شعار سال: به‌گفته کارشناسان برخلاف کشورهای توسعه‌یافته که میزان ضایعات بخش کشاورزی‌ در آن‌ها تک‌رقمی است، در ایران این رقم بین 30 تا 35 درصد است که با توجه به تولید 127 میلیون محصولات کشاورزی رقم بالایی است و این یعنی سالانه حدود 40 میلیون تن از محصولات کشاورزی کشور در مراحل مختلف تولید از بین می‌رود که دلایل مختلفی برای آن مطرح است. ازجمله این دلایل نبود بازار مشخص و تولید مبتنی بر بازار، کمبود صنایع تبدیلی و فرآوری، نبود تشکیلات زیربنایی و جاده‌ای، مباحث حمل‌ونقل و غیره است. کارشناسان معتقدند یکی از دلایل عمده این امر نیز بی‌توجهی دولت به تولید است و به همین دلیل سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خود را در بخش‌های دیگری همچون خدمات، مسکن، طلا و ارز سرمایه‌گذاری کنند و همین امر قدرت رقابت این بخش را از تولیدکنندگان گرفته است. این در شرایطی است که ما در تولید محصولات کشاورزی در دنیا جزو 10 کشور اول هستیم و به همین سبب کشاورزی باید مسأله محوری در کشور ما باشد.

رئیس اتحادیه باغداران تهران و عضو هیئت‌مدیره باغداران ایران درخصوص دلایل بروز ضایعات در بخش کشاورزی گفت: متأسفانه دلایلی همچون فراهم‌نبودن شرایط تولید، نبود بازار مشخص و استقبال به‌موقع و فقدان امکانات حمل‌ونقلی مجهز و در دسترس، فاصله بین محل تولید تا مناطق توزیع و همچنین فاصله بین محل تولید تا مناطق نگهدارنده و فقدان امکانات سردخانه‌ای همگی باعث ضایع‌شدن محصولات کشاورزی می‌شود.

مجتبی شادلو  اظهار داشت: با توجه به آمار ما درحال‌حاضر حجمی بیش از 20 درصد ضایعات در بخش کشاورزی داریم که رقم بسیار بالایی است.

شادلو افزود: از سوی دیگر طبق آمارهای رسمی کشور، بیش از 120 میلیون تن محصولات کشاورزی در کشور تولید می‌شود، بنابراین اگر میزان 20 درصد ضایعات را در مجموع تولیدات بخش کشاورزی محاسبه کنیم، رقم بسیار بالایی می‌شود که این رقم می‌تواند بخش قابل‌توجهی از هزینه‌ها را جبران کند؛ همچنین می‌تواند زیان‌ها را کم و به درآمدها کشاورزان اضافه کند.

وی خاطرنشان کرد: رقم ضایعات محصولات کشاورزی در کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی تک‌رقمی است؛ یعنی کم‌تر از 10 درصد است؛ بنابراین سوال این است که چرا نباید بتوانیم جلوی این ضایعات را بگیریم؟

این فعال و کارشناس بخش کشاورزی اظهار داشت:‌ در بحث ضایعات محصولات کشاورزی اصلی‌ترین مشکل نبود بازار مشخص و تولید مبتنی بر بازار است. پس از آن نیز در دسترس نبودن امکانات صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری ازجمله عواملی است که در بالا بودن حجم ضایعات این بخش نقش دارد.

نقش مهم مکانیزاسیون در کاهش ضایعات نهفته

شادلو تصریح کرد: در زمینه حجم ضایعات در مقایسه با کشورهای دیگر ما در حد وسط قرار داریم. از طرفی در بحث تولید جزو 10 کشور اول هستیم، بنابراین کشاورزی باید مسأله محوری در کشور ما باشد، اما این‌گونه نیست.

وی درخصوص نقش مکانیزاسیون در جلوگیری از بروز ضایعات نیز گفت: همه عواملی که ذکر شد به اندازه خودشان موثرند. همچنین وقتی در زمان برداشت به‌صورت مکانیزه کار کنیم و در زمان تولید نیز بتوانیم به‌موقع با آفات و بیماری‌ها مبارزه کنیم، می‌توان تا حد قابل‌توجهی میزان ضایعات را کاهش داد.

شادلو خاطرنشان کرد: اگر به‌موقع بتوانیم محصول را جمع‌آوری کنیم و با کم‌ترین زمان به مکان‌های مجاز موردنظر مثل انبارها و سردخانه‌ها ارسال کنیم، در نهایت از همان‌جا ضایعات کم می‌شود.

وی افزود: گفتنی است در ادامه، بحث نگهداری از محصولات  نیز می‌تواند نقش بسیار چشمگیری در کم‌شدن میزان ضایعات داشته باشد.

رئیس اتحادیه باغداران تهران و عضو هیئت‌مدیره باغداران ایران خاطرنشان کرد: باید توجه داشته باشیم که در برداشت و تولید هم عوامل مکانیزه بسیار نقش‌آفرین هستند؛ یعنی وقتی سیستم حمل‌ونقل مجهز و همچنین سیستم نگهداری مکانیزه داشته باشیم، نه‌تنها از ضایعات ظاهری جلوگیری می‌کند، بلکه مانع بروز ضایعات نهفته نیز می‌شود.

شادلو درمورد ضایعات نهفته تصریح کرد: اگر کیفیت محصولی پایین بیاید یا شکل آن به هم بخورد و به‌تبع آن قیمتش نیز کاهش یابد، در واقع محصول دچار ضایعات پنهان شده است.

این کارشناس بخش کشاورزی تأکید کرد: اگر بازار مشخص نباشد و ندانیم برای کجا و به چه میزان باید تولید کنیم، حجم ضایعات زیاد می‌شود و بقیه عوامل نیز به‌هم‌ریختگی بازار و بالا رفتن حجم ضایعات را تسریع می‌کند.

کاهش ضایعات نیازمند آموزش و ایجاد صنایع فرآوری

عضو هیئت‌مدیره انجمن سیب‌زمینی ایران هم با بیان این موضوع که ضایعات کشاورزی به‌طور عام در تمام سطوح بسیار زیاد است، اظهار داشت: براساس آمار در کل بخش کشاورزی، چه در بخش باغ‌ها و چه در بخش زراعت، قریب به 25 درصد ضایعات وجود دارد که از زمان برداشت شروع می‌شود و حتی تا زمان حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی نیز ادامه دارد.

محمدرحیم نیازی گفت: بروز ضایعات در بخش کشاورزی دلایل مختلفی دارد؛ ازجمله این‌که کارهای زیربنایی که انجام نشده است. همچنین جاده‌ها، وسایل حمل‌ونقل، ماشین‌های مناسب حمل و انبارداری و سردخانه‌ها شرایط مناسبی ندارند و به این بخش‌ها توجهی نشده است.

نیازی درخصوص راهکارهای کاهش ضایعات نیز گفت: در دو بخش باید سرمایه‌گذاری کنیم؛ اول در بخش ارائه آموزش‌های تخصصی و یادگیری بهره‌برداران، تولیدکنندگان و کشاورزان که معمولاً توسط بخش دولتی انجام می‌گیرد. همچنین باید فضایی فراهم سازیم تا بخش خصوصی نیز وارد مباحث آموزشی شود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر در بحث سایر صنایع فرآوری، تولیدی، بسته‌بندی و ایجاد صنایع تبدیلی باید اقدامات و سرمایه‌گذاری‌های لازم صورت بگیرد تا به این ترتیب از حجم ضایعات کاسته شود.

نیازی خاطرنشان کرد: برخی مناطق و روستاهای کشور صعب‌العبور است و درنتیجه محصولات کشاورزی با وسایل قدیمی و حتی با تأخیر به بازار می‌رسد، درنتیجه ضایعات افزایش می‌یابد؛ بنابراین باید در بحث جاده‌سازی نیز سرمایه‌گذاری‌هایی صورت بگیرد.

این کارشناس و فعال بخش کشاورزی اظهار داشت: چون اقتصاد ما عمدتاً دولتی است، درنتیجه بخشی از فرآیند کاهش ضایعات محصولات کشاورزی به سرمایه‌گذاری و حمایت‌های دولتی برمی‌گردد که می‌تواند در قالب وام‌های کم‌بهره و طولانی‌مدت به کشاورزان عملی شود تا به این ترتیب از نظر مکانیزه کردن و تهیه تجیهزات به‌روز راهگشا باشد.

نیازی تصریح کرد: نکته دیگری که به‌نظر من باید جزو سیاست‌های کلان دولت باشد، اهمیت دادن به بخش تولید است. امروز بخش‌هایی مانند مسکن و خدمات برای سرمایه‌گذاری جذاب‌تر است و ارزش افزوده بیش‌تری نیز دارد، درنتیجه مردم ترجیح می‌دهند سرمایه‌های خودر را در قالب ماشین، مسکن و طلا و ارز سرمایه‌گذاری کنند.

وی در پایان گفت: درواقع طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و صنایع کشاورزی منفی بوده است و همین امر باعث شده که توان رقابت با سایر بخش‌ها از ما گرفته شود.

شعار سال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 11اسفند1398 ، کدخبر: 81826: sabzineh.org