شعار سال:کود شیمیایی یکی از نهاده‌های استراتژیک مورد نیاز کشاورزان است که در داخل کشور تولید می‌شود، اما هم‌اکنون چندماهی است که این کود در کشور کمیاب و بازار سیاه در توزیع آن ایجاد شده. کود شیمیایی گران شده است، بدون این‌که دلیل قانع‌کننده‌ای برای این افزایش قیمت وجود داشته باشد. افزایش قیمت کود شیمیایی و کمبود آن کشاورزان را مجبور به تهیه کود شیمیایی از بازار آزاد می‌کند که این موضوع آن‌ها را نگران کرده است.

افزایش قیمت کود شیمیایی و کمیاب شدن برخی از انواع کود‌ها که منجر به نشت آن در بازار سیاه و فروش غیرقانونی شده است، موجی از نگرانی را در میان کشاورزان و مردمی که دغدغه استفاده از محصولات کشاورزی و باغی سالم را دارند، به‌وجود آورده است.

کشاورزی مدرن پیوندی ناگسستنی با استفاده از کود شیمیایی دارد. افزایش جمعیت جهان و نیاز به بالا بردن بهره‌وری در بخش کشاورزی باعث شده همزمان با پیشرفت‌های صنعتی، شاهد استفاده از انواع کود شیمیایی در حوزه کشاورزی باشیم؛ درحالی‌که بررسی‌ها نشان می‌دهد بدون استفاده از کود شیمیایی کشاورزی در اکثر مواقع صرفه اقتصادی ندارد و مهم‌تر از آن امنیت غذایی مردم جهان با حذف کود شیمیایی از بخش کشاورزی به خطر می‌افتد. این نگرانی نیز وجود دارد که استفاده از کود شیمیایی نه تنها کیفیت محصولات را پایین می‌آورد که ممکن است به بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان دامن بزند. به‌همین دلیل است که در سراسر جهان قوانین ویژه‌ای درباره میزان مصرف کود شیمیایی در بخش کشاورزی وجود دارد و استفاده بیش از حد مجاز از این نوع مکمل‌ها، تخلف محسوب شده و حتی پیگرد قانونی دارد. اتفاقاتی که در روزهای اخیر در زمینه تهیه کود شیمیایی در ایران رخ داده از چند جهت نگرانی‌هایی ایجاد کرده است.

ماجرای گرانی کود شیمیایی چیست؟

کود شیمیایی که دولت توزیع می‌کند با افزایش قیمت روبه‌رو بوده، اما مهم‌تر از آن افزایش قیمت توزیع نامناسب برخی از انواع کود است که باعث می‌شود کشاورزان برای تأمین نیاز خود به بازار آزاد رو بیاورند. آن‌ها باید کود شیمیایی را دو تا سه برابر قیمت خریداری کنند، بدون این‌که از کیفیت آن مطمئن باشند. این اظهارات را هوشنگ مقامسی، رئیس نظام صنفی کشاورزی شادگان، به ایلنا گفت.

ماجرای گرانی قیمت کود شیمیایی که در روز‌های اخیر به دغدغه کشاورزان تبدیل شده، مربوط به چند وزارتخانه است و به نظر می‌رسد برای این‌که مشکل رفع شود به هماهنگی‌های بین‌بخشی نیاز داریم.

۱۸تیر سال جاری حمید رسولی، مدیرعامل شرکت خدمات حمایتی کشاورزی، گفت: شرکت‌های پتروشیمی از ابتدای تیر سال جاری از تحویل کود اوره با قیمت‌های مصوب دولت به بخش کشاورزی خودداری می‌کنند و اعلام کرده‌اند که کود اوره را صرفاً براساس قیمت‌های بورس کالا به بخش کشاورزی تحویل می‌دهند.

ماجرا از این قرار است که پتروشیمی‌ها بدون مصوبه قانونی و دولتی کود را گران کرده‌اند و این گرانی ابتدا نجومی بوده و بعد اندکی قیمت‌ها پایین آمده تا نهایتاً بتوان به قیمتی تعادلی رسید که بسیار بالاتر از قیمتی گذشته کود شیمیایی است.

۲۲تیر سال جاری شمس‌الله شریعت‌نژاد، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، با انتقاد از افزایش قیمت کود شیمیایی به هر کیلو یک‌هزار و ۶۰۰ تومان گفت: مسئولان ما را به مرگ گرفته‌اند تا به تب راضی باشیم. کشاورزان توان پرداخت ۶۰۰ تومان برای هر کیلوگرم کود شیمیایی را نیز نداشتند.

درحالی‌که افزایش قیمت کود شیمیایی که در مورد کود اوره به‌عنوان یکی از ارزان‌ترین انوع کود حدود ۴۰ درصد بوده، نگرانی‌هایی ایجاد کرده و این باور وجود دارد که قصد پتروشیمی‌ها سودآوری بیش‌تر است و آن‌ها به‌همین میزان افزایش قیمت اکتفا می‌کنند. این نگرانی هم هست که آن‌ها راضی به این میزان افزایش قیمت نباشند؛ کمیاب شدن کود شیمیایی و نشت آن در بازار آزاد گواهی بر این قصد است.

رئیس نظام صنفی کشاورزی شادگان می‌گوید: هرچند مشکلات در زمینه توزیع کود شیمیایی همواره وجود داشته، اما امسال مشکلات تشدید شده است. توزیع نامناسب، کیفیت و کمیت کود شیمیایی همواره مورد اعتراض کشاورزان بوده است. در بسیاری مواقع شاهد این بوده‌ایم که کود در زمان مناسب بین کشاورزان توزیع نشده است یا میزان کود توزیعی کم بوده و از آن بدتر گاه شاهد توزیع کود بی‌کیفیت بوده‌ایم.

او همچنین درباره افزایش قیمت کود شیمیایی می‌گوید: یک‌گونی۵۰ کیلویی کود اوره ۴۰هزار تومان قیمت خورده است و این یعنی افزایش حدود ۴۰ درصدی قیمت این کود.

مقامسی ادامه می‌دهد: بیش از آن‌که افزایش قیمت کود حمایتی دغدغه ما باشد، کمبود این نوع کود مهم است که باعث می‌شود کشاورزان برای تهیه کود به بازار آزاد مراجعه کنند. آن‌جا قیمت کود دو تا سه برابر قیمت دولتی است و اطمینانی هم نسبت به کیفیت آن وجود ندارد.

وی با بیان این‌که کود شیمیایی کالایی است که باید با نظارت دولت در اختیار کشاورزان قرار گیرد و فروش آن به دلالان غیرقانونی است، عنوان می‌کند: تولید محصول سالم دغدغه همه شهروندان است، حال چطور می‌توان در شرایطی که کود سالم به میزان مناسب در اختیار ما نیست، محصول سالم تولید کنیم؟ مشکلاتی که در زمینه تهیه کود شیمیایی به‌وجود آمده هم میزان تولید محصولات کشاورزی را به خطر می‌اندازد و هم ممکن است بر کیفیت محصولات تأثیر بگذارد.

وعده برای پیگیری

مشکل در توزیع کود شیمیایی چند وزارتخانه را درگیر کرده و کمیسیون‌های مختلف مجلس دنبال این هستند که وضعیت را سر و سامان دهند.

۲۳تیر سعید باستانی، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن، گفت: اعضای کمیسیون به این نتیجه رسیدند کود شیمیایی با همان قیمت مصوب اولیه عرضه و مابه‌التفاوت آن از طریق پرداخت یارانه یا لحاظ کردن در بودجه سنواتی سال‌های بعد جبران شود. درحالی این نظر مطرح می‌شود که برخی مسئولان و نمایندگان مجلس بر این باورند که افزایش قیمت کود شیمیایی نابه‌جاست، چراکه قیمت خوراک پتروشیمی‌ها بیش‌تر نشده است. در این بین به نظر می‌رسد نیاز به هماهنگی بین‌بخشی باشد و دخالت مؤثر وزارت جهاد کشاورزی در این زمینه ضروری است.

محمدباقر سعادت، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، از جلسه این کمیسیون برای بررسی مشکل پیش‌آمده در زمینه توزیع کود شیمیایی خبر می‌دهد.

وی با بیان این‌که حل مشکل از طریق رایزنی با چند سازمان وزارتخانه ممکن است، تصریح می‌کند: وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی امور کشاورزان وظیفه ایجاد هماهنگی در این زمینه را دارد.

سعادت ادامه می‌دهد: روال کار این بوده که وزارت جهاد کشاورزی نیاز کشاورزان به کود شیمیایی را برآورد کند و برای تهیه آن با پتروشیمی‌ها هماهنگ شود. اکنون نیز باید وزارت جهاد کشاورزی با رایزنی با پتروشیمی‌ها مشکل را حل کند. باید تصمیمی گرفت که کشاورزان متضرر نشوند، یعنی آن‌ها باید به میزان مناسب کود شیمیایی دریافت کنند و قیمت تمام شده آن برای آن‌ها مناسب باشد و هزینه‌های آن‌ها را به نحو غیرمنطقی افزایش ندهد.

یک حاشیه مهم درباره توزیع نشدن کود شیمیایی

در بسیاری موارد زمانی‌که مشکلی پیش می‌آید حاشیه‌هایی مطرح می‌شود؛ حاشیه‌هایی که گاه سهوی هستند و گاه عمداً ایجاد می‌شوند تا موضوع اصلی را تحت الشعاع قرار دهند. همان‌طور که عنوان شد حساسیت‌های زیادی درباره استفاده از کود شیمیایی وجود دارد، چراکه این موضوع با سلامت شهروندان در ارتباط است و حساسیت خرج ندادن درباره آن نه تنها می‌تواند مصرف‌کنندگان فعلی را دچار مشکل کند که آلوده شدن احتمالی مواد غذایی، آب و خاک، سلامت نسل‌های بعدی را هم تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. این واقعیت باعث شده که همزمان با گرانی و کم‌یاب شدن کود شیمیایی این موضوع مطرح شود که افزایش قیمت کود مصرف آن را پایین می‌آورد و به این صورت پتروشیمی‌ها به سلامت شهروندان کمک می‌کنند. این ادعا آشکارا نادرست و حاشیه‌ای است.

شمس‌الله شریعت‌نژاد، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس، اخیراً درباره این ادعا گفته است: این‌که دولت برای کاهش مصرف کود شیمیایی برنامه داشته باشد امر پسندیده‌ای است، اما اجرای آن با استفاده از روش افزایش قیمت مناسب نیست.

علاوه‌بر حرف‌های این نماینده مجلس که عنوان می‌کند هدف کاهش استفاده از کود شیمیایی را باید طور دیگری دنبال کرد، چندین و چند دلیل دیگر نیز می‌توان آورد که نشان می‌دهد ادعای گران کردن کود شیمیایی برای کمک به سلامت شهروندان ادعایی واهی است. بر عکس آنچه برخی از رسانه‌ها عنوان می‌کنند، ایران از نظر استفاده از کود شیمیایی وضعیت نامناسبی ندارد.

 آذرسال گذشته، سعید سعادت، مشاور وزیر و مدیرکل دفتر محیط‌زیست، سلامت غذا در حوزه محصولات سالم وزارت جهاد کشاورزی، گفت: ایران در مصرف کود شیمیایی در میان بیش از ۲۰۰ کشور جهان، رتبه ۱۱۶ را دارد. در ایران به‌ازای هر هکتار ۸۹ کیلوگرم کود استفاده می‌شود، درحالی‌که میانگین جهانی مصرف کود شیمیایی ۱۰۱ کیلوگرم در هر هکتار است. گذشته از این اگر نیت افزایش قیمت کود شیمیایی را کم کردن مصرف آن برای سالم‌سازی محصولات کشاورزی قلمداد کنیم، وجود کود شیمیایی در بازار آزاد و فروش بدون نظارت آن هیچ توجیهی ندارد. به‌نظر می‌رسد افزایش قیمت و کمیاب شدن کود شیمیایی بیش از هر چیز با هدف سودآوری صورت گرفته است.