شعار سال:رئیس مرکز مطالعات استراتژیک عراق با بیان اینکه لشکرکشی آمریکا به منطقه دلیل تنش‌های ادامه‌دار غرب آسیاست، تأکید کرد ضرورت حفظ امنیت می‌تواند عامل وحدت کشورهای اسلامی شود.

«واثق الهاشمی» رئیس مرکز مطالعات استراتژیک عراق مهمان جدیدترین برنامه تلویزیونی «بدون مرز» بود. وی در این برنامه بر ناامنی منطقه با حضور نیروهای نظامی بیگانه تأکید کرد و گفت هر اقدام نظامی علیه ایران، دنیا را با جنگ جهانی سوم روبه‌رو خواهد کرد.

متن کامل این برنامه در ادامه منتشر می‌شود:

ــ ریشه بحران در خلیج فارس را ناشی از چه‌چیزی می‌دانید؟

واثق الهاشمی: خاورمیانه منطقه بحران‌ها و درگیری‌ها است، منطقه‌ای که دارای منابع نفتی و انرژی بسیاری است و در حقیقت یکی از مناطق استراتژیک جهان است، اما باید اذعان کنیم که متغیرهای زیادی در تحولات این منطقه نقش دارند.

اگر تحولات جهان را از سال 1945 تا 1991 یعنی دوران جنگ سرد بررسی کنیم، متوجه می‌شویم آن زمان جنگ سرد میان آمریکا و اتحاد شوروی سابق رخ داد و به‌دلیل حق وتوی هر یک از اعضای شورای امنیت صدور قطعنامه تقریباً غیرممکن بود چون هریک از دو طرف متخاصم قطعنامه‌های یکدیگر را وتو می‌کردند. بعد از فروپاشی شوروی سابق، نظام تک‌قطبی بر جهان حاکم بود بنابراین آمریکا به‌طور مطلق بر جهان حاکم شد و بعد از حادثه یازدهم سپتامبر به‌بهانه مبارزه با تروریسم، افغانستان و عراق را اشغال و نظر خود را به نهادها و سازمان‌های بین‌المللی و سازمان‌های وابسته به سازمان ملل متحد تحمیل کرد، در حقیقت حضور فعال آمریکا در منطقه و لشکرکشی نظامی به افغانستان و عراق این تنش‌ها را تشدید کرد.

بعد از روی کار آمدن ترامپ تنش میان آمریکا و ایران افزایش یافت. در دوره ترامپ تحریم‌ها علیه ایران افزایش یافت و دولت آمریکا تصمیم گرفت نیروهای نظامی خود را از سوریه خارج کند. از سوی دیگر، رژیم صهیونیستی خود را مقابل ایران و حزب‌الله دید و همه این تحولات با آغاز تحریم‌های آمریکا علیه ایران آغاز شد. آمریکا از طریق تحریم‌ها علیه ایران تلاش کرد تنش در منطقه را تشدید کند. در صورتی که تنش‌زایی آمریکا در منطقه ادامه یابد و منجر به جنگ مستقیم علیه ایران شود، این جنگ، جنگ جهانی سومی خواهد بود که تَر و خشک را در منطقه خواهد سوزاند.

با وجود تنش‌زایی عربستان سعودی علیه ایران، کشورهای حاشیه خلیج فارس از جمله عمان و کویت موضع عاقلانه و منطقی را در قبال ایران اتخاذ کرده‌اند. این کشورها می‌گویند "ایران کشور همسایه ماست و طبیعتاً توازن قدرت در منطقه به‌نفع این کشور خواهد بود". جنگ و درگیری در منطقه همه کشورهای حاشیه خلیج فارس را به‌طور کامل نابود خواهد کرد. آمریکایی‌ها این امر مهم را دریافته‌اند و به قدرت منطقه‌ای ایران واقفند از این رو آمریکا با اعمال فشار اقتصادی جدید به ایران همچنان تلاش دارد تا مردم ایران را علیه حاکمیت بشوراند، اما نمی‌داند ایران کشوری خودکفا و پهناور است و توانمندی‌های بسیاری دارد. تحلیل من این است که با این دلایل، جنگ مستقیم نظامی ضد ایران صورت نخواهد گرفت.

ــ بیش از ده درصد ثروت جهانی در کشورهای اسلامی است اما همین کشورها نیز دچار فقر و بحران‌های اجتماعی هستند، علت را چه می‌دانید؟

برای بررسی مشکل اساسی جهان اسلام باید دید که چالش‌های فراروی جهان اسلام چیست؛ باید اذعان کنیم که جهان اسلام در بدترین شرایط خود قرار دارد چرا که اختلافات زیادی میان مسلمانان از جمله درگیری میان مذاهب وجود دارد علاوه بر این دخالت‌های بیگانگان و غیرمسلمانان در امور مسلمانان اوضاع را بدتر کرده است. دخالت در امور مسلمانان و غارت ثروت مردم باعث دودستگی و اختلاف و فقر شده است.

اگرچه هدف مسلمانان باید رشد و تکامل کشورهای اسلامی در حوزه اقتصادی، امنیتی، همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه باشد، اما اکنون شاهد تفرقه در جهان اسلام هستیم به‌طوری که برخی از کشورهای عربی به اسرائیل و آمریکا تمایل دارند و جریان‌هایی نیز از ایران و ترکیه حمایت می‌کنند. این شرایط موجب شده است که جهان اسلام در ضعیف‌ترین شرایط به‌خصوص در منطقه غرب آسیا قرار داشته باشد.

ــ فکر می‌کنید مشکلات منطقه به‌خاطر ناآگاهی مردم و دولت‌های منطقه است یا سیاست‌های سلطه‌گران چنین اوضاعی را رقم زده است؟

نظام‌هایی که در منطقه غرب آسیا هستند با وجود پیدایش بهار عربی، برآمده از بهار عربی نیستند بلکه این نظام‌ها حاصل پاییز عربی هستند که آمریکایی‌ها برای آنها ساخته‌اند. این کشورها به‌خصوص کشورهایی که پیش‌تر مقابل اسرائیل می‌ایستادند اکنون ضعیف شده‌اند.

همچنین تسلط نظامیان و حاکمان مستبد بر دولت‌های منطقه سبب شده که جهان اسلام ضعیف شود. امروز مردم کشورهای اسلامی به‌دنبال برون‌رفت از شرایط فعلی و حرکت در مسیر وحدت میان مسلمانان هستند اما برخی سران کشورهای اسلامی همچنان به اختلاف میان مسلمانان دامن می‌زنند و از جریان‌های بیگانه فرمانبرداری می‌کنند.

نظام‌های سیاسی حاکم بر کشورهای اسلامی نقش بسیار زیادی در ایجاد تفرقه بین مسلمانان دارند و باعث تقویت رژیم صهیونیستی هستند و توجیه‌گر طرح موسوم به معامله قرن هستند که به‌وضوح یک توطئه آمریکایی است، حتی نشست‌های سازمان کنفرانس اسلامی طی دو دهه گذشته نتایج خاصی برای مسلمانان در بر نداشته است.

ــ آمریکا در اجرای معامله قرن موفق می‌شود؟

طرح معامله قرن به‌منظور به‌رسمیت شناختن اسرائیل است. اظهارات و حمایت ترامپ رئیس جمهور آمریکا نسبت به وابستگی بلندی‌های جولان به رژیم صهیونیستی و انتقال سفارت آمریکا به قدس تلاش‌هایی است که در راستای معامله قرن انجام شده است؛ متأسفانه تلاش برخی از کشورهای عربی برای عادی‌سازی رابطه با اسرائیل نیز در راستای طرح معامله قرن آمریکاست.

6 کشور به‌علاوه مصر و اردن از طریق کوشنر داماد ترامپ تلاش کردند تا معامله قرن را توجیه کنند اما مردم کشورهای عربی از اسرائیل نگرانی و ترس دارند. ما مردم کشورهای عربی حضور و موجودیت رژیم صهیونیستی را قبول نداریم و رد می‌کنیم. با وجود همه تلاش‌های رژیم صهیونیستی و آمریکا، ما ملت‌های مسلمان و عرب معامله قرن را قبول نداریم.

شما ببینید در مصر در سال 1978 رئیس جمهور سابق مصر به تل‌آویو رفت و تبادل سفارت‌ها میان اسرائیل و مصر صورت گرفت، اما اسرائیل تاکنون نتوانسته است وارد جامعه مصر شود و میان مردم این کشور مقبولیت ندارد. ما نباید نقش ایران را در موضوع حمایت از قدس فراموش کنیم. مسئله فلسطین مسئله بسیار مهمی است و این اهمیت و توجه به مسئله فلسطین در آینده منطقه تأثیرگذار خواهد بود.

ــ معامله قرن چه پیامدهایی در آمریکا و منطقه دارد؟

به‌نظر من سیاست ترامپ در حمایت از اسرائیل هرچند در مواقعی روشن و علنی نبود اما اکنون با حمایت‌های جدی از این رژیم علنی شده است. آمریکا تلاش می‌کند به مشکلات داخلی میان مسلمانان دامن بزند و تلاش می‌کند زمام کامل امور را در منطقه به رژیم صهیونیستی واگذار کند، علاوه بر این ترامپ با حمایت از لابی‌های صهیونیست در آمریکا تلاش می‌کند که در قدرت باقی بماند.

مشکل ترامپ این است که در دوران ریاست‌جمهوری‌اش صدها نفر از مقامات آمریکایی استعفا داده‌اند بنابراین تلاش می‌کند این مشکلات را با تقویت رژیم صهیونیستی و حمایت از لابی‌های صهیونیست برای باقی ماندن در قدرت مرتفع کند. این سیاست ترامپ در حمایت از رژیم صهیونیستی اکنون آشکار شده است اما متأسفانه برخی از سران کشورهای عربی سرنوشت خود را به ترامپ گره زده و همچنان با این سیاست آمریکا همراه هستند.

ــ برای ایجاد وحدت میان کشورهای اسلامی چه راهکاری پیشنهاد می‌دهید؟

کشورهای اسلامی به چند گروه تقسیم شده‌اند؛ شاید این از نتایج «بهار عربی» میان کشورهای اسلامی است که این کشورها مسئله فلسطین را رها کرده و وارد جنگ‌ها و درگیری‌های داخلی و منطقه‌ای شده‌اند. این جنگ‌ها شامل درگیری‌های مذهبی، قومی و دینی می‌شود. آنچه در مصر، عراق، یمن و سودان رخ می‌دهد در زمره همین درگیری‌هاست اما در این شرایط سؤال مهم این است که؛ چه راه‌هایی برای بازگشت وحدت میان مسلمان وجود دارد؟ یکی از مسائل مهم و تأثیرگذار، ضرورت حفظ امنیت است که کشورهای عربی و اسلامی برای برچیده شدن گروه‌های تروریستی در منطقه باید با هم همکاری داشته باشند؛ مسئله دیگر حل موضوع مهاجرت مسلمانان است چرا که بیش از 70 درصد از مهاجران در جهان را مسلمانان تشکیل می‌دهند، باید جلوی پدیده مهاجرت گرفته شود و این مسئله نه با اعمال زور بلکه با برقراری امنیت در کشورهای اسلامی محقق می‌شود. سازمان کنفرانس اسلامی باید استراتژی روشنی طبق منافع مشترک مسلمانان طراحی کند تا بتواند وحدت مسلمانان را بازگرداند، این طرح همان طرحی است که اروپایی‌ها نیز اجرایی کردند و موجب شد که تکامل و رشد سیاسی و اقتصادی در اتحادیه اروپا ایجاد شود.

یکی از مشکلات جهان اسلام دخالت‌های بیگانگان است. آمریکا تلاش می‌کند تا تسلط و سیطره خود را با قدرت و اعمال زور و فشار بر جهان اسلام گسترش دهد، بر همین اساس است که آمریکا طرح معامله قرن در حمایت از اسرائیل و اختلاف بین شیعیان و اهل‌تسنن را طراحی و برنامه‌ریزی کرده است و کشورها را به جنگ با ایران تشویق می‌کند. اگرچه ایستادن مقابل این طرح‌های آمریکا آسان نیست اما در صورتی که جهان اسلام متحد شوند و نقشه راهی طراحی شود، کشورهای اسلامی می‌توانند حداقل به بخشی از خواسته‌ها و اهداف خود دست یابند، اما اکنون وضعیت جهان اسلام به‌گونه‌ای است که اختلاف میان کشورهای عربی و اسلامی وجود دارد وبا هم درگیر هستند؛ مسئله‌ای که موجب شده جهان اسلام با مشکلات زیادی روبه‌رو باشد و برخی از این کشورها در امور داخلی سایر کشورها دخالت کنند که طبیعتاً این شرایط به‌سود اسلام نخواهد بود.

ــ نقش‌آفرینی عربستان در بحران‌های منطقه چگونه است؟

به‌نظر من بعد از فوت ملک عبدالله، سلطه آخرین پادشاه عملگرا در عربستان سعودی پایان یافت و پس از آن ملک سلمان و ولیعهد محمدبن سلمان روی کار آمدند و عربستان سعودی سیاست جدیدی را در پیش گرفت. با اعمال سیاست جدید، عربستان وارد درگیری‌های زیادی شد و مشکلات زیادی برای این کشور به‌وجود آورد. اولین درگیری‌ها میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بود به‌طوری که عربستان با کشور قطر درگیر شد و شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که راهی برای بازگشت روابط و عادی شدن روابط میان این کشورها باقی نمانده است.

مسئله دوم این بود که عربستان سعودی شروع به دخالت‌های مستقیم در امور داخلی سایر کشورها از جمله سوریه، لبنان، و یمن کرد، علاوه بر این عربستان سعودی خود را درگیر جنگی نابرابر در یمن کرد و در باتلاقی عمیق گرفتار شد که مشکلات زیادی حتی داخل خاندان سلطنتی برای سعودی‌ها به‌وجود آورد. سعودی‌ها تلاش کردند با دخالت در امور سایر کشورها بر مشکلات داخلی خود سرپوش گذارند، علاوه بر این ملک سلمان و محمد بن سلمان تلاش کردند بر کل منطقه و جهان اسلام مسلط شوند، اما شکست خوردند. عربستان سعودی در سوریه شکست خورد به‌طوری که امروز بشار اسد رئیس جمهور سوریه جایگاه مستحکمی در سوریه دارد. تلاش برای تغییر نظام در سوریه موجب شد گروه‌های تروریستی مختلفی ایجاد شوند و قدرت بگیرند که مشکلات زیادی برای همه کشورهای منطقه ایجاد کرد.

من از کشور خودم عراق صحبت می‌کنم؛ عراق مشکلاتی با عربستان سعودی دارد چرا که عربستان سعودی پیوسته از عراق انتقاد می‌کند و دولت عراق را به طایفه‌گری متهم می‌کند. عربستان از نیروهای بسیج مردمی (الحشد الشعبی) که از وطن ما دفاع کردند انتقاد می‌کند و عناوینی هم‌چون شبه‌نظامیان شیعی و مانند این‌ها را به بسیج مردمی عراق اطلاق می‌کند.

زمانی که عراق بر داعش پیروز شد، عربستان سعودی این ترس را داشت که ممکن است برخی از سعودی‌های عضو داعش به کشورشان یعنی عربستان سعودی بازگردند و بدین ترتیب مشکلاتی برای این کشور به‌وجود آید بنابراین عربستان تلاش کرد بار دیگر داعش را به‌سوی عراق سوق دهد که داعش درون عراق باقی بماند؛ علاوه بر این عربستان توافق امنیتی با عراق امضا کرد و اکنون نیز تلاش می‌کند که توافق‌های اقتصادی نیز با این کشور منعقد کند در حالی که گذشته خوبی ندارد.

همچنان که گفتم مسئله امنیت موضوع بسیار مهمی است. عربستان سعودی سیاست اشتباهی را دنبال می‌کند به‌طوری که حتی داخل عربستان سعودی نیز نسبت به سیاستی که این کشور در پیش گرفته انتقاد می‌شود.

ــ آمریکا و اسرائیل تلاش دارند ایران و حزب‌الله را عامل ناامنی در منطقه معرفی کنند؛ علت چیست؟

آمریکا و اسرائیل معتقدند ایران و حزب‌الله خطر بزرگی برای نیروها و منافع آنان در منطقه هستند بنابراین ایران و حزب‌الله را تحریم می‌کنند و تحت فشار قرار می‌دهند. آمریکا، حزب‌الله و سپاه پاسداران ایران را گروهی تروریستی معرفی می‌کند و همچنان این سیاست آمریکا ادامه دارد اما این سیاست آمریکا منجر به درگیری و جنگ مستقیم با ایران نخواهد شد، بلکه آنها تلاش می‌کنند ایران را منزوی و این کشور را کانون درگیری و عامل ناامن‌کننده منطقه معرفی کنند.

به‌نظر می‌رسد موضع عمان و کویت به‌نسبت سایر کشورهای عربی نسبت به ایران عاقلانه‌تر باشد. در دوره ریاست جمهوری اوباما به‌دلیل توافق هسته‌ای گروه 1+5 با ایران روابط مناسبی با ایران برقرار شد، علاوه بر این اوباما به سعودی‌ها گفته بود که "ایران خطر نیست بلکه خطر داخل عربستان سعودی است و سیاستِ در حاشیه قرار دادن اقلیت‌ها و رفتار بد با مخالفان خطر و تهدیدی جدی و اساسی برای عربستان سعودی به‌شمار می‌رود".

با این اوصاف به‌نظر من سیاست جبهه‌گیری و تشدید فشار به ایران و حزب‌الله فایده‌ای برای منطقه نخواهد داشت. مبانی اسلامی وجود دارد و زمینه برای گفتگوها میان مسلمانان فراهم است. اکثر مردمی که در این منطقه حضور دارند عرب و مسلمان هستند اما به‌نظر می‌رسد که نیروهای بیگانه‌ای که در منطقه حضور دارند بر منطقه سیطره پیدا کرده و سیاست خود را به کشورهای منطقه تحمیل کرده‌اند.

ــ آمریکا تلاش می‌کند از طریق تهدید نظامی و تحریم، ایران را مجبور به تبعیت از سیاست‌های منطقه‌ای خود کند، به‌نظر شما موفق خواهد شد؟

آمریکا نیروهایی برای مقابله با ایران دارد، اما آیا هم‌پیمانان آنان با آمریکا همراه هستند؟ قطعاً این طور نیست، اتحادیه اروپا اختلاف نظرهایی با آمریکا دارد. اتحادیه اروپا یعنی انگلیس، آلمان و فرانسه از ناامنی در خاورمیانه از جمله سوریه، لبنان و عراق سودی نمی‌برند از سویی دیگر نیز این کشورهای اروپایی نمی‌خواهند که دنباله‌روی آمریکا باشند. در گذشته رئیس جمهور بوش نیز تلاش کرد که بر همه چیز مسلط شود اما در نهایت به نتیجه نرسید.

امروز در حالی که آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شده است، کشورهای اروپایی خروج یکجانبه آمریکا از توافق هسته‌ای را محکوم کردند. در خصوص موضوع تحریم‌ها علیه ایران، اروپایی‌ها اعلام کردند که به‌دنبال راه‌حلی هستند و راه‌حل مبادله این کشورها با ایران بر اساس یورو است، بنابراین به‌نظر من اجماعی در جامعه جهانی برای مقابله و رویارویی با ایران وجود ندارد و تحریم‌ها همچنان تنها از سوی آمریکا خواهد بود. بقیه کشورها به‌دنبال جایگزینی برای دلار برای برقراری مبادله تجاری با ایران هستند.

ــ این تحریم‌ها تا چه‌حد روی امنیت منطقه تأثیر می‌گذارد؟

موضوع صلح و امنیت برای خاورمیانه بسیار مهم است. این منطقه دارای ذخایر نفتی و ثروت‌های عظیمی است، در صورتی که منطقه ملتهب و ناامن باشد نتیجه‌ای برای هیچ یک از کشورها نخواهد داشت و جهان نیز متضرر خواهد شد. صحبت از جنگ در منطقه با توجه به سلاح‌های پیشرفته و با وجود توازن قدرت در منطقه همه چیز را نابود خواهد کرد بنابراین کشورهای منطقه قبل از اقدام نظامی باید خوب فکر کنند. کشورهای منطقه نیاز به فکر، صلح و گفتگو به‌خصوص با ایران دارند.

ــ پیش‌بینی شما از آینده منطقه چیست؟

به‌نظر من منطقه خاورمیانه همچنان منطقه‌ای با بحران‌ها و درگیری‌ها باقی خواهد ماند هرچند این منطقه همچنان جاذبه‌های زیادی برای کشورهای بزرگ دارد. اکنون چین با قدرت به این منطقه بازگشته است و در نشستی که اخیراً در شانگهای برگزار شد از گفتگو درباره جاده ابریشم سخن به‌میان آورد، علاوه بر این روسیه نیز با قدرت به منطقه خاورمیانه بازگشته است. فرانسه، آلمان، انگلیس در منطقه حضور دارند و آمریکا نیز که در کشورهای حاشیه خلیج فارس نفوذ کرده در منطقه حضور فعالی دارد بنابراین همه این کشورها تلاش می‌کنند که در این منطقه سهم داشته باشند. اما بحث در مورد صلح و دور کردن سایه جنگ از منطقه و گفتگو میان کشورهای منطقه خاورمیانه از گام‌های مهم در مرحله آینده خواهد بود.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم،تاریخ انتشار:11آبان1398،کدخبر:2131704،ww.tasnimnews.com