شعارسال: انجمن جنگلبانی ایران با انتشار یک بیانیه درباره "طرح شیرین سازی و انتقال آب خزر به کویر مرکزی ایران" درباره خطرات و آسیب های این طرح، خواهان توقف سریع آن و ورود "سازمان بازرسی کل کشور" برای رفع صدمات جبران ناپذیر این طرح شد.

به دنبال موافقت عیسی کلانتری با طرح انتقال آب و در همان حال مخالفت "کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی وآبخیزداری مازندران" انجمن علمی جنگلبانی ایران با صدور یک بیانیه درباره مخاطرات و آسیب های این طرح نکاتی را تاکید کردند.

در این بیانیه با اشاره به اینکه انتقال آب خزر به سمنان، روشی ناپایدار برای تامین آب است تخریب گسترده اکوسیستم های جنگلی و کوهستانی در طول مسیر خط لوله انتقال آب را یکی از پیامدهای مخرب این طرح عنوان می کند و تاکید می کند که بنابر اطلاعات موجود، قرار است بیش از 4 هزار اصله درخت قطع-ممنوع اُرس و بیش از 26 هزار اصله درختان جنگلی هیرکانی (و بیش از 50 هزار پایه با احتساب درختچه های جنگلی) به همراه چندین میلیون تُن خاک مرغوب جنگلی در طول مسیر نابود شود که ضربه غیرقابل جبرانی به اکوسیستم حساس جنگل های اُرس و نیز جنگل های هیرکانی، به عنوان میراث جهانی است.

همچنین در این بیانیه نسبت به نابودی رویشگاه های اُرس در ارتفاعات شمال سمنان هشدار جدی داده شده و نابودی این تعداد درختان ارس را یک فاجعه بزرگ محیط زیستی برشمرده که تاکنون در کشور سابقه نداشته و تخریب جنگل های شمال سمنان که در حقیقت جاذب و ذخیره کننده طبیعی آب هستند یک خیانت بزرگ نامیده است.

در ادامه این بیانیه همچنین تاکید شده که از دیگر ابهامات این طرح، موضوع شیرین سازی آب دریاچه خزر است. در شرایطی که شیرین سازی آب مستلزم هزینه های گزاف است، آیا شیرین سازی این حجم از آب و انتقال طولانی آن با شرایط توپوگرافی بسیار دشوار، پمپاژ آب به اختلاف ارتفاع بیش از 2500 متر، توجیه اقتصادی دارد؟

متن کامل "بیانیه انجمن جنگلبانی ایران" در ادامه می آید.

انتقال آب خزر به سمنان، روشی ناپایدار برای تامین آب

پیشینه انتقال آب از دریاچه خزر به دهه ۷۰ میلادی برمی گردد که برای توسعه کشاورزی در شوروی حجم بالای آب بهره برداری شد و نتیجه آن، اُفت شدید سطح آب دریاچه آرال و نیز کاهش 5/2 متر تراز آب خزر بود. در ایران انتقال آب به صورت جدی در دولت نهم مطرح شد که نقدهای بسیاری را در پی داشت.

در سال 1393 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نتیجه بررسی طرح انتقال آب را منتشر کرد و آن را فاقد توجیه اقتصادی دانست. اما در دولت یازدهم و در آذر 97، رییس جمهور روحانی اعلام کرد که از نظر دولت تمام مسائل بحث انتقال آب از شمال كشور به استان سمنان حل شده است. در اسفند 97، ردیف بودجه ای (معادل پنج میلیارد تومان) برای مطالعات انتقال آب در لایحه بودجه سال 98 در مجلس تصویب شد که در پی آن نماینده مردم سمنان در مجلس در اظهارنظری عجیب اعلام کرد که طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان در مجلس تصویب شده است.

ایشان تصویب ردیف بودجه ناچیز آن هم با اولویت مطالعاتی را تصویب طرح عنوان کرد. پس از آن نماینده قائم شهر و سوادکوه، با اشاره به انتشار خبر تصویب طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان به نقل از نماینده سمنان، عنوان کرد که تصویب انتقال آب خزر به سمنان صحت ندارد. به تاسی از نماینده مردم سمنان، طرفداران اجرای طرح از جمله پیمانکار و مقامات استانی نیز به کرات اختصاص مبلغ بسیار اندکی از هزینه طرح را آن هم با اولویت مطالعات، در رسانه ها به عنوان تصویب طرح مطرح کرده اند.

از سوی دیگر در مقاطع مختلف، نبود توجیه اقتصادی و محیط زیستی طرح به تکرار توسط صاحب نظران حوزه اقتصاد و محیط زیست و نیز مسئولین و کارشناسان سازمان محیط زیست مورد تاکید قرار گرفته است.

از جمله آن می توان به اظهارات مدیرکل دفتر سواحل و تالاب های سازمان محیط زیست در خرداد 98 اشاره کرد: « پروژه انتقال آب خزر به سمنان چهار سال در سازمان حفاظت محیط زیست مورد بحث و بررسی قرار گرفت اما هیچ نظری تاکنون ما را قانع نکرد که ضرورت اجرای این طرح چیست.»

درحالی که توجیه محیط زیستی و اقتصادی طرح تاکنون به تایید نهادهای مسئول نرسیده است، گروهی که عمدتا از ذی نفعان و مقامات استانی به همراه پیمانکار و مجری طرح انتقال هستند، به هر نحو درصدد بوده اند تا اجرای این پروژه را به کشور القا کنند. از برگزاری همایش فرمایشی در دانشگاه و انتشار اخبار بحث برانگیز گرفته تا چانه زنی و فشار بر مسئولین رده های مختلف کشور.

این فشارها برای تصویب و اجرای پروژه درحالی صورت می گیرد که بنابر آمار این طرح قرار است در سال 200 میلیون مترمکعب آب از دریای خزر شیرین سازی شده و برای مصارف شرب و صنعت به سمنان انتقال یابد.

از سوی دیگر سالانه در حدود "یک میلیارد مترمکعب" آب در بخش کشاورزی استان سمنان مصرف می شود که اگر سیستم های سنتی تبدیل به سیستم های جدید و گلخانه ای شود، و فقط به میزان 20 درصد در مصرف آب کشاورزی صرفه جویی شود، همان میزان آب مورد نظر در انتقال از خزر به سمنان یعنی 200 میلیون مترمکعب حاصل شده و دیگر نیاز به این انتقال آب توام با هزینه های هنگفت و خسارت های جبران ناپذیر به محیط زیست نخواهد بود.

مجموع هزینه اجرای این طرح به گفته دست اندرکاران طرح 4/1 میلیارد دلار عنوان شده که به نظر بسیاری از کارشناسان رقم نادرستی است و هزینه های اجرا یقینا فراتر از دو میلیارد دلار خواهد بود و اگر هزینه های تخریب محیط زیست و خسارت های طبیعی و نیز هزینه های نگهداری و تداوم عملیات را در نظر بگیریم، رقم بازهم بسیار بسیار بزرگ تر خواهد شد.

اما همین میزان اظهار شده توسط مجری نیز رقم بسیار بزرگی است و شاید با بخش کوچکی از آن بتوان تحولی در سیستم های کشاورزی استان ایجاد کرد که صرفه جویی و استحصال حجم قابل توجهی آب در استان و تامین کمبود آب و حتی میزانی بسیار بیشتر را به دنبال خواهد داشت.

برای پی بردن به بزرگی بودجه طرح انتقال، کافی است که بدانیم کل بودجه عمرانی کشور در سال معادل 60 هزار میلیارد تومان است به عبارت دیگر بودجه انتقال آب چیزی معادل یک سوم کل بودجه عمرانی کشور است!

بدون در نظر گرفتن خسارت های غیرقابل جبران به اکوسیستم های جنگل و دریا آیا چنین طرحی می تواند منطبق بر منافع ملی باشد؟ در طرح انتقال آب، در افق 1425 بیش از 400 میلیون مترمکعب برای مصرف صنعت سمنان در نظر گرفته شده است (این رقم در حال حاضر حدود 50 میلیون مترمکعب است)؛ این درحالی است که مصرف کنونی صنعت استان تهران معادل 110 و استان اصفهان معادل 172 میلیون مترمکعب است؛ ارائه چنین اعداد و ارقامی این سوال را ایجاد می کند که چرا طراحان قصد دارند به هر قیمتی، حتی ارائه اعداد غیر واقعی و فریبنده، طرح انتقال را توجیه پذیر جلوه دهند؟

اما نکته دیگری که باعث نگرانی کارشناسان و فعالین بخش منابع طبیعی کشور شده است، تخریب گسترده اکوسیستم های جنگلی و کوهستانی در طول مسیر خط لوله انتقال آب است. بنابر اطلاعات موجود قرار است بیش از 4 هزار اصله درخت قطع-ممنوع اُرس و بیش از 26 هزار اصله درختان جنگلی هیرکانی (و بیش از 50 هزار پایه با احتساب درختچه های جنگلی) به همراه چندین میلیون تن خاک مرغوب جنگلی در طول مسیر نابود شود که ضربه غیرقابل جبرانی به اکوسیستم حساس جنگل های ارس و نیز جنگل های هیرکانی، به عنوان میراث جهانی، می باشد. نابودی این تعداد درختان ارس یک فاجعه بزرگ محیط زیستی است که تا کنون در کشور سابقه نداشته است و بر مسئولین کشور تکلیف است که هرچه سریعتر دستور به توقف این امر دهند.

ارتفاعات شمال سمنان از بهترین رویشگاه های گونه ارس بوده که به وفور درختان چندصد ساله و گاهی درختان چندهزارساله دیده می شوند و به عنوان ذخائر ژنتیکی کشور محسوب می شوند. پروژه انتقال آب تنها عامل تخریب نیست و در بودجه سال 98 ردیف های متعددی برای سد سازی و انتقال آب به سمنان دیده شده که همگی تخریب جنگل های ارزشمند این منطقه را در پی دارند. به راستی در پس همه این طرح ها در کنار انبوه جاده های اصلی و روستایی، معادن و توسعه مراکز سکونتی و ویلاسازی ها، در نهایت از جنگل های البرز چه باقی خواهد ماند؟ تخریب جنگل های شمال سمنان که در حقیقت جاذب و ذخیره کننده طبیعی آب هستند، یک خیانت بزرگ است.

نفوذپذیری آب در اراضی دارای پوشش گیاهی و به ویژه جنگلی ده ها برابر اراضی بدون پوشش است و منابع آب موجود (چه ٱب های جاری و زیرزمینی) به پوشش گیاهی و به ویژه جنگل های ارس شمال سمنان وابستگی زیادی دارند. توسعه ناپایدار همین است که از یک سو با تخریب جنگل ها و پوشش گیاهی، منابع تولید و ذخیره طبیعی آب را نابود می کنیم و از سوی دیگر برای انتقال آب از حوزه های دیگر با صرف هزینه های گزاف و فشار به اکوسیستم برنامه ریزی و اقدام می کنیم.

از دیگر ابهامات این طرح موضوع شیرین سازی آب دریاچه خزر است. در شرایطی که شیرین سازی آب مستلزم هزینه های گزاف است، آیا شیرین سازی این حجم از آب و انتقال طولانی آن با شرایط توپوگرافی بسیار دشوار، پمپاژ آب به اختلاف ارتفاع بیش از 2500 متر، توجیه اقتصادی دارد؟ بسیاری از کشورها از آب شیرین کن ها استفاده می کنند اما قریب به اتفاق در کنار دریاهای آزاد انجام شده (و نه دریاچه) و برای مصرف ساکنین سواحل استفاده می شود.

انرژی مصرف شده توسط کارخانه آب شیرین کن و ایستگاه های پمپاژ چقدر خواهد بود و از کجا تامین خواهد شد؟ کدام نیروگاه قادر است صدها مگاوات برق مورد نیاز این عملیات را تامین کند؟ پساب کارخانه آب شیرین کن به کجا می‌رود؟ با فرض اینکه در هر سال ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب دریای خزر توسط این کارخانه شیرین شود، ریختن پساب کارخانه به دریای خزر معادل حل کردن سالانه ۲۵۰ تن نمک در دریای خزر است، کدام مطالعه علمی چنین عملی را تایید کرده است؟ به گفته یکی از دست اندرکاران طرح انتقال آب، در طرح مطالعه‌شده انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی ایران، هیچ گونه پسابی ناشی از تصفیه و شیرین‌سازی آب تولید نمی‌شود و بنابراین جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به الگویی جهانی برای روش‌های نوین انتقال آب از دریاها تبدیل شود.

بیان این موضوعات بدون پشتوانه علمی و تایید مراجع علمی کشور و بدون ارائه جزئیات، نگرانی ها را افزون می کند. پرسش اساسی که هیچ پاسخ دقیق و مستندی از سوی طراحان برای آن ارائه نشده است این است که قیمت تمام شده هر لیتر آب با احتساب هزینه های شیرین سازی، انتقال از مناطق صعب العبور، تامین انرژی فراوان، تعمیر و نگهداری کارخانه و خطوط انتقال آب، هزینه‌های جاری و نیروی انسانی، تخریب محیط زیست دریایی، تخریب بی سابقه جنگل و محیط زیست کوهستان و تبعات اجتماعی مربوطه چقدر خواهد بود و آیا این توجیه پذیر و منطبق بر منافع ملی است؟

طرح انتقال با صرف هزینه های هنگفت در حالی مطرح می شود که بخش‌های وسیعی از اراضی ترکمن صحرا با بی‌آبی و خشکی شدید مواجه هستند. اراضی ترکمن صحرا در مجاورت دریای خزر واقع است و برای احداث خطوط انتقال آب نیازی به تخریب عرصه‌های جنگلی و ایستگاههای متعدد پمپاژ آب نیست. چرا ترکمن صحرا برای بهره‌مندی از پروژه شیرین کردن آب در اولویت قرار نگرفت؟ چرا استان سیستان و بلوچستان که هم در کنار آب های آزاد واقع شده و هم مردمان آن بسیار بیش از استان سمنان از کم آبی و عدم دسترسی به آب سالم رنج می برد، در اولویت نیست؟ در همین روزها خبر کودکان سیستانی که برای آوردن آب، جانشان را از دست دادند، همه را متاثر کرد.

طرح انتقال آب خزر به سمنان يك‌بار در سال‌هاي 88 تا 90 توسط قرارگاه سازندگي خاتم‌الانبيا (ص) مورد مطالعه قرار گرقت که نتوانست موافقت مسئولین ذی ربط را کسب کند و مجدداً در سال 93 توسط شركت مشاورين "مهاب قدس" وابسته به وزارت نيرو بازنگري و در سير مراحل تصويب در وزارتخانه قرار گرفت. چه ضمانتی وجود دارد که طراح امروز به مجری آینده تبدیل نشود، که در این صورت صداقت و بی غرضی مطالعات، طراحی و توجیه اقتصادی و محیط زیستی طرح مورد تردید خواهد بود و چه نظارتی وجود دارد که دستوردهنده امروز به سهامدار آینده تبدیل نشود؟

در گزارش کمیته فنی اداره کل منابع طبیعی استان مازندران (مهرماه 98) علاوه بر تخریب قابل توجه جنگل، خاک و پوشش گیاهی، به عدم دقت نقشه رقومی در طول مسیر و عدم اطلاعات کافی کارشناسان وزارت نیرو و شرکت مهندسی مهاب قدس، نبود تمهیدات لازم برای کنترل و مدیریت فرسایش گسترده خاک و رانش و لغزش های بزرگ، و نبود مطالعه و نقشه قابل بررسی برای ایستگاه های پمپاژ، اشاره شده است که نشان از کاستی های نگران کننده و غیر قابل اغماض در مطالعات انجام شده دارد. آیا قرار است این پروژه نارس و ناخلف نیز همانند سد گتوند، فاجعه زیست محیطی غیرقابل بازگشت باشد و یا به سان اتوبان تهران-شمال، سیاه چاله ای سیری ناپذیر برای بلعیدن منابع ملی و بیت المال.

در پایان انجمن جنگلبانی کشور خواهان توقف هرچه سریعتر پروژه انتقال آب و تامین آب مورد نیاز از روش های پایدار و منطبق بر منافع ملی بلندمدت است. همچنین با توجه به وجود نقاط مبهم و مسائل پرسش برانگیز بسیار، که برخی از آنها در بالا اشاره شد، از سازمان بازرسی کل کشور تقاضا داریم تا با بررسی انطباق اقدامات انجام شده با قوانین و مقررات جاری کشور، مانع از صدمات جبران ناپذیر به منابع و منافع ملی کشورمان شود.

انجمن جنگلبانی ایران

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت اسکان نیوز، تاریخ انتشار: 21مهر1398 ، کدخبر: 23238: eskannews.com