شعار سال: نیمه اردیبهشت ماه بود که خبردار شدیم توله شیری سفید در باغ وحش هویزه در استان خوزستان متولد شد که موجی از خوشحالی را به همراه داشت، اما این خوشحالی دیری نپایید، چون در ۲۳ خرداد ماه خبر تلف شدن این توله شیر موجی از، اما و اگرها را به همراه آورد، زیرا در فضای مجازی علت تلف شدن این گونه ارزشمند تغذیه نامناسب و گرسنگی اعلام شده بود، هر چند مسوولان این باغ وحش و سازمان محیط زیست اعلام کردند که تلف شدن این توله شیر نقص ژنتیکی و مشکلات تنفسی بوده، اما مساله مهم حفظ تولههایی است که به دنیا میآیند.
آخرین غرشهای شیر ایرانی در جنگلهای ایران ۸۰ تا ۱۰۰ سال پیش به گوش رسیده و دیگر سکوت محض در دل جنگلهای تاریکی که روزی جولانگاه این حیوان باشکوه بود، حاکم شد. گویا دیگر امیدی به خرامیدن این گونه ارزشمند در کشور نیست، زیرا زیستگاهش را ویران و خانه اش را خراب کرده ایم.
جایگاه شیر ایرانی در جغرافیای ایران فراتر از یک گونه جانوری است. شیر از دیرباز نماد ملی کشور ما بوده و روزگاری در دشتهای ایران به فراوانی زندگی میکرده و در ادب پارسی نماد شکوه، شجاعت، دادگری، زیبایی و آزادگی و نماد ایران بوده به نحوی که این گربه سان محبوب ایرانیها در بسیاری از حکومتها و سلسلههای مختلف سالیان سال به عنوان نماد کشور بر پرچم رسمی ایران جا خوش کرده بود.
بحث زندگی و انقراض شیر ایرانی در کشور ماجرایی بسیار طولانی دارد، تاریخ انقراض شیرها را به زمان قاجار ربط میدهند و شکار تفریحی شاهزادگان قاجار را یکی از عوامل تاثیرگذار انقراض نسل این گونه جانوری میدانند البته کارشناسان محیط زیست علاوه بر شکار شاهزادگان قاجار، آلودگی آب، نبود طعمه مناسب و تخریب زیستگاه را از دیگر عوامل انقراض شیر ایرانی میدانند.
گر چه صدای غرش شیرهای ایرانی از جغرافیای ایران خاموش شده، اما نسل این گونه جانوری در دنیا منقرض نشده است و صدای غرش آنان هزاران کیلومتر آن سوتر و خارج از پرچین مرزی ایران در جنگلی به نام «گیر» در گجرات هندوستان شنیده میشود، علاوه بر این در برخی باغ وحشهای دنیا نیز زیست میکنند، ۱۱ اردیبهشت سال گذشته یک قلاده شیر ماده به نام «ایلدا» از باغ وحش بریستول انگلیس وارد ایران شد و چند روز بعد یک قلاده شیر نر به نام «کامران» از باغ وحش دوبلین ایرلند به جفت خود ملحق شد و هر دو در باغ وحش ارم تهران جای گرفتند.
آن زمان جرقهای از امید در دلها زده شد که شاید دوباره دشتهای ایران جولانگاه شیر ایرانی شود و بار دیگر فرمانروایی جنگلهای کشور را در دست گیرد، اما سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که برنامههای برای احیای شیر ایرانی ندارد و بیشتر تمرکزش بر روی حفظ گونههای موجود است، چون زیستگاه مناسبی برای این گربه سان در کشور باقی نمانده است.
با این شرایط پس بهترین کار این است که مراقب داشتههای خود باشیم، اما گویا در این زمینه نیز موفق نبوده ایم، چون هر از گاهی از گوشه و کنار شنیده میشود که توله شیری در فلان باغ وحش تلف شده نمونه بارز آن تلف شدن توله شیر سفید در باغ وحش هویزه است، توله شیر سفید باغ وحش هویزه که نیمه اردیبهشت امسال متولد شده بود در ۲۳ خرداد ماه تلف شد که علت تلف شدن آن در فضای مجازی تغذیه نامناسب و گرسنگی منتشر شده بود، شیر باغ وحش هویزه سال قبل آن نیز ۲ توله شیر سفید به صورت دو قلو به دنیا آورده بود که در همان روز تولد آنها را کشت.
البته علت تلف شدن این توله شیر مشکلات و نقص ژنتیکی اعلام شد و «محمدجواد اشرفی» مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان به ایرنا گفته بود که شیرهای سفید وقتی به دنیا میآیند به طور معمول مشکل ژنتیکی دارند و احتمال مرگ و میر در آنها طبق آمارها زیاد است، برابر گزارش دامپزشک، این شیر نابینا بوده و با توجه به اینکه مادرش نتوانسته بود تغذیهاش کند، ضعف جسمانی نیز داشته است.
وی درباره وضعیت باغ وحش هویزه گفته بود قبل از مرگ این توله شیر سفید تذکری به شهرداری هویزه بابت بهبود وضعیت آنجا داده شده و مراقبت دامپزشک ثابت را الزام کردیم، اگر واقعا به این نتیجه برسیم که شهرداری نمیتواند باغ وحش را نگهداری و نظر محیط زیست را تامین کند، شرایط تعطیلی آنجا را فراهم میکنیم.
در هر حال بحثهای زیادی در باره علت تلف شدن این توله شیر منتشر شد و تقصیرها به گردن باغ وحش هویزه و کم کاری آنها در روند تغذیه افتاد که گویا واقعیت این طور نبوده؛ «دکتر شهاب الدین منتظمی» مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: جمعیت شیرها در باغ وحشها همانی است که از مدتها پیش بودند بنابراین بحث مشکلات ژنتیکی را برخی مواقع در جمعیت آنها میبینیم.
وی افزود: بنابراین توله شیر باغ وحش هویزه نیز از این قاعده مستثنی نبوده که برابر گزارش دامپزشکی این باغ وحش، توله شیر با اختلالات ژنتیکی به ویژه مشکل تنفسی متولد شده بود، برای این حیوان کارهای حمایتی، مراقبتی، درمانی و تغذیهای انجام شد، اما به دلیل مشکل تنفسی حادی که داشته حیوان تلف شد.
منتظمی تاکید کرد: با توجه به اینکه شیر گونهای ارزشمند در کشور است و حفاظت از داشتههای ما جزو برنامههای سازمان است از این رو از مسوولان مرتبط در این زمینه در استان خوزستان خواستیم که کارهای نظارتی خود را بیشتر کنند و گزارشی هم مدیر کل محیط زیست استان در این زمینه اعلام کرد که در آن به بحث نظارت و پایشهای دورهای از این باغ وحش اشاره کرد.
مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: باغ وحشها باید هر سه ماه یکبار گزارش خود را به اداره کل محیط زیست استانها اعلام و ادارات کل آن گزارش را به تهران ارسال کنند بنابراین همه موالید و تلف شدنها به ستاد گزارش میشود و بر اساس آن کارهای نظارتی برنامه ریزی میشود.
وی درباره احیای شیر ایرانی در کشور گفت: شیرهایی که در مراکز و باغ وحشهای ما هستند هیچ کدام گونه ایرانی نیستند غیر از یک جفتی که به باغ وحش ارم آورده شدند (کامران و ایلدا) که بنا بر ادعای مسوولان باغ وحش این جفت گونه ایرانی است، اما کاملا باغ وحشی هستند.
منتظمی افزود: در راستای احیای شیر ایرانی در کشور دو موضوع مطرح است یکی اینکه این شیرها برای احیا دیگر قابلیت تکثیر و رها سازی در طبیعت را ندارند دوم اینکه دیگر زیستگاه مناسبی برای جولان شیر در کشور نداریم از این رو برنامهای برای بحث احیای جمعیت شیرها در دستور کار سازمان حفاظت محیط زیست نیست.
وی گفت: چند قلاده شیری که در چند باغ وحش کشور داریم فقط جنبه نگهداری و باغ وحشی دارند یعنی سازمان محیط زیست آنها را به عنوان یک گونه نگهداری شده در باغ وحش میشناسد، چون آنها جزو گونههای بومی ما نیستند که سازمان بخواهد برنامههای حفاظتی برای آنها داشته باشد و حسب دستورالعمل ها، باغ وحشها موظف هستند در برابر حفاظت و نگهداری از گونههایی که دارند مسوولیت خود را به نحو احسن انجام دهند، اما اینکه محیط زیست بخواهد به آنها برای تکثیر و احیا برنامه بدهد، چنین برنامهای در دستور کار سازمان نیست.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری حکیم مهر ، تاریخ انتشار 7 تیر 99، کد خبر: 58198، www.hakimemehr.ir