شعار سال: مسئولان عدم تخصیص بودجه لازم برای تهیه امکانات اطفای حریق را دلیل بر این ماجرا میدانند و گسترش آتش از استانی به استان دیگر را به گردن کمکاری مسئولان استان دیگر میاندازند. از آغاز سالجاری تاکنون ۳۱ فقره حریق در این استان بوشهر رخ داده و بیش از ۸۰۰ هکتار از مراتع و جنگلها را در کام شعلههای خود خاکستر کرده است. این چندمین روز است که بخشی از منابع طبیعی و جنگلهای ایران در بیش از سه استان کشور از جمله فارس، کهگلیویه و بویر احمد، خوزستان و بوشهر طعمه حریق شده. حریقی که در نبودِ بالگردها و تجهیزات اطفای حریق حتی به مناطق حفاظتشده نیز گسترش یافته است.
در دو سال اخیر که استان بوشهر بارشهای مناسبی را پس از سالها خشکسالی تجربه کرد. پدیده آتشسوزی نیز بر اثر عوامل مختلف در این استان طی دو سال اخیر افزایش یافته، بهطوریکه در دو ماه نخست سالجاری و بهویژه در اوایل خردادماه بهطور تقریبی هر دو روز یک حادثه آتشسوزی مراتع و جنگلها در این استان رخ داده است. در ماههای فروردین و اردیبهشت ۱۹۴ هکتار از مراتع استان دچار آتشسوزی شده است. آتشسوزی دهرود دشتستان و خائیز تنگستان باعث سوختن ۶۲۰ هکتار از مراتع مناطق یادشده شد.
میزان بارش طی سال زراعی جاری در استان بوشهر ۷/۳۸۴ میلیمتر بوده است و این میزان بارش نسبت به بلندمدت ۲/۴۴ درصد و نسبت به سال گذشته ۹/۶ درصد افزایش را نشان میدهد. به گفته مسئولان، همین امر موجب رشد انبوه گیاهان مرتعی شده است. از طرفی با آغاز فصل گرما و کاهش رطوبت، خشکیدگی مراتع و وزش باد ازجمله دلایل آتشسوزیها بهشمار میرود. البته نباید از عوامل انسانی که در اثر بیتوجهی برخی از افراد اتفاق میافتد نیز غفلت کرد.
پوشش انبوه گیاهی در ارتفاعات استان بوشهر جلوه زیبایی برای گردشگری بهشمار میرود؛ اما بهدلیل برخی بیاحتیاطیها و بیتوجهیها عدهای این طبیعت بکر و خدادادی طعمه آتش میشود.
با وجود تلاشهای شبانهروزی نیروهای امدادی، آتشنشانی، هلال احمر، مدیریت بحران، مردم و ارگانها و نهادهای نظامی بوشهر برای خاموش کردن آتشسوزیها در این استان، نبود امکانات ازجمله تأمین نشدن بالگرد آبپاش، فقدان راههای دسترسی به مناطق سختگذر و کوهستانی و همراه شدن شعلههای آتش با باد باعث شد تا در هر فقره آتشسوزی وسعت زیادی از پوشش گیاهی و مرتعی استان از بین برود و خسارت زیادی به محیطزیست و منابع طبیعی بوشهر وارد شود.
کمبود و نبود امکانات اطفای حریق در استان بوشهر در شرایطی است که براساس گزارش ادارهکل هواشناسی تابستان امسال با افزایش ۵/۱ درجهای گرمای هوا در این استان روبهرو هستیم و میطلبد مسئولان بیش از هر زمان دیگری به فکر پیشگیری از بروز حوادث آتشسوزی باشند.
منابع طبیعی بوشهر قربانی کمبود امکانات
یک فعال محیطزیستی استان بوشهر در این زمینه گفت: این استان بهدلیل وضعیت توپوگرافی خاص، محیططبیعی حساس و شکنندهای دارد، بهطوریکه اهمیت هر بوته آن بیش از ارزش یک درخت در اقلیمهای دیگر است.
راضیه اشعثی افزود: بینظمیهای اقلیمی گاهی با بارش غنی و مداوم همراه است که در مناطق کوهستانی استان سبب رشد گیاهان در مراتع میشود؛ اما گرمای طولانی و حضور گیاهان مرتعی خشک شده شرایط را برای آتشسوزی در مناطق کوهستانی فراهم میسازد، بههمین دلیل انتخاب مدیران آگاه برای پیشگیری از وقوع آتشسوزیهای مهیب ضروری است.
وی ادامه داد: جنگلها و مراتع منابعطبیعی تجدیدشونده هستند و نقش حیاتی در پایداری زیستبومها ایفا میکنند و مدیران این حوزه باید با خود و مردم صادق باشند.
اشعثی بیان کرد: تصمیم دیرهنگام، نداشتن درک درست از شرایط، پنهان کاری، نبود امکانات و تجهیزات خاموشکننده آتش، نبود برنامهریزی و تخصیص بودجه آتشسوزی سبب میشود تا بخش زیادی از زیستگاه هزاران حیوان و پرنده طعمه آتش شود.
وی با اشاره به اینکه امسال ۳۱ آتشسوزی در استان بوشهر در بخش عرصههای طبیعی رخ داده است، گفت: وقتی بهطور بیسابقهای از ابتدای امسال آتشسوزیهای متعدد و مکرر در شهرستانهای مختلف پیش آمد و آتشسوزیها هر هفته اتفاق افتد، چرا منابع طبیعی و ستاد بحران به فکر چارهاندیشی نبودند و برنامه مشخصی برای مقابله با آتش تدوین نکردند؟
محروم بودن پایتخت انرژی ایران از بالگرد آبپاش
مدیرکانون پیشگامان انرژی و توسعه استان بوشهر نیز گفت: آنچه به درد این آتش گدازنده که به جان بخشهایی از استان بوشهر افتاده، میافزاید این است که مردم پایتخت انرژی و اقتصاد ایران از داشتن حتی یک فروند بالگرد آبپاش که برای چنین مواقعی به کار آید، محروم هستند.
سیدمهدی موسوی افزود: بهطور قطع تأمین امکانات متناسب با این سرمایههای ملی علاوهبر راهگشا بودن در بحرانهای مشابه، صیانت و حفاظت از مجموعههای ملی در استان بوشهر را نیز به نحو شایستهای تضمین میکند.
نبود هماهنگی در ردههای مختلف مدیریتی
یک استاد دانشگاه خلیجفارس استان بوشهر هم گفت: نبود هماهنگی میان پایینترین تا بالاترین رده مدیریتی در کشور و بهتبع آن استانها و شهرستانها در زمان وقوع حوادث باعث میشود تا هر کس ساز خود را کوک کند، بهطوریکه وقتی آتش در یکی از مناطق استان بوشهر میافتد، مسئولان دیگر شهرستانهای این استان میگویند، به ما ربطی ندارد.
عبدالله آورا اضافه کرد: همچنین این وضعیت ناهماهنگی در میان مسئولان استانها نسبت به استان همجوار خود نیز وجود دارد، بهطوریکه استانهای فارس، اصفهان و خوزستان در قبال آتشسوزی مراتع و جنگلهای بوشهر احساس مسئولیت نمیکنند.
وی گفت: این وضعیت باعث میشود آتشی که با کار چند ساعته چند بالگرد در زمان مناسب قابل مهار است، باید کل کوهها و مراتع را بسوزاند تا هماهنگی بین واحدها صورت گیرد که همان نوشداروی بعد از مرگ است و تا زمان هماهنگی ملی، مدیران استانی و مردم باید با سنگ و چوب آتش خاموش کنند.
آورا ادامه داد: در چنین شرایطی باید در قرن ۲۱ به جای استفاده از هواپیما و بالگرد از چهارپایان برای انتقال تجهیزات آتشنشانی به مناطق مرتفع و سختگذر در دشتستان استان بوشهر استفاده شود.
لزوم تجهیز سازمانهای مسئول به امکانات مقابله با آتشسوزی
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان بوشهر هم گفت: آتشسوزی در مناطق حفاظت شده، یکی از چالشهای مهمی است که در همه عرصههای طبیعی وجود دارد و دستگاههای مسئول درگیر رفع آن هستند.
فرهاد قلینژاد افزود: در سالهایی که بارشها در فصلهای زمستان و بهار مناسب باشد، بهتبع آن وضعیت مراتع از نظر پوشش گیاهی نیز در عرصههای طبیعی ازجمله جنگلها، مراتع و مناطق حفاظت شده مناسب است؛ اما با آغاز فصل گرما، کاهش رطوبت و خشکیدگی خطر آتشسوزیها افزایش مییابد.
وی با اشاره به اینکه برای پیشگیری باید یکسری اقداماتی در عرصهها و مناطق انجام شود، گفت: مسئول اصلی حفاظت، پیشگیری و مهار آتشسوزیها مطابق قانون سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری است؛ اما در مناطق حفاظت شده براساس مصوبه شورای عالی محیطزیست، سازمان محیطزیست مسئول حفاظت از پارکهای ملی، مناطق حفاظت شده، حیاتوحش و اثر طبیعی ملی و مناطق نمونه است.
قلینژاد اضافه کرد: در همین ارتباط در راستای پیشگیری از آتشسوزی اجرای اقدامات پیشگیرانه مانند پروژههای آتشبر، آتشبند، فراهم کردن راههای دسترسی، آموزش کارکنان و مأموران محیطبان و جنگلبان و مردم محلی باید انجام شود.
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان بوشهر گفت: در زمان حاضر امکانات کافی برای خاموش کردن آتش در عرصههای طبیعی در اختیار نیست و با توجه به اینکه بهطور معمول آتشسوزیها در مناطق مرتفع و با شیب تند رخ میدهد، مهمترین مشکل ما برای خاموش کردن آتش در عرصههای جنگلی و طبیعی دسترسی نداشتن آسان به کانون آتشسوزی است.
مدیرکل حفاظت محیطزیست استان بوشهر اضافه کرد: همین امر باعث شده از کمترین امکانات هم در عرصهها نتوانیم استفاده کنیم و تنها به نیروی انسانی پیاده و استفاده از ابزار دستی مانند بیل و آتشکوب بسنده کنیم و به جنگ آتش برویم.
قلینژاد یادآور شد: این درحالی است که اگر سازمانهای محیطزیست و جنگلها، مراتع و آبخیزداری به امکانات بیشتر مجهز شوند، میتوان آبپاشی عرصهها را انجام داد.
وی گفت: با توجه به اینکه برای تأمین بالگرد باید از امکانات هوایی ارگانهای مسئول ازجمله نیروهای مسلح استفاده کرد؛ بهطور معمول هماهنگی برای ورود بالگرد با کندی انجام میشود و این باعث میشود آتشسوزیها گسترش و میزان و مساحت حجم خسارتها بالا برود، این درحالی است که در آتش سوزیها سرعت عمل مهم است.
این مقام مسئول افزود: وجود بالگرد در منطقه میتواند زمان پیگیری را کمتر کند؛ در این صورت هر چه زمان هماهنگیها کوتاهتر شود، امکانات در خود استان باشد و ارگانها، شرکتهای خصوصی و دستگاههای دولتی بیشتر به کمک بیایند، بهطور قطع در زمان کمتری آتش خاموش خواهد شد.
قلینژاد افزود: در سالجاری تاکنون هشت مورد آتشسوزی در مناطق حفاظت شده استان بوشهر بهوقوع پیوسته و ۷۰ هکتار از این مناطق دچار حریق شده است. در هر فقره آتشسوزی در مراتع و جنگلها علاوهبر گیاهان بخشی از زیستگاههای جانوری نیز از بین میرود.
وی گفت: بیشترین گونههای جانوی که در آتشسوزی آسیب میبینند، خزندگان، جوندگان، پستانداران و آشیانه پرندگان است. همین امر باعث میشود جمعیتی از گونههای ساکن در هر منطقه مجبور به انتقال و مهاجرت به زیستگاه پیرامونی شوند.
پیگیری برای استقرار بالگرد آتشنشان در استان بوشهر
مدیرکل مدیریت بحران استانداری بوشهر گفت: مدیریت بحران وظایف تمام دستگاهها را مشخص کرده، بر این اساس سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری مسئول پیگیری موارد حریق در جنگلها و مراتع کشور است.
جهانگیر دهقانی اضافه کرد: بر همین اساس تأمین بالگرد آبپاش که لازمه و ابزار خاموش کردن آتش بهخصوص در ارتفاعات است باید با هماهنگی از سوی وزارت دفاع بهوسیله نیروهای مسلح تأمین شود.
وی بیان کرد: تأمین بالگرد آبپاش و هواپیماهای اطفای حریق الزامی است، اما تعداد آنها بسیار محدود و کم است، به همین دلیل بالگردهای آبپاش و هواپیماهای اطفای حریق در مرکز و برخی از استانهایی که دارای تراکم گیاهی، جنگلی و مرتعی هستند، بیشتر مستقرند و در صورت بروز حادثه براساس هماهنگی و فراخوانی که از سوی منابع طبیعی و آبخیزداری، جهاد کشاورزی و محیطزیست با وزارت دفاع انجام میشود، بالگرد باید در کوتاهترین زمان در اختیار منطقهای که دچار حادثه شده، قرار گیرد.
دهقانی اضافه کرد: تمام دستگاههای اجرایی عضو مدیریت بحران هستند و در زمان بحران نیروی انسانی و امکانات موجود در دستگاهها باید در اختیار مدیران بحران باشد و هیچ دستگاهی حق ندارد امکانات و نیروی انسانی خود را دریغ کند.
وی اضافه کرد: براساس مصوبه ستاد بحران استان بوشهر و با توجه به شرایط خاص استان، قرار است بالگرد اطفای حریق برای مدت دو ماه در استان بوشهر مستقر شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری بوشهر درخصوص چند فقره آتشسوزی هفته گذشته این استان گفت: با توجه به گستردگی حادثه و وقوع آتش در مناطق سختگذر استان و نقص فنی بالگرد هلالاحمر مستقر در استان فراخوان استفاده از بالگرد پشتیبان به استان فارس داده شد.
وی ادامه اداد: درخصوص بالگرد آبپاش با توجه به اینکه این آتشسوزیها همزمان با آتشسوزی استانهای همجوار بود، قول دادند از استان فارس تأمین شود که متأسفانه بالگرد دچار نقص فنی شد و پس از آن قرار شد از هوانیروز سپاه از تهران اعزام شود، اما بار دیگر بالگرد در اصفهان دچار نقص فنی شد.
دهقانی اظهار داشت: در ساعتهای اولیه حریق با توجه به سختگذر بودن منطقه، ارتفاع و شیب تند مردم و دوستداران طبیعت برای انتقال وسایل و امکانات از چهارپایان استفاده کردند.
وی افزود: هر چند تلاش شده امکانات و تجهیزات مورد نیاز در زمان بحران در استان بهروز شود با وجود این قانون استانهای معین برای تأمین امکانات و تجهیزات پشتیبانی را مشخص کرده است.
دهقانی گفت: در این شرایط مهمترین نیاز استان کمبود بالگرد آبپاش است که اگر در استان یا استانهای همجوار وجود داشته باشد میتوان در کمترین زمان ممکن در زمان وقوع حادثه از آن استفاده کرد.
کمبود نیرو و امکانات برای حفاظت از منابع طبیعی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر نیز در این باره گفت: درحالحاضر مسئولیت حفاظت از ۸۰ درصد از مساحت یکمیلیون و ۸۰۰ هزار هکتاری عرصههای منابع طبیعی در استان برعهده این اداره کل است.
غلامرضا منتظری افزود: در دو سال گذشته بارشها از میانگین معمول استان بیشتر بوده که منجر به پوشش گیاهی متراکم و رویش گیاهان علوفهای شده است که احتمال وقوع آتشسوزی را افزایش میدهد، بههمین دلیل با توجه به نگرانیهایی که وجود داشت با نگاه پیشگیرانه اطلاعرسانی به جوامع محلی و مرتعداران انجام و پیامهای آگاهانه و جلسههای توجیهی برگزار شد.
منتظری یادآور شد: همچنین هر چند سخت بود، اما یکسری امکانات اطفای آتش برای تقویت یگان حفاظت تأمین شد، البته این امکانات با توجه به شرایط خاص منطقه جوابگوی نیازها نیست.
وی اظهار کرد: درحالحاضر ۵۹ نفر نیروی یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری در استان بوشهر حضور دارند که براساس استانداردها برای هر ۱۵ هزار هکتار باید یک نیرو در نظر گرفته شود، این درحالی است که اکنون برای هر ۳۵ هزار هکتار یک نیروی در استان در نظر گرفته شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر گفت: با توجه به حساسیت عرصههای طبیعی استان افزایش نیروها و تقویت یگان حفاظت در استان ضروری است.
منتظری اضافه کرد: انتقال امکانات بهخصوص برای دو مورد آتشسوزی اخیر سخت بود، زیرا نیروها بهدلیل سخت گذر بودن منطقه باید بخشی از مسیر را پیاده طی میکردند و اگر بالگرد زودتر میرسد شاید کار خاموش کردن آتش بهتر و سریعتر انجام میشد.
وی ادامه داد: با بررسی نقشههای ماهوارهای و پایش محیطی مشخص شد در دو مورد آتشسوزی هفته گذشته منطقه دهرود شهرستان دشتستان و خائیز تنگستان ۶۲۰ هکتار از مراتع کوهستانی این استان در آتش سوخت.
منتظری افزود: از این میزان ۶۰ هکتار مشجر و دارای پوشش درختی بود، بههمین دلیل عمده خسارت به گونههای مرتعی و بوتهای یک و چندساله مثل بهمن، گون و تنگرس وارد شده و درختان بنه، بادام، کلخنگ، انجیر کوهی و شیر بادام خسارت قابلتوجهی ندیده است.
وی بیان کرد: با اراده مردم و همت مسئولان آتشسوزی مراتع دهرود بوشهر بعد از چهار شبانهروز و خائیز تنگستان بعد از دو روز بهطور کامل مهار و خاموش شد.
منتظری درباره علت اینکه چرا آتشسوزی در همان روز نخست کنترل و مهار نشد، گفت: همه تلاش و امکانات انسانی و فنی به کار گرفته شد؛ اما ویژگی توپوگرافی منطقه، عرصههای بسیار بلند با شیب تند و پرتگاهی، وزش باد شدید، هوای گرم و پوشش متراکم گیاهان در این فصل بهدلیل بارندگیهای مناسب چند ماه گذشته شرایط را برای خاموش کردن آتش بسیار سخت و طاقتفرسا کرده بود، بهطوریکه نقل و انتقال تجهیزات و پشتیبانی در مواردی با چهارپایان صورت گرفت، اما به لطف خدا و همت مردم و سازماندهی مسئولان منطقه آتش در کوتاهترین زمان ممکن مهار شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر افزود: در عملیات خاموش کردن آتش بیش از ۲۰۰ نفر نیروی انسانی وارد منطقه شدند و در مهار آتش مشارکت کردند و در کنار امکانات موجود یک فروند بالگرد هلال احمر نیز برای نقل و انتقال نیروهای مردمی و تجهیزات اطفای حریق از استان همجوار به منطقه اعزام شد.
عامل وقوع آتشسوزی به دستگاه قضایی معرفی میشود
استاندار بوشهر هم در این رابطه گفت: با توجه به اینکه عامل انسانی ازجمله عوامل وقوع آتشسوزیهای اخیر بوده است؛ بههمین دلیل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان باید اقدامات لازم برای بررسی علل و عوامل وقوع آتشسوزیهای اخیر را انجام دهد و مقصران را شناسایی و به دستگاه قضایی معرفی کند.
عبدالکریم گراوند یادآور شد: هر زمانیکه آتشی در منطقه رخ میدهد، به دنبال خاموش کردن آن هستیم؛ اما بهدنبال عوامل و مقصران این حوادث نیستیم، این درحالی است که قانون این امکان و اختیار را به ما داده که خاطیان را شناسایی و به دستگاه قضایی معرفی کنیم.
استاندار بوشهر بیان کرد: نیروهای امنیتی، انتظامی و سایر مسئولان امر در این بخش باید پیگیریهای لازم را برای شناسایی خاطیان داشته باشند؛ زیرا اقدام آنها منجر به از بین رفتن عرصههای زیادی از مراتع بهعنوان یکی از سرمایهها و ثروت استان بوشهر در منطقه دهرود دشتستان و کوههای بیرمی خائیز تنگستان شده است.
گراوند اضافه کرد: شناسایی نشدن عوامل حوادث آتشسوزی اخیر در مراتع استان بوشهر بهعنوان یک ضعف بهشمار میرود که باید این افراد شناسایی شوند و بدانند اگر خطایی انجام میدهند، به یقین مورد پیگرد قرار میگیرند.
وی با اشاره به وقوع دو فقره آتشسوزی در کوهستانهای دشتستان و تنگستان افزود: در شرایط بحرانی، امکانات دستگاههای اجرایی باید در اختیار ستاد بحران برای حل مشکلات قرار گیرد
گراوند اضافه کرد: در زمینه امکانات امدادی در زمان بحران محدودیتهایی در استان بوشهر وجود دارد که لازم است همه امکانات موجود در استان برای استفاده در زمان بروز بحرانهای مختلف با هماهنگی اداره کل مدیریت بحران دستهبندی شود تا بهموقع مورد استفاده قرار گیرد.
فرهنگسازی و آموزش پیشگیری از آتشسوزی
استاندار بوشهر خواستار تدوین برنامه جامع آموزشی برای حفاظت از منابع طبیعی موجود در استان از سوی ادارات کل منابع طبیعی و محیطزیست شد و افزود: باید از ظرفیت تمام رسانههای مجازی و مکتوب برای فرهنگسازی در زمینه استفاده صحیح از سرمایههای ملی استفاده شود.
گراوند بر ضرورت شناسایی کانونهای بحرانی استان، امکانات موجود، دستهبندی آنها و ارائه آموزشها تأکید کرد.
وی درباره کمبود نیروی یگان حفاظت گفت: نیروهای یگان حفاظت نباید در سیستم اداری مشغول به کار باشند و درصورتیکه این افراد در سیستم اداری مشغول به کار باشند، حقوق آنها پرداخت نخواهد شد.
در ماههای فروردین و اردیبهشت ۳۱ مورد حادثه آتشسوزی در مراتع استان بوشهر بهوقوع پیوسته و ۱۹۴ هکتار از مراتع استان دچار آتشسوزی شده است. آتشسوزی دهرود دشتستان و خائیز تنگستان باعث سوختن ۶۲۰ هکتار از مراتع مناطق یادشده شد.
همچنین آتشسوزی که از عصر روز چهارشنبه هفته گذشته در منطقه کوه سیاه دشتستان آغاز شده، تا زمان تنظیم این خبر ادامه داشته و نیروهای امدادی، آتشنشانان، مردم و عشایر در تلاش برای خاموش کردن آن هستند.
شعار سال با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، کدخبر: 85038، تاریخ انتشار: 12خرداد 1399، www.sabzineh.org