شعار سال: رئیس جمهوری در یکصد و پنجاه و هفتمین جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت گفت: «مقایسه وضعیت تولید در ایران با سقوط تولید ناخالص داخلی در دیگر کشور‌ها که در اروپا بیش از ۱۰ درصد و در آمریکا بیش از ۳۰ درصد کاهش یافته است، به خوبی نشان می‌دهد که در این ابتلای جهانی، اقتصاد ایران تاب‌آوری بالاتری را به نمایش گذاشته است». این خبر را پایگاه اطلاع‌رسانی رئیس‌جمهوری به رسانه‌ها مخابره کرد، بدون آنکه تحلیل و تفسیر دقیقی از چرایی این ادعا را بازگو کند.

کمیل طیبی متخصص اقتصاد بین‌الملل در مورد تفسیر خودش از اظهارات رئیس‌جمهوری ترجیح می‌دهد در ابتدا به شرح حال کلیاتی از آنچه کرونا بر اقتصاد ایران و جهان آورده بیاورد؛ لذا در ابتدا می‌گوید: ویروس کرونا اقتصاد جهان را تحت تاثیر قرار داده است و در سطح جهانی شاهد ریزش شدید بازار‌های مالی بوده‌ایم. بسیاری از فعالیت‌های خدماتی مثل گردشگری و حمل و نقل را متاثر و حتی بخشی از فعالیت بنگاه‌های کوچک و متوسط را متوقف کرده است.

وی با بیان اینکه همه کشور‌های اروپایی، آمریکایی و آسیایی کمابیش خسارات هنگفت اقتصادی از شیوع کرونا دیدند و بسیاری از مشاغل آسیب جدی دید، می‌افزاید: در این میان باید از این منظر صحبت‌های رئیس جمهوری را تفسیر کرد که در کشور‌های توسعه یافته فرصت شغلی بیشتری از بین رفته و ایجاد دوباره آن متضمن سرمایه‌گذاری سنگین‌تر از ایران است.

این اقتصاددان با بیان اینکه مقایسه رئیس جمهوری در مورد تاب‌آوری بیشتر اقتصاد ایران در مقابل اروپا و آمریکا قیاس مع‌الفارق است و مبتنی بر ساختار‌های یکسان نیست دلایل خود را چنین تشریح می‌کند: این وضعیت را در ۳ حالت می‌توان ارزیابی کرد؛ نخست همان نکته که فرصت شغلی دوباره ایجاد کردن در اروپا و آمریکا بیشتر از کشوری مانند ایران است و دوم آنکه موضوع درازمدت تحریم‌ها در ایران به نوعی ما را آبدیده ساخته و اقتصاد چندان متکی به مناسبات بین‌المللی نداشته که حال با شیوع کرونا به اندازه آن‌ها مخدوش و شکننده شود و سوم اینکه کشور‌های پیشرفته اروپایی و آمریکایی و در کل اقتصاد جهان از سال ۲۰۰۸ که بحران مالی وسیعی را به مدت یکسال تحمل کرد منجر به رکود بزرگی شد که کمتر برای کشور‌های در حال توسعه رخ داد؛ و در همین راستا نیز کرونا می‌تواند باعث بحران مالی تازه و بزرگتر هم شود کمااینکه عمده بورس‌های جهانی در بیشتر اوقات با ریزش همراه شدند.

وی با اشاره به تاثیرات این ویروس روی اقتصاد کشور می‌گوید: این اتفاقات برای کشور ما نیز افتاده و بسیاری از خدمات مخصوصا خدمات گردشگری در اسفند و شب عید دچار رکود شده و به طور کلی بازرگانی داخلی که متاثر از تقاضا‌هایی سال نو است به تعطیلی کشیده شده و آثار زیان‌باری را در اقتصاد به همراه دارد. اما از سوی دیگر فشار هزینه‌ای می‌تواند چشم‌انداز اقتصاد را در سال آینده چندان روشن نشان ندهد.

این کارشناس معتقد است: ما در سال ۹۹ باید انتظار رشد منفی اقتصادی را داشته باشیم، زیرا با وضعیت اقتصاد ما سرمایه‌گذاری داخلی برای توسعه ظرفیت‌های تولیدی نیستند، چون سرمایه‌گذاری یا هر فعالیت اقتصادی برای جبران مافات است.

وی می‌افزاید: این چشم‌انداز اقتصاد بستگی به طولانی شدن حضور ویروس کرونا در کشور است، چون ادامه‌دار شدن این بیماری بیکاری پنهان را به وجود می‌آورد، رشد منفی اقتصادی عمیق و کسری بودجه دولت بیشتر می‌شود، حتی بخش صادرات غیرنفتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

طیبی در خصوص سرمایه‌گذاری در سال ۹۹ می‌گوید: سرمایه‌گذاری همواره یک متغیر بنیادی خیلی مهم در اقتصاد کلان است، در اقتصادی مثل کشور ما که مشکلاتی مثل تحریم، تورم مزمن و… دارد این مسائل نخستین جایی که نشان می‌گیرند سرمایه‌گذاری است. سرمایه عامل فراری است و ریسک‌پذیری خیلی بالایی دارد.

به گفته وی، سرمایه‌گذاری در سال ۹۹ دارای هم تهدید و هم فرصت است، به عبارت دیگر استراتژیک است؛ بنابراین از یک طرف به علت وجود مشکلاتی که ذکر شد در اقتصاد ما وجود دارد که حتی ممکن است تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای شکل دیگری به خود بگیرد و بتواند تاثیرگذاری منفی روی سرمایه‌گذاری داشته باشد.
این اقتصاددان سرمایه اجتماعی را عاملی مهم در سرمایه‌گذاری عنوان می‌کند و می‌گوید: اگر کمی سرمایه اجتماعی بالا برود، می‌تواند تاثیر مثبتی در جذب سرمایه‌گذاری داشته باشد.

علی جهانگیری تحلیلگر مسائل اقتصادی هم در این ارتباط بر این باور است که تحریم باعث تاب‌آوری بیشتر اقتصاد ایران در برابر کرونا شد. وی در تشریح دلیل این باور خود چنین استدلال می‌کند: هر چند در زمان شیوع کرونا، تقاضای ملی در کشور کم شد که بعد‌ها دولت با تحریک تقاضا می‌تواند این مسئله را جبران کند، اما از طرفی در قسمت تولید آسیب زیادی ندیدیم، چون سال‌هاست که ما به خاطر تحریم‌ها آمادگی در این زمینه داریم؛ کرونا در کشور ما بیشتر بر عرضه کالا‌ها تاثیر داشت که می‌تواند منجر به رکود بیشتر اقتصاد ملی شود.

وی می‌افزاید: برخی آسیب‌های ناشی از کرونا را می‌توان جبران کرد؛ مثلاً در حوزه گردشگری آسیب‌های زیادی وارد شد که می‌توان با راه‌اندازی کسب و کار‌های مجازی و استفاده از ظرفیت فضای مجازی اشتغال پایدار ایجاد کرد؛ در مسائل استراتژیک هم تلاش بر تولید کالا‌های مورد نیاز است؛ به عنوان مثال در زمینه تولید گندم که یک کالای استراتژیک است می‌توان با بالا بردن راندمان و بهره‌وری خودکفا شد و به کشور بیگانه نیازمند نبود. در زمینه کالا‌های استراتژیک اجبار به تولید داخل هست.

وی اضافه می‌کند: تاثیر کرونا در حوزه اقتصادی بیشتر از سایر حوزه‌هاست، در سایر حوزه‌ها می‌توان جبران کرد، اما جبران آثار اقتصادی سخت است و اینکه می‌تواند به بحران تبدیل شود، محتمل است؛ در این گونه موارد باید به فکر چاره بود و با اتخاذ سیاست‌های جبرانی جلوی هرگونه فاجعه احتمالی را گرفت.
جهانگیری می‌گوید: به دلیل شیوع ویروس کرونا، کاهش تقاضا منجر به بیکاری عده زیادی شده و تعدادی نیز قدرت خرید خود را از دست دادند که می‌تواند به بحران تبدیل شود؛ خوشبختانه در کشور ما با اقدام دولت و همراهی کارآفرینان به نوعی جلوی فاجعه اقتصادی گرفته شد و باید با اتخاذ سیاست‌های جبرانی از این مسئله به سلامت عبور کنیم.

وی درباره اینکه آیا ایران پس از کرونا از نظر اقتصادی متفاوت با ایران پیش از کرونا خواهد بود، اظهار می‌کند: کرونا، با وجود مشکلات چندبعدی ناشی از شیوع آن در عرصه‌های مختلف حیات اجتماعی انسان ها، نقطه عطفی در اقتصاد ما خواهد بود، الان با پیدایش کرونا، روش‌های کسب و کار و خرید و فروش نیز تغییر یافته است و به نوعی یک تحولی ایجاد شده است. اینکه ما به سمت اینترنتی شدن کسب و کار‌ها و فروش‌ها برویم.

جهانگیری با بیان اینکه به طور قطع جهان پس از کرونا با دنیای پیش از کرونا از نظر اقتصادی تفاوت بسیاری خواهد داشت، می‌افزاید: واقعیت این است که پس از این مراودات بین‌المللی با کشور‌ها دستخوش تحول خواهد شد، مطمئناً نیاز به بازار داخلی و درون‌گرایی اقتصاد افزایش خواهد یافت و اقتصاد ملی‌تر شده و درون‌گراتر خواهد شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آفتاب یزد، تاریخ انتشار: ۱۶ مرداد ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۶۶۸۷۳، www. aftabeyazd.ir