگاه‌ها صورت می‌پذیرفت. اعزام کارآموز نیز برحسب مورد و توافق‌های طرفین بوده و هیچگونه برنامه مشخصی که برای کلیه دانشگاه‌ها و صنایع کاربرد داشته باشد، وجود نداشت.

اما در دوره سوم یعنی بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران و شروع جنگ تحمیلی، جهت ارتباط بین صنعت و دانشگاه، به تدریج دفاتر ارتباطی در وزارت فرهنگ و آموزش عالی و وزارتخانه‌های صنعتی و همچنین در دانشگاه‌های کشور تاسیس شد که بر همین اساس هیئت دولت زمینه‌های ارتباطی بین صنعت و دانشگاه را پی ریزی کرد. در حقیقت به موجب این امر سه نوع دفتر «ارتباط با صنعت در وزارت فرهنگ و آموزش عالی»، «ارتباط با دانشگاه در ۱۰ وزارتخانه (نفت، معادن و فلزات، راه ترابری، پســت و تلگراف و تلفن، کار، رفاه و امور اجتماعی، مسکن و شهرسازی، برنامه و بودجه، صنایع سنگین و نیرو)» و «ارتباط با صنایع در دانشگاه‌های کشور» شکل گرفت.

از همان ابتدای کار یعنی بعد از مصوبه دوزادهم شهریور ۱۳۶۱ دولت، به طور مرتب جلساتی بین نمایندگان وزارتخانه‌ها و تقریبا دانشگاه‌ها تشکیل می‌شد و مسائل مختلفی از جمله کارآموزی دانشجویان در مراکز صنعتی، خدمات فنی و مشاوره، بازآموزی شاغلین و متخصصین صنایع در دانشگاه‌ها، همکاری هیئت علمی و تحقیقاتی دانشگاه‌ها در برنامه‌ریزی‌های دستگاه‌های اجرایی و کار‌های مطالعاتی، هماهنگی در زمینه بازید‌های علمی اساتید و دانشجویان از مراکز صنعتی، نحوه همکاری با دانشگاه‌های خارج از کشور، اجرای طرح‌های نیمه صنعتی به کمک مراکز تحقیقاتی در صنعت و دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها با یکدیگر، تهیه و تدوین آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوطه و ... مورد بحث قرار می‌گرفت.

از دستاورد‌های مهم همکاری‌های فوق در دهه ۶۰ شکل‌گیری جهادسازندگی، جهاد دانشگاهی و همچنین پشتیبانی‌ها و مشارکت گسترده دانشگاه‌ها در دفاع مقدس بود. در این دوره زمانی، سنگ بنای بسیاری از تحقیقات مهم مورد نیاز کشور در دانشگاه‌ها گذاشته شد و به تدریج رو به تکامل رفت.

به نقل از خبرگزاری دانشجو؛ در این میان، صنعت و دانشگاه نقش اساسی در اقتصاد دانش بنیان ایفا می‌کنند. چرخ صنعت بدون دانش و محصولات دانش بنیان حرکتی نخواهد داشت و به طبع آن، اقتصاد داخلی رشد پیدا نمی‌کند. اساتید دانشگاهی و خبرگان صنعت به عنوان پل ارتباطی میان صنعت و دانشگاه باید ارتباطات خود را با یکدیگر حفظ کنند، بدین منظور و در راستای ارتباط بیشتر دانشگاه و جامعه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برنامه‌ها و اقدامات مناسبی را تعریف و اجرا کرده است که در ادامه بدان‌ها اشاره خواهد شد:

ارتقای توان مهارتی دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی

در راستای توسعه دوره‌های مهارت‌افزایی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی، اقداماتی شکل گرفته که از جمله آنها می‌توان به امضای تفاهم نامه همکاری با سازمان آموزش فنی حرفه‌ای و برنامه ریزی به منظور جایگزینی دوره‌های مهارتی سازمان به عنوان بخشی از دوره‌های کارآموزی و همچنین توسعه مراکز جوار دانشگاهی در جهت توسعه دوره‌های مهارتی اشاره کرد.

علاوه بر این هماهنگی و برگزاری دوره‌های مهارتی مورد نیاز صنایع و سازمان‌های تخصصی، ساماندهی و افزایش کیفیت دوره‌های کارآموزی، فعال سازی ساختار‌های مشاوره و شغلی کاریابی در دانشگاه و توسعه دوره‌های کارآفرینی و برگزاری استارت‌آپ‌ها از دیگر اقداماتی است که وزارت علوم در جهت ارتقای توان مهارتی دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاهی انجام داده است.

هماهنگی دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی در جامعه و صنعت

برای تقویت و برقراری ارتباط منسجم در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با بخش‌های جامعه و صنعت در همه حوزه‌های مختلف و همچنین عملیاتی کردن یافته‌های اعضای هیئت علمی و آشنایی با نیاز‌های واقعی صنعت و جامعه، آیین نامه «فرصت مطالعاتی اعضای هیئت علمی در جامعه و صنعت» تدوین و ابلاغ شد. گذراندن این دوره‌ها برای اعضای هیئت علمی جوان در دوره پیمانی یا رسمی آزمایشی الزامی است.

الزامات انعقاد قرارداد‌های تحقیقاتی، پژوهشی و فناوری

توسعه موسسه‌ها و مراکز علمی کشور طی سال‌های اخیر، توانمندی‌های بسیار مناسبی برای پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و صنعتی کشور فراهم کرده است، از طرف دیگر شرایط بین‌المللی و چالش‌های موجود کشور نیازمند مشارکت و حضور گسترده اندیشمندان و متخصصان در صحنه به منظور کمک به حل چالش‌های مختلف اجتماعی، اجرایی و صنعتی دستگاه‌ها است.

بر این اساس ساماندهی، استانداردسازی، قاعده‌مند سازی و پشتیبانی از تعاملات و ارتباطات بین دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور و دستگاه‌های اجرایی حائز اهمیت فراوان است. وزارت عتف و موسسه‌ها در این خصوص نیازمند تدوین اصول و روش‌های تعریف شده و موثرتری هستند که علاوه بر تشویق و حمایت از این ارتباطات، شرایط مناسبی برای پایش، کنترل، نظارت و در نهایت ارتقای کیفیت اجرای این گونه فعالیت‌ها را فراهم آورد، بنابراین ضروری است با بهره‌گیری از تجارب گذشته و شرایط و نیاز‌های کنونی نسبت به تدوین و اجرای فرآیند‌ها و شیوه نامه‌های لازم اقدام شود.

رصد وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی

طرح رصد اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی با اخذ اطلاعات از سامانه‌های اطلاعاتی وزارت کار انجام گرفته است که اهدافی از قبیل: فرهنگسازی رصد وضعیت دانش آموختگان در دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی، ایجاد نظام مناسب اطلاع رسانی به ذی نفعان در رابطه با وضعیت اشتغال هر یک از رشته‌های دانشگاهی، رصد مستمر ظرفیت‌های محیطی و شرایط بازار کار منطقه‌ای، شناسایی شکاف دانشی و مهارتی دانش آموختگان و ... را دنبال می‌کند. در همین راستا کتاب «طرح رصد اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی» نیز با دریافت اطلاعات وضعیت اشتغال فارغ التحصیلان بیش از ۸۰ دانشگاه کشور تدوین شده است.

مشارکت وزارت علوم در رفع مشکلات و معضلات کشور

رفع نیاز‌ها و کمک به حل مشکلات اساسی کشور یکی از اهداف اصلی دانشگاه‌ها به شمار می‌رود. در این زمینه زیرساخت‌های مناسبی در برخی از دانشگاه‌ها ایجاد شده و ارتباط خوبی شکل گرفته است، با این حال برای حل مشکلات ملی به شکل گسترده و هدفمند می‌بایست توانمندی‌های موجود دانشگاه‌ها با هم تجمیع و از تجربیات یکدیگر اسـتفاده شود.

با توجه به زیاد بودن این مشکلات، مناسب است برای رفع آنها ساختار مناسب و شفافی برای مشارکت در رفع آنها طراحی گردد، بدین منظور پس از شناسایی مشکلات و معضلات، کمیته‌های تخصصی از توانمندی‌های موجود تشکیل و برنامه اجرایی جهت حل آن معضل تدوین می‌شود.

مستندسازی دستاورد‌های دانشگاه‌ها در حوزه ارتباط با صنعت

نقش پژوهش و فناوری در توسعه فنی و اقتصادی هر روز بیشتر می‌شود و با توجه نقش‌آفرینی دانشگاه‌ها در این موضوع، لزوم ارتباط آنها با صنایع و دستگاه‌های اجرایی در سال‌های اخیر بیش از پیش پررنگ شده است؛ در این راستا شناسایی، مستندسازی و معرفی دستاورد‌های برتر دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور بیش از پیش بسیار حائز اهمیت است؛ لذا دفتر ارتباط با صنعت معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم به شناسایی و تدوین کتاب طرح‌های صنعتی برگزیده دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور در هر سال اقدام می‌کند.

مستندسازی ۴۰ سال عملکرد دانشگاه‌ها در حوزه ارتباط با صنعت

آمار‌های موجود قرارداد‌های صنایع و دستگاه‌های اجرایی با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور، خوشبختانه رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد. شناسایی و مستندسازی دستاورد‌های ویژه و منحصربه فرد دانشگاه‌ها در حوزه ارتباط با صنعت و دانشگاه در سال‌های ۹۶ و ۹۷، توسعه و ساماندهی دوره‌های مهارت آموزی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در جهت افزایش توانایی فارغ‌التحصیلان و تسهیل در اشتغال آنها از جمله برنامه‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به منظور افزایش ارتباط صنعت و دانشگاه در سال‌های اخیر بوده است.

از سوی دیگر ساماندهی و توسعه قرارداد‌های کلان دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و همچنین آسیب شناسی مستمر مسائل و مشکلات حقوقی و قانونی دانشگاه‌ها در قرارداد‌های همکاری با صنایع و دستگاه‌های اجرایی کشور و تلاش در جهت رفع آنها از طریق قوانین و راهکار‌های مناسب، گام‌های مهمی بوده که با همکاری‌های چندجانبه شکل گرفته است.

اجرایی‌سازی بند یک تبصره مهم

در اجرای بند ط. تبصره ۹ که شرکت‌های دولتی سودآور را موظف می‌کند، ۴۰ درصد از بودجه پژوهشی خود را برای انجام طرح‌های مشترک به حسابی در خزانه طی ۳ ماه واریز کنند، سامانه ساتع توسط وزارت عتف و دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری طراحی و اجرایی شده است.

از زمان راه اندازی آن تا تاریخ ۲۸ آبان ماه سال گذشته مجموعا ۱۳۱ درخواست اجرای طرح پژوهشی RFP از جانب مراکز پژوهشی و پژوهشگاه‌ها به آنان ارائه شده و تاکنون ۸ طرح با مبلغ ۱۴ میلیارد ریال به قرارداد رسیده است. چالش بزرگ این طرح عدم ارائه این بودجه از جانب شرکت‌هایی است که قسط مبلغ ۴۰ میلیارد ریال را به حساب خزانه واریز نکرده‌اند. از ۲۹۳ شرکت مشمول تاکنون ۴۳ شرکت پاسخ داده و رمز عبور را دریافت و از میان آنان ۱۵ شرکت پیشنهاد‌های خود را ثبت کرده‌اند.

برگزاری نمایشگاه تقاضای فناوری

ابتدای دی ماه ۱۳۹۷ و در راستای هفته پژوهش و فناوری، برای اولین بار نمایشگاه تقاضای فناوری با همکاری وزارت عتف، شورای علوم، تحقیقات و فناوری و مرکز همکاری‌های ریاست جمهوری در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد. هدف از اجرای این نمایشگاه برطرف کردن نیاز‌هایی بود که دستگاه‌ها به علت تحریم‌های یک‌طرفه دولت آمریکا به کشورمان نمی‌توانند برآورده کنند.

توسعه ارتباط دانشگاه‌ها با وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی

امضای تفاهم نامه همکاری با وزارت نفت و انعقاد کلان پروژه‌ها در حوزه ازدیاد برداشت (۹ کلان پروژه با ۹ دانشگاه و مرکز پژوهشی)، در حوزه پایین دست صنعت نفت (۱۲ کلان پروژه با ۱۲ دانشگاه و پژوهشگاه) و در حوزه اکتشاف (۵ کلان پروژه با ۵ دانشگاه کشور)، امضای تفاهم نامه همکاری با وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح و انعقاد بیش از ۱۲۰۰ پروژه همکاری مشترک و حمایت تا سقف ۵۰ درصد، امضای موافقت‌نامه همکاری با نهاجا (نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران) و حمایت از پروژه‌های مشترک، همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست و ... نیز تاکنون در راستای توسعه ارتباط دانشگاه‌ها با دستگاه‌های اجرایی انجام شده است.

سایر اقدامات در جهت بهبود ارتباط صنعت و دانشگاه

علاوه بر نکات مطرح شده، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری اقدامات دیگری را انجام داده است که از جمله آنها می‌توان به راه‌اندازی و توسعه سامانه‌های مورد نیاز در جهت توسعه ارتباط صنعت و دانشگاه و ثبت نیاز‌ها و اولویت‌های تحقیقاتی، برنامه‌ریزی جهت حضور و همکاری دانش آموختگان دوره دکتری در دستگاه‌ها و سازمان‌های اجرایی و تقویت بنیه تحقیق و توسعه در امور اجرایی کشور، آسیب شناسی دوره‌های کارآموزی و برنامه‌ریزی جهت تدوین و ترویج الگو‌های مناسب برای استفاده از این فرصت و هماهنگی کامل‌تر بین نیاز‌های کشور و توانایی فارغ‌التحصیلان و ... اشاره کرد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه کیهان ، تاریخ انتشار4تیر 98، کد خبر: 163442، www.kayhan.ir