شعار سال : پُلیمرها و ترکیبات تصفیه شده نفت در همه چیز از کود و پلاستیک گرفته تا مواد شوینده لباسشویی، کاغذ و لباس یافت می شوند. صنعتی که ایران بدلیل بهره مندی از چهارمین منبع انرژی جهان و تاکیدات صورت داده در طی 15 سال اخیر روی صنعت پتروشیمی، دارای مزیت هایی چند در آن است. با غبارآلود شدن مسیر برجام ، آمریکا بر شدت تحریم های ایران افزوده پای در بحث تحریم محصولات و صنایع پتروشیمی کشور گذاشته است . آمریکا پنج شرکت مستقر در چین را به اتهام همکاری در تجارت نفت و پتروشیمی با ایران تحریم کرد. شبکه ای از شرکت ها در امارات متحده عربی، هنگ کنگ و هند نیز تحریم شدند. دولت بایدن همزمان با کم رنگ شدن چشم انداز توافق هسته ای و همچنین اعتراضات اخیر در ایران به بهانه مرگ مهسا امینی ، تحریم ها علیه ایران را تشدید کرده است. هرچند که برخی از تحلیل گران معتقدند که ، تحریم صنعت پتروشیمی از بعد اجرایی بدلیل تنوع محصولات تولیدی ، امکان ارسال محموله های خرد و کوچک تا محموله های بزرگ، انتقال از مسیرهای زمینی و هوایی و دریایی و مواردی همانند ، چندان آسان نبوده و بر این قاعده، ایران در نظر دارد طی چهار سال آینده تولید محصولات پتروشیمی خود را بیش از 54 درصد افزایش داده و بازاری در حدود 30 میلیارد دلار را برای خود رقم بزند.
وبگاه "میدل ایست آی" در گزارشی مدعی شده که، ایران در بحبوحه جنگ قیمتی روسیه و تحریم های نفتی آمریکا به توسعه صنعت پتروشیمی چشم دوخته و با توجه به فروپاشی مذاکرات احیای برجام ،می توان پیش بینی نمود که ایران از توسعه صادرات نفت خام و گاز دور شده و به سمت محصولات پالایش شده سوق می یابد. این در حالی است که دور جدید تحریمهای آمریکا که روز پنجشنبه علیه ایران اعلام شد، در کنار صادرات نفت خام، یکی از سودآورترین و سریعترین صنایع در حال رشد ایران یعنی صادرات محصولات پتروشیمی را نیز هدف قرار داده است.
"راشل زیمبا" کارشناس تحریمها در اندیشکده "امنیت جدید آمریکا"، به میدل ایست آی گفت که در طی سال های تحریم پتروشیمیها منبع اصلی درآمد و صادرات غیرنفتی ایران بودهاند. ایران در ماه ژوئیه اعلام کرد که تولید پتروشیمی را طی 4 سال آینده 54 درصد افزایش خواهد داد. این صنعت در حال حاضر یک سوم صادرات غیرنفتی ایران را به خود اختصاص داده است. ایران در سال 2020 حدود 20 میلیارد دلار محصولات پتروشیمی فروخت که دو برابر ارزش صادرات نفت خام این کشور بود.فروش پتروشیمی به دلیل اینکه به راحتی نفت خام قابل تحریم نیست، به اقتصاد در حال رشد ایران کمک میکند و در عین حال به آنها کمک میکند تا زنجیره ارزش تولیدی را بالا ببرد.
"بیژن خواجه پور" از شرکت مشاوره "ایونپا" مستقر در وین ، به میدل ایست آی گفت: از سال 2018، صنعت پتروشیمی ایران ظرفیت های خود را به ویژه با تمرکز بر ایجاد درآمدهای صادراتی گسترش داده است. ایران در حال حاضر چهارمین دارنده ذخایر بزرگ نفت و دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را دارد، اما شرکتهای خصوصی و دولتی را از صادرات محصولات خام که تحریم آن آسان تر است به سمت صادرات محصولات با ارزش افزوده همچون پتروشیمی ها که تحریم آن سخت تر است، سوق می دهد.در صورت شکست مذاکرات هستهای، استراتژی ایران کاهش آسیبپذیری صادرات خود در برابر تحریمهای آمریکا با کاهش فروش نفت خام و میعانات گازی و افزایش گرایش به محصولات پتروشیمی خواهد بود. صادرات محصولات پتروشیمی و دیگر فرآورده های نفتی به بازارهای همسایه در مقایسه با صادرات نفت خام و میعانات گازی به بازارهای جهانی، کار آسان تری خواهد بود.
"سرمد آفرینش" مدیرعامل شرکت مشاوره "آراکس" در تهران و صادرکننده محصولات پتروشیمی، به میدل ایست آی گفت: وقتی پتروشیمی دارید می توانید به راحتی گواهی مبدا را تغییر دهید. ردیابی نفت خام تصفیه نشده آسان تر است و اغلب باید به پالایشگاه های خاصی که برای فرآوری آن طراحی شده اند، فرستاده شود. علاوه بر این، برای صادرات نفت و گاز خام، به خطوط لوله یا نفتکش برای حمل و نقل نیاز است، اما پتروشیمی ها می توانند از طریق کامیون و ریل به هر جای دنیا ارسال شوند. به دلیل تحریم های ایالات متحده که تجارت با ایران را ممنوع می کند، بسیاری از تجارت ایران توسط مرزهای زمینی انجام می شود. این محصول دارای ارزش افزوده است. اگر نفت 100 دلار در هر بشکه فروخته شود، پتروشیمی ها از 800 تا 900 دلار شروع می شود.
"کوجن لیم" کارشناس ایران در موسسه "اس ان پی گلوبال" در این باره به میدل ایست آی گفت: " متوقف کردن صادرات کامیونهای پر از محصولات پتروشیمی غیر ممکن است. براساس دادههای منتشر شده توسط سازمان گمرک ایران، بین سالهای 2018 تا 2019، ایران از طریق مرز زمینی خود 1.5 میلیارد دلار محصولات پتروشیمی به عراق و حدود یک میلیارد دلار به هند و ترکیه صادر کرده است. همانند فروش نفت خام، چین بازار اصلی صادرات پتروشیمی ایران است. پکن بین سالهای 2018 و 2019 بیش از 5.6 میلیارد دلار محصولات پتروشیمی از ایران وارد کرد. در همین فاصله زمانی امارات متحده عربی، به عنوان دومین خریدار بزرگ محصولات پتروشیمی ایران، 2 میلیارد دلار وارد کرده است.
بهنام بن طالبلو محقق ارشد در اندیشکده محافظه کار "دفاع از دموکراسی ها" در واشنگتن، گفت:" رشد صنعت پتروشیمی ایران نتیجه این انتظار است که تهران چه در صورت احیای برجام و چه در صورت عدم احیای آن، به دنبال توسعه صنعت پتروشیمی و تحریم ناپذیر کردن درآمد و بازارهای صادراتی خود است. اقتصاد ایران در حال حاضر تحت فشار است. قیمت نفت به دلیل رکود اقتصاد جهانی، نسبت به بالاترین سطح خود در اوایل سال جاری 30 درصد کاهش یافته است. ایران همچنین پس از تحریم نفتی روسیه از سوی غرب، با عامل رقابت روسیه نیز روبرو است. پس از جنگ اوکراین رهبران ایران انتظار زیادی داشتند که با افزایش قیمت نفت و انرژی سود بیشتری عایدشان خواهد شد، اما این انتظار آنها محقق نشد بلکه برعکس روسیه نیز به دلیل تحریم از سوی غرب، بازارهای آسیایی ایران را تصاحب کرد. روسیه که به دلیل تحریم ها از فروش نفت به اروپا منع شده است، مجبور شده قیمت نفت خود را کاهش دهد و اکنون در بازارهای سنتی خود مانند چین و آسیای مرکزی با ایران رقابت می کند.
احمد مهدوی ابهری دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی می گوید که ما برای مبادلات بانکی با سوئیفت کار نمیکنیم و کاری با باز شدن السی نداریم و روش خودمان را مانند گذشته ادامه میدهیم، تحریمها هم از قبل بوده و وقتی بخشی مجددا تحریم شود درواقع یک کار تکراری است و اثری ندارد، بعبارت دیگر ما اکنون بر اساس قواعد تحریم کارمان را انجام پیش میبریم. در این بین، تغییر پایه ارزی یا استفاده از ارز غیر از دلار به خریداران ما بر میگردد، آنها باید قبول کنند که معاملات با چه ارزی انجام شود چون بهرحال اگر قرار باشد ارز دیگری غیر از دلار و یورو باشد آنها باید تعیین کنند. اما فعلا مبادلات ما بر پایه استفاده از ارزهای درهم، دلار، یورو و تا حدی یوآن صورت میگیرد.
جمع بندی :
جمع بندی این نظرات نشان می دهد که حتی با وجود تحریم، کشور چین و همسایگان ایران، سود بالایی در تجارت پتروشیمی با ایران دارند ، لذا از این موقعیت پرسود با وجود تحریم های آمریکا ، کناره گیری نمی کنند.ایران با وجود افزایش تحریم ها و ورود روسیه به رقابت با ایران در فروش گاز و نفت به قیمت پائین تر، راهبردی تامین بودجه از این طریق را کاهش داده و گرایش به سمت پتروشیمی خواهد داشت. آلایندگی بالای تولید محصولات پتروشیمی و همچنین کاهش قیمت بدلیل دسترسی آسان به مواد اولیه و کارگر ارزان در ایراندر کنار غیر متمرکز بودن بازارهای فروش محصولات، غرب را از اعمال کنترل شدید بر پتروشیمی ایران باز داشته و عموما ممکن است با رویکرد برهم زدن موقتی روندهای بازی ، به بحث ورود کند.
چنانچه ایران بتواند پتروشیمی های برون مرزی برای خود ایجاد نموده یا با دانش بنیان ها، کاربرد تخصصی تر از مواد پتروشیمی تولید شده خود را دنباله گیری کند، عملا غرب در برابر تحریم های اعمالی شکست خورده و مجبور به کناره گیری دائمی می شود.
پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اندکی اضافات و تلخیص،برگرفته از عصر ایران. منتشره در نهم مهرماه 1401. کد خبر: 860121 . www.asriran.com / سایر منابع ( اختصاصی شده شعار سال) .