شعار سال: به گفته کارشناسان در بروز ضایعات دلایل مختلفی ازجمله کمبود صنایع تبدیلی و تکمیلی، حمل‌ونقل نامناسب، وجود مشکلات زیربنایی، فرسودگی ماشین‌آلات کشاورزی، ذخیره‌سازی نامناسب، نداشتن برنامه‎ریزی برای تولید، کمبود انبارها و سردخانه‌ها، استاندارد نبودن بسته‌بندی محصولات و غیره نقش دارند. کارشناسان معتقدند برای جلوگیری از بروز ضایعات محصولات کشاورزی، دولت باید شرایطی فراهم کند تا بخش خصوصی راغب به سرمایه‌گذاری و ایجاد صنایع تبدیلی و فرآوری شود. ‌                                             

در این راستا رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی ایران درباره میزان ضایعات محصولات کشاورزی اظهار داشت: براساس آمار کلی که ارائه شده، سالانه بین 30 تا 35 درصد محصولات کشاورزی کشور به ضایعات تبدیل می‌شود.

محمدشفیع ملک‌زاده اظهار داشت: ضایعات محصولات کشاورزی از باغ‌ها و مزارع شروع می‌شود و تا زمان توزیع ادامه دارد. این ضایعات عمدتاً به‌دلیل فرسودگی ماشین‌آلات، بروز آفات و امراض و بی‌کیفیتی سموم و نهاده‌ها ایجاد می‌شود و متأسفانه تاکنون نتوانسته‌ایم در این زمینه مبارزه خوبی انجام دهیم و جلوی این حجم از ضایعات را بگیریم.

ملک‌زاده افزود: از سوی دیگر حمل‌و‌نقل نامناسب نیز موجب بروز ضایعات محصولات کشاورزی شده که این بزرگ‌ترین آسیبی است که به جامعه کشاورزان وارد می‌شود.

وی ادامه داد: با بروز حجم بالای ضایعات در بخش کشاورزی، خسارات بسیاری به کشور وارد می‌شود و به این ترتیب هم تولید‌کننده ضرر می‌کند و هم منابع آبی و خاکی به هدر می‌رود.

ملک‌زاده در پاسخ به این پرسش که راهکارهای جلوگیری از بروز ضایعات چیست، گفت: ابتدا باید ماشین‌آلات کشاورزی را از حالت فرسودگی خارج و آن‌ها را نوسازی کنیم؛ به‌عنوان مثال در‌حال‌حاضر از کمباین‌هایی برای برداشت گندم استفاده می‌کنیم که عمری بیش از 30 تا 40 سال دارند و همین امر باعث شده که در زمان برداشت بخشی از محصول روی زمین بریزد.

وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر در بحث حمل‌و‌نقل به‌دلیل این‌که به‌درستی استانداردها را رعایت نمی‌‌کنیم، ضایعات زیادی ایجاد می‌شود؛ به‌عنوان مثال به‌دلیل عدم استفاده از مخازن مناسب یا کامیون‌هایی که بتوانند با استفاده از چادر و وسایل دیگر به‌درستی از محصولات حفاظت کنند، بخش زیادی از محصولات در مسیر تردد کامیون‌های حامل محصول هدر می‌رود.

کمبود انبار و سردخانه‌ها عامل افزایش ضایعات است

رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع‌طبیعی کشور اظهار داشت: کمبود صنایع تبدیلی و نقص در ذخیره‌سازی از دلایل مهم در ایجاد ضایعات است. متأسفانه در کشور انبار و سردخانه به اندازه کافی نداریم و این در شرایطی است که محصولات کشاورزی فسادپذیر هستند و اگر نتوانیم آن‌ها را به‌درستی انبار یا ذخیره‌ کنیم، مقدار زیادی از آن‌ها از بین می‌رود.

ملک‌زاده افزود: بسیاری از میوه‌ها و محصولاتی که به سردخانه نیاز دارند، اگر یک روز از برداشت آن‌ها بگذرد و به سردخانه نرسد، ضایعات زیادی خواهند داشت؛ ازجمله محصولی مانند خیار سبز که اگر یک روز از برداشت آن‌ بگذرد، دیگر چندان قابل مصرف نیست و بازارپسندی نخواهد داشت.

وی با بیان این موضوع که در بحث صنایع تبدیلی، انبار و ذخیره‌سازی مشکل داریم، افزود: امروز صنایع فرآوری نیاز مبرم ماست تا به این ترتیب محصولات‌ خود را فرآوری و خام‌فروشی نکنیم؛ به‌عنوان مثال با وجود این‌که ما بیش از 90 درصد زعفران دنیا را در کشورمان تولید می‌کنیم، اما متأسفانه بخش عمده‌ای از این محصول را خام‌فروشی می‌کنیم.

ملک‌زاده ادامه داد: به‌عبارت دیگر به‌جای این‌که زعفران را در بسته‌بندی‌های شیک و بازارپسند یک گرمی به دنیا عرضه کنیم، آن را به‌صورت فله‌ای در گونی یا در بسته‌های پنج تا 10 کیلویی به افغانستان و کشورهای دیگر می‌فروشیم. به‌همین دلیل در شرایطی که ما این زعفران را به قیمت کیلویی پنج تا شش میلیون تومان به آن‌ها می‌فروشیم، آن‌ها با بسته‌بندی کردن زعفران قادرند که این محصول را تا کیلویی 60 میلیون تومان در بازارهای دنیا بفروشند.

وی تصریح کرد: باید شرایطی را فراهم کنیم که سود حاصل از این ارزآوری عاید کشور و به‌تبع آن کشاورزان شود. متأسفانه عملکرد نامناسب و دلایلی همچون بهره نبردن از صنایع فرآوری و تبدیلی باعث می‌شود که بیش از 35 درصد محصولات کشور به ضایعات تبدیل شود و منبع درآمد اصلی کشاورزان به هدر برود.

لزوم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای ایجاد صنایع تبدیلی

این فعال و کارشناس بخش کشاورزی در پاسخ به این پرسش که در بروز این حجم از ضایعات دولت مقصر است یا کشاورز گفت: مسلماً نمی‌‌توان صرفاً یک طرف را مقصر دانست؛ بلکه همه مقصریم. در واقع دولت باید راهبردها، برنامه‌ها و سیاست‌هایی در این راستا داشته باشد و مردم نیز باید دولت را در این زمینه همراهی کنند.

ملک‌زاده خاطرنشان کرد: در این مقوله همراهی مردم بیش‌تر در بحث سرمایه‌گذاری است؛ چون سرمایه‌گذاری در ذات بخش خصوصی است و بخش خصوصی باید در بحث ایجاد صنایع تبدیلی و نو کردن ناوگان ماشین‌آلات سرمایه‌گذاری و این تغییرات را ایجاد کند.

وی افزود: البته مشکلی که در این میان وجود دارد، اصولاً به دستگاه‌های دولتی مربوط است؛ چراکه دولت به قدری بوروکراسی‌ راه انداخته است که سرمایه‌گذار یا ترغیب به سرمایه‌گذای برای این کار نمی‌شود یا اگر وارد این کار می‌شود، به‌دلیل دردسرهایی که برای صدور مجوز و استعلام‌های سنگین در بخش‌های مختلف وجود دارد، در نیمه راه منصرف می‌شود.

ملک‌زاده تصریح کرد: دولت در بحث تسهیلگری سرمایه‌گذاری باید سرمایه‌گذار را حمایت کند تا او ترغیب و تشویق به کار شود و به این ترتیب کمبودهای موجود در بخش صنایع تبدیلی، فرآوری و دیگر مسائل مورد نیاز جبران شود یا به حداقل برسد.

وی اظهار داشت: از سوی دیگر بخش خصوصی نیز باید با بخش دولتی تعامل داشته باشد؛ به‌خصوص از طریق تشکل‌های بخش کشاورزی که پل ارتباطی بین دولت و بخش خصوصی هستند. باید در این زمینه اعتمادسازی شود و این بخش‌ها با تعامل در کنار یکد‌یگر قرار بگیرند و مشکلات را برطرف کنند.

ضایعات 50 درصدی در بخش گل‌و‌گیاه

رئیس پژوهشکده گل‌وگیاهان زینتی هم درباره میزان ضایعات در بخش کشاورزی اظهار داشت: در بخش گل‌وگیاه سالانه چیزی حدود 30 تا 50 درصد ضایعات داریم که اگر حجم مبادلات تجاری به‌طور کلی حدود 10 هزار میلیارد تومان در سال باشد و حداقل 30 درصد ضایعات را محاسبه کنیم، رقمی بین سه تا پنج هزار میلیارد تومان در سال هدررفت سرمایه داریم.

محمدرضا شفیعی گفت: از عمده دلایل بروز این حجم از ضایعات می‌توان به عدم بازاررسانی و فقدان بسته‌بندی، سورتینگ، لجستیک و حمل‌ونقل استاندارد اشاره کرد.

شفیعی افزود: همچنین عدم استفاده از یک‌سری تیمارهای شیمیایی و خاص که برای بعد از برداشت باید انجام شود و در بسیاری از کشورهای دنیا رایج است، اما در کشور ما رایج نشده، موجب بروز ضایعات به‌ویژه در گل‌های شاخه بریده می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: مورد مهم بعدی این است که برای کشت و کارمان برنامه‌ریزی نداریم که البته در اغلب بخش‌های کشاورزی این موضوع وجود دارد. درحالی‌که اصولاً تولید باید براساس درخواست و سفارش باشد؛ چراکه میزان نیاز در بازه‌های زمانی مختلف، متفاوت است و باید به‌طور متناسب تولید کرد.

شفیعی اظهار داشت: از دیگر دلایل می‌توان به نوسانات شدید بحث‌های اقتصادی در کل کشور و اختلالاتی که در صادرات پیش می‌آید، اشاره کرد. به این ترتیب صادرکنندگان ما گاهی نمی‌توانند محصولات‌ خود را صادر کنند و این امر سبب می‌شود که بسیاری از گیاهان به مقصد نرسد و هدر برود.

این کارشناس بخش گل‌و‌گیاهان زینتی کشور در پاسخ به این پرسش که در بحث ضایعات محصولات کشاورزی دولت مقصر است یا کشاورزان گفت: جواب به این پرسش به یک‌سری عوامل بستگی دارد؛ اول این‌که بخش خصوصی باید اقدامات اجرایی داشته باشد و همچنین باید به لحاظ علمی، فنی و اجرایی از سوی دولت هدایت شود.

شفیعی افزود: همچنین یک‌سری تسهیلات کلی باید به کمک دولت فراهم شود؛ مثلاً در بحث لجستیک و سیستم‌های حمل‌و‌نقل گل یا احداث سردخانه‌ها نیازمند کمک و پشتیبانی دولت هستیم.

شعار سال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 6اسفند1398 ، کدخبر: 81653: sabzineh.org