محمد امینی  گفت: نسخه جدیدی که مطرح کرده‌اند، انتقال آب دریای خزر به استان سمنان است و در این مورد اظهار داشته‌اند که ۵۰ میلیون مترمکعب برای شرب و ۱۵۰ میلیون مترمکعب آب برای مصارف صنعتی لازم دارند؛ یعنی باید مجموعاً ۲0۰ میلیون مترمکعب آب به استان سمنان منتقل شود. باوجوداین توجه به ویژگی‌های استان مازندران و استان سمنان بسیار اهمیت دارد؛ برای مثال تراکم جمعیت در مازندران ۲۰ برابر استان سمنان است؛ یعنی به‌ازای هر 5/6 کیلومترمربع در شمال کشور یک آبادی یا یک شهر وجود دارد، درصورتی‌که در استان سمنان به‌ازای هر یک‌هزار و ۴۷۷ کیلومترمربع یک سکونتگاه وجود دارد؛ بنابراین برای انتقال آب از محل یک سکونتگاه به سکونتگاه دیگر باید مسافت بسیار زیادی طی شود که از لحاظ اقتصادی و مسائل دیگر موضوع بسیار مهمی است.

امینی افزود: موضوع بعدی این است که در استان سمنان حدود ۸۰ درصد آبادی‌ها تخلیه شده و تنها ۲۱ درصد از آبادی‌ها سکونتگاه و دارای معیشت است؛ بنابراین در این‌جا بحث روستاها و کشاورزی چندان مطرح نیست. درمورد بیلان آب شهرهای استان سمنان نیز درحال‌حاضر با کمبود حادی مواجهیم.

کمبود آب استان سمنان حاد نیست

رئیس جامعه جنگل‌بانی ایران در شمال مازندران ادامه داد: از سوی دیگر مشابه وضعیت این استان در استان‌هایی همچون زنجان، اصفهان، کاشان، قزوین و استان‌های حاشیه کویر نیز وجود دارد؛ بنابراین ما به‌صورت خاص نمی‌توانیم استان سمنان را در نظر بگیریم و مدعی شویم که وضعیتش حاد و ویژه است. به‌عبارت دیگر اصل مسأله این است که کمبود آب استان سمنان حاد نیست.

امینی با بیان این موضوع که الان در مازندران در بسیاری از روستاها کمبود آب شرب داریم و با تانکر به این مناطق آب‌رسانی می‌شود و نباید تصور شود که در استان مازندران وفور آب است، تصریح کرد: مناطق کویری ایران در گذشته سیستم تطبیقی با محیط داشته است؛ یعنی از گذشته میزان بارندگی‌ این مناطق کم بوده و خودشان را با آن میزان بارندگی تطبیق می‌دادند. به این ترتیب که از روش‌های بسیار خوب و علمی همچون ذخیره آب‌انبار، قنات، حوض و جمع‌کردن آب باران از روی پشت‌بام‌ها استفاده می‌کردند که امروز در کشورهایی مانند استرالیا، کشورهای اروپایی، اسپانیا و فرانسه از این روش‌ها الگوبرداری می‌کنند؛ بنابراین به‌جای تخریب مازندران، باید مناطق مرکزی ایران، مثل سابق، میزان مصرفشان را با وضعیت طبیعی محیط خود تنظیم کنند.

انتقال آب بین‌حوضه‌ای باید در شرایط حاد صورت بگیرد

عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که انتقال آب در دنیا و در ایران قواعدی دارد که در انتقال آب بین‌حوضه‌ای باید آن قواعد و مقررات جهانی که ما نیز مشمول آن هستیم، رعایت شود. درواقع انتقال آب بین‌حوضه باید بسیار محدود باشد و در شرایط حاد صورت بگیرد و با توجه به این‌که درحال‌حاضر شرایط در استان سمنان حاد نیست، نظر مجامع جهانی در این زمینه منفی است. همچنین اصل ۴۵ و ۵۰ قانون اساسی به‌صراحت می‌گوید هر اقدامی که مصادف با تخریب جبران‌ناپذیر محیط‌زیست باشد، ممنوع است. حال باید ببینیم آیا این انتقال آب موجب تخریب می‌شود یا خیر.

امینی ادامه داد: انتقال آب به این صورت است که باید حداقل ۱۵ کیلومتر در عمق دریا برود، آبگیری انجام شود و به ساحل «گُهرباران نکا» بیاید. درواقع انتقال آب مثل یک حوض آب نیست؛ دریای خزر یک توپوگرافی دارد و در جاهایی از آن حرکت و جریان آب تند و در جاهای دیگر کند است. جالب است بدانید در منطقه‌ای که نیروگاه ما قرار دارد و بندر امیرآباد و گهرباران، به‌دلیل جریانات اقیانوسی حرکت و جایگزینی آب بسیار کند است؛ بنابراین آبزیان این منطقه صدمه می‌بینند. از سوی دیگر این خط انتقال باعث می‌شود که تردد در ساحل محدود شود؛ یعنی ۱۵کیلومتر از نوار ساحلی کلاً با این خطوط انتقال یا خطوط حفاظتی محفاظت می‌شود و نمی‌توان در آن تردد کرد؛ بنابراین معیشت افراد ماهی‌گیر در این منطقه به‌خطر می‌افتد.

این پژوهشگر اضافه کرد: مسأله بعدی این است که وقتی آب به ساحل می‌آید، باید نمک‌زدایی شود. متولیان پروژه اعلام کرده‌اند همان‌جا در ساحل دستگاهی نصب می‌کنیم که نمک را به آجر تبدیل کند و برای ساخت‌وساز استفاده شود؛ اگرچه در ظاهر این توجیه بسیار زیباست، اما باید بدانیم عملاً وقتی یک کارخانه برای تبدیل نمک به آجر در آن‌جا زده شود، اثرات زیست‌محیطی بسیار مخربی برجا خواهد گذاشت.

آثار زیان‌بار 8 ‌میلیون مترمکعب خاک‌برداری با طرح انتقال آب خزر

وی ادامه داد: موضوع بعدی انتقال آب است؛ یعنی دو رشته خط انتقال وجود دارد که قطر هر لوله 4/1 متر است که اگر آن را با حاشیه در نظر بگیریم، می‌شود دو قطر به‌اندازه 5/1 متر که با توجه به این‌که این لوله‌ها به تأسیسات احتیاج دارد، موقع نصب تأثیرات مخربی بر محیط پیرامون می‌گذارد.

امینی افزود: این خطوط تا موقعی که به جنگل برسد، یعنی از دشت و اراضی زراعی عبور کند و به رودخانه‌ها برسد، تخریب‌های بسیاری ایجاد می‌کند؛ ازجمله این‌که به‌طور کلی بستر رودخانه‌ها را دستکاری می‌کند. حامیان این پروژه گفته‌اند می‌خواهند از همان مسیر خط لوله انتقال سوخت ری به نکا استفاده کنند، اما براساس بررسی‌هایی که قبلاً انجام شده، برای آن خط لوله حداقل حریم و حداقل سطح زیر لوله‌های اختصاص داده شده و لوله جدید را نمی‌توان روی آن سوار کرد؛ پس به مسیر جدیدی نیاز است و طبق گفته کارشناسان، براثر عبور این لوله‌ها حدود هشت‌هزار درخت قطع می‌شود که اکثر این درخت‌ها «اُرس» هستند و قطع‌کردن این نوع درخت ممنوع است؛ یعنی اگر کسی این درخت را قطع کند، زندانی می‌شود؛ زیرا این درختان بیش از یک‌هزار سال عمر می‌کنند و ارزش حفاظت خاکشان بسیار بالاست، همچنین حیات‌وحش نیز به این درختان وابسته است.

استاد دانشگاه منابع طبیعی مازندران گفت: موضوع مهم بعدی جابه‌جایی خاک است. همان‌طورکه می‌دانید، ساخته‌شدن هر سانتی‌متر خاک در شمال ایران تقریباً ۱۵ سال طول می‌کشد؛ لذا براثر اجرای این پروژه، طبق بروشوری که خودشان ارائه داده‌اند، حجم عملیات خاک‌برداری تقریباً هشت‌میلیون مترمکعب است؛ یعنی هشت‌میلیون مترمکعب خاک جابه‌جا می‌شود و این به‌هم‌ریختگی چند اثر بر طبیعت می‌گذارد؛ اول این‌که سیستم حرکت آب در خاک را مختل می‌کند؛ یعنی تمام چشمه‌هایی که در مسیر باشند، آسیب می‌بیند. به این ترتیب مناطقی که در دشت قرار دارند و از چشمه‌‌های بالادست تغذیه می‌شوند، آسیب می‌بینند. علاوه‌براین ۲۰۰ کیلومتر از این 620 کیلومتر شبکه‌ای که می‌خواهند ایجاد کنند، باید مرتفع باشد و سربالایی برود و از رئوس سلسله‌جبال البرز عبور کند. آیا حامیان این پروژه می‌دانند که 200 کیلومتر سربالایی چقدر انرژی مصرف می‌کند؟ همچنین وقتی قرار است این خطوط انتقال به‌صورت سرازیری کار گذاشته شود، وقتی آب سرازیر شود، انرژی بسیار زیادی خواهد داشت و حتماً در آن‌جا باید فشار شکن نصب کنند تا براثر فشار آب لوله‌ها تخریب نشود و این هم خود انرژی دیگری مصرف می‌کند. علاوه‌براین اگرچه آب در لوله‌ها در حال حرکت است، اما در سرمای زمستان در ارتفاع بالا، لوله‌ها یخ می‌زند و می‌ترکد.

ضوابط زیست‌محیطی در این پروژه رعایت نمی‌شود

امینی تأکید کرد: همه نکاتی که عنوان کردم، درواقع مطالعات و پیوست زیست‌محیطی و پیوست اجتماعی است که متولیان این پروژه آن را ندارند یا اگر دارند، در معرض دید عموم قرار نمی‌دهند؛ بنابراین یکی از موضوعاتی که به دنبال‌کنندگان این پروژه بارها گفته‌ام، این است که پیوست زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی را باید حتماً انجام دهند؛ یعنی وقتی قرار است خطوط انتقال از اراضی زراعی و باغ‌های مردم عبور کند، مردم باید اجازه بدهند که قطعاً اجازه این ‌کار داده نمی‌شود؛ بنابراین اگر گفته می‌شود به‌ازای هر درختی که قطع می‌شود پنج درخت می‌کاریم، باید بدانیم که حتی اگر پنج‌هزار درخت هم بکارند، خسارتی که وارد می‌شود، جبران نمی‌شود. به عبارت ساده‌تر ما چندان نباید بخش زیست‌محیطی این موضوع را ساده بپنداریم.

وی ادامه داد: تا جایی‌که می‌دانم، رئیس سازمان محیط‌زیست اعلام کرده اگر ضوابط زیست‌محیطی رعایت شود، حرفی در خصوص اجرای این پروژه نداریم، اما همه آنچه که من عنوان کردم، ضوابط است که رعایت نمی‌شود. به‌عنوان یک پژوهشگر در همایش انتقال آب سمنان نیز شرکت داشتم و آن‌جا نیز مطرح کردم که پیوست‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی را تهیه و ارائه کنند، اما پاسخ درستی دریافت نکردم و تنها چیزی که گفتند این بود که ما درخت‌ها را شمرده‌ایم و دقیقاً می‌دانیم چه تعداد درخت خراب می‌شود که به این کار پیوست زیست‌محیطی نمی‌گویند. پیوست یعنی باید درباره مسأله آب مطالعه شود؛ یعنی بررسی شود وقتی آب منتقل شد، در مقصد از نظر بهداشتی و فیزیولوژیکی قابل‌مصرف است یا خیر. همچنین باید بررسی شود که آیا آب سالم به مقصد می‌رسد یا خیر. همچنین باید بررسی شود که آیا کمبود آب استان سمنان را می‌توان از منابع دیگر تأمین کرد یا خیر. آیا با صرفه‌جویی می‌شود این مشکل را حل کرد یا خیر و مواردی از این قبیل.

پژوهشگر و استاد دانشگاه منابع طبیعی مازندران در پایان گفت: بازیافت آب نیز مسأله بسیار مهمی است. باید بدانیم که در استان سمنان می‌توان درحال‌حاضر سیستم‌های بازیافت را برای مصارف غیرشرب ایجاد کرد که از آب شرب برای مصارف فضای سبز، مصرف شست‌وشو و دیگر مصارف غیرشرب استفاده نشود و قطعاً هزینه این کار کم‌تر از این است که آب را با این فاصله و با این تأسیسات و هزینه بالا انتقال دهیم. از سوی دیگر، به‌نظر من، با توجه به این‌که جمعیت سمنان یک‌چهارم جمعیت مازندران است، بهتر و به‌صرفه‌تر این است که به‌جای تخریب مازندران، جمعیت سمنان را به‌جای دیگری منتقل کنند.

 پروژه انتقال آب دریای خزر به سمنان ازجمله پروژه‌هایی است که قبل از انقلاب بارها مطرح شده و هربار به‌دلایلی اجرایی نشده است. طی چند سالی که بحث این انتقال شده، کارشناسان زیادی با آن مخالفت کرده‌اند. آنان معتقدند این اقدام تأثیرات مخرب بسیاری بر زیست‌محیط منطقه دارد و از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به‌صلاح کشور نیست.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری سبزینه ،تاریخ انتشار: 31تیر1398،کدخبر:72466 www.sabzineh.org،