شعار سال: تنوع محصولات پتروشیمی ایران در کنار وجود صد‌ها خریدار خارجی از یک سو و البته مدیریت حساب شده در راستای روند حمل و نقل مناسب از سویی دیگر، باعث شده تا امروز از تحریم‌های صنعت پتروشیمی توسط آمریکا به عنوان تحریمی روانی یاد شود. به زبانی ساده ترو به اذعان بسیاری ازتحلیلگران داخلی و خارجی آنگونه که تحریم‌های آمریکا بر این صنعت ایران تاثیر روانی داشته تاثیر چشمگیری بر روند صادرات نگذاشته است.
بسیاری از کارشناسان تاکید دارند: فروش محصولات پتروشیمی در مقابل فروش نفت شرایط متفاوتی دارد چراکه می‌توان به راحتی نفتکش‌های غول پیکر نفت را ردیابی کرد، اما این امکان در خصوص محصولات پتروشیمی ممکن نیست. به عبارتی صنعت پتروشیمی شرایط مختلفی در حمل زمینی و دریایی دارد و تنوع محصول و مشتری نمی‌گذارد این صنعت تحریم‌پذیر باشد.
براساس این گزارش، پتروشیمی حداقل ۳۵۰ نوع محصول با صد‌ها خریدار به ده‌ها مقصد صادراتی دارد به نحویکه سالانه بیش از ۲۰ میلیون تن محصولات تولیدی مجتمع‌های پتروشیمی به بیش از ۶۰ کشور صادر می‌شود. کشور‌هایی که بیشتر آن‌ها سال‌هاست مشتری محصولات پتروشیمی ایران هستند.

برخی از تحلیلگران و مقامات سابق آمریکایی هم معتقدند تحریم پتروشیمی تاثیر چندانی بر صنعت پتروشیمی ایران نداشته، چراکه شرکت‌های غیرآمریکایی قبل از این به خاطر تحریم‌هایی که وجود داشت از تجارت با بخش پتروشیمی ایران خودداری کرده بودند( 60 درصد خریداران محصولات ایران در آسیا بوده و تمرکز خاصی روی هند و چین وجود دارد). در دوره قبلی تحریم‌ها برخی از فعالان این صنعت اقدام به خرید کشتی‌هایی کردند که می‌شد از این طریق محصولات پتروشیمی را با امنیت بیشتر و بدون مزاحمت محصولات پتروشیمی که مایع بودند را صادر کرد به عنوان مثال کشتی‌های حمل‌ونقل ال پی جی خریداری شد و این محصول شرکت‌های پتروشیمی به راحتی به مقاصد صادر شد. از سوی دیگر نیز باید تاکید داشت که محصولات پتروشیمی که جامد هستند سختی قابل ملاحظه‌ای برای حمل و نقل ندارند هرچند که برخی از کارشناسان معتقدند در این شرایط نیز شرکت‌های پتروشیمی می‌توانند باخرید کشتی کانتینربر اقدام به حمل و نقل محصولات خود کنند.
همچنین صادرات محصولات جامد با تمرکز بر مرز‌های زمینی با کشور‌های همسایه، چون عراق نیز دراین روز‌ها بسیار موثر در کاهش تاثیر تحرم‌ها بر صنعت پتروشیمی داشته است. به عنوان مثال صادرات محصولات پلیمری از طریق زمینی آسیب تحریم‌های پتروشیمی را به حداقل رسانده است. ازسویی دیگر نباید از خاطر برد که بخش عمده‌ای از تولیدات شرکت‌های پتروشیمی، کود‌های شیمیایی است که این مورد نیز به دلیل اینکه مصرف خوراکی دارد هیچگاه جزو لیست تحریم‌ها قرار نگرفته است.

دراین بین هستند کارشناسانی که همچنان نسبت به تحریم‌های فعلی صنعت پتروشیمی ابراز نگرانی می‌کنند و اعتقاد دارند این صنعت با مشکلات ناشی از این فشار‌ها دست و پنجه نرم می‌کندو این امر می‌تواند در بلند مدت برمشکلات بیفزاید. به گفته این تحلیلگران، فشار تحریم بر صنعت پتروشیمی بالاخص در بخش افزایش هزینه‌های حمل، کاهش سرمایه گذاری خارجی و انتقال ارز به کشور اثرگذار بوده است به نحویکه این موضوع علاوه بر بخش فروش در بخش تامین قطعات، کاتالیست‌ها، تجهیزات و دانش فنی، خود را تا حدودی نشان داده است.
بنابر آمار‌های موجود، در حال حاضر چین، هند، امارات، ترکیه و افغانستان از مهم‌ترین مقاصد صادراتی محصولات پتروشیمی هستند. گفتنی است هم اکنون سهم ایران در تولید محصولات پتروشیمی در خاورمیانه ۲۴ درصد است و البته این عدد تحریم ناشدنی است. اما باید گفت با توجه به اینکه سهم پتروشیمی ایران در اقتصاد جهانی که تنها ۲.۵ درصد است، تا حدی کار تحریم برای آمریکا سهل‌تر می‌شود. این در حالی است که اگر ما سهم از بازار بیشتری برای محصولات با ارزش افزوده بالا در صنعت پتروشیمی کسب کنیم و به وسیله تنوع محصولات و تنوع مقاصد صادراتی، وابستگی کشور‌های بیشتری به محصولات کشورمان را افزایش بدهیم، می‌توانیم ادعا کنیم صنعت پتروشیمی کاملا تحریم ناپذیر است؛ بنابراین باید گفت شواهد نشان می‌دهد که صنعت پتروشیمی می‌تواند با قوت به حیات خود ادامه دهد و هیچ نگرانی در این حوزه وجود ندارد، اما ممکن است روند انجام کار با کندی نسبت به شرایط غیرتحریمی پیش برود.
اما اگر بخواهیم تحریم‌ها را مدیریت کنیم باید به زنجیره ارزش توجه ویژه‌ای داشته باشیم به عنوان مثال می‌بایست LPG بیشتری را در داخل کشور تبدیل به فراورده و زنجیره ارزش کنیم. نباید فراموش کرد جایگزین کردن محصولات پتروشیمی ایران در بازار جهانی به سرمایه گذاری ۴ یا پنج ساله نیاز دارد و صنعت پتروشیمی اینگونه نیست که کسی اراده کند و فورا کمبود محصول ناشی از تحریم ایران را در بازار جبران کند بنابراین حذف ایران از بازار پتروشیمی شدنی نیست و بسیار هزینه بر است و به قیمت تعطیلی واحد‌های پتروشیمی در کشور‌های مشتری ما تمام خواهد شد.
اما دراین بین قطعا باید تاکید داشت که حدود دوسال از تحریم اولیه صنعت پتروشیمی می گذرد و اگر شانس افت قیمت نفت و کاهش میزان سرمایه گذاری کشور‌ها را شانس غیرمستقیم خود برای زمان بیشتر محسوب کنیم باید بگوئیم که در خوشبینانه‌ترین حالت ایران برای تکمیل زنجیره ارزش خود در صنعت پتروشیمی حدود ۳ تا ۴ سال زمان دارد که دراین بین باید از این مساله به نحو احسنت بهره برد و زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی را تکمیل کرد تا روزی نه چندان دور مسوولان ایران با افتخار از عبور کامل از تحریم‌ها و بی اثر شدن آنان بگویند؛ که اگرچه این راه محقق نخواهد شد مگر با مدیریت متمرکز دراین صنعت و اتحاد کامل میان خصوصی‌ها و دولت!

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از نفتی ها، کد خبر:۱۴۸۳۹۴، تاریخ انتشار: ۳ تیر ۱۳۹۹، www.naftiha.ir