شعار سال: رییس‌جمهور پیش از سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل در آمریکا ملاقاتی با سران کشور کوبا داشت. دیداری که تحلیل‌های بین‌المللی مختلفی در مورد آن به‌وجود آمد. عده‌ای این سفر را مانور ایران و کوبا برای نشان دادن تداوم راه در مبارزه با امپربالیسم جهانی به خصوص بعد از مذاکره مستقیم دو کشور در موضوعاتی خاص با آمریکا می‌دانند. عده‌ای دیگر نیز سفر رییس‌جمهوری به کوبا بعد از ونزوئلا را تلاش ایران برای شکل دادن به همکاری‌های استراتژیک با توجه به ویژگی‌های مشترک با کشورهای آمریکای لاتین عنوان می‌کنند. از لحاظ استراتژیک، نزدیکی ایران به کشورهای آمریکای لاتین به خصوص کوبا و ونزوئلا به دلیل علاقه چین به داشتن رابطه فعال با این کشورها می‌تواند اهرم فشاری علیه آمریکا باشد. اما این ویژگی‌های مشترک چیست؟ ویژگی‌هایی مانند این که بیش‌تر این کشورها تحت تحریم‌های بلند مدت آمریکا بوده‌اند و سیاست موفق کشورهایی مانند ایران و کوبا در مقابل تحریم‌ها و دیپلماسی اجبار آمریکا باعث شد این کشور به نتیجه غلط سیاست تحریم و انزوا علیه آن‌ها اعتراف کند. همه این کشورها ماهیتی ضدامپریالیستی دارند و در این بین ایران و کوبا هر دو به نوعی رهبری کشورهای بلوک ضد آمریکایی را بر عهده داشته‌اند. هم‌چنین ایران و کوبا علاوه بر این که بر سر موضوعاتی خاص با دشمن همیشگی خود یعنی آمریکا مذاکره مستقیم داشتند، در سیاست خارجی آمریکا نیز جایگاه مهمی دارند به شکلی که تعیین نوع سیاست پیش‌روی آمریکا با این دو کشور حتی تاثیر مستقیمی بر مناظرات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری این کشور داشته است. اما فارغ از تحلیل‌های صورت گرفته از این دیدار پیش از برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل سوال این است که آیا این شباهت‌ها می‌تواند نقطه‌ای قابل اتکا برای همکاری استراتژیک ایران و کشورهای آمریکای لاتین باشد؟

بدون شک برقراری ارتباط با کشورهای مختلف در مناطق مختلف دنیا در قالب دیپلماسی فعال مورد تحسین است. آمریکای لاتین و کشورهای حوزه دریای کاراییب هم از این قاعده مستثتی نیستند اما واقعیت‌های مربوط به نحوه پیگیری منافع ملی در نظام بین‌الملل باعث می‌شود تا تردیدهای اساسی در اولویت و آینده همکاری استراتژیک ایران و پیگیری هر گونه دیپلماسی لاتینی در این مناطق وجود داشته باشد. این تردید نه بر اساس آن چه وضعیت اقتصاد بیمار گونه، ناتوان و استخراجی کشورهایی چون ونزوئلا و کوبا (که البته اگر فاکتور اقتصادی ملاک ما بود توان اقتصادی کشورهایی مانند کوبا و ونزوئلا در حدی نیست که بتواند در زمینه‌های اقتصادی به خصوص در زمان بازگشت احتمالی تحریم‌ها و در قالب معادله‌ای دو طرفه مشکلات ناشی از محدودیت‌های تجاری را حل کند) بلکه براساس اهمیت در پیش گرفتن یک استراتژی برای به حداقل رساندن منازعات در مناطق حیاتی اطراف ایران است.

استدلال اصلی این است که ایران حتی اگر کل منطقه آمریکای لاتین را با منطق کوبا و ونزوئلا داشته باشد باز علاوه بر منطق و عقلانیت به شکلی اولی‌تر تاریخ حکم می‌کند که ایران تمرکز کنشگری خود را بر خاورمیانه بگذارد. بر طبق این منطق نزدیکی و اتحاد استراتژیک با کشورهایی مانند کوبا و ونزوئلا هیچ برتری منطقی بر همسایگان ندارد. ایران باید ابتدا منطقه خود را تحت پوشش دیپلماسی فعال قرار دهد و سپس به دنبال یافتن اتحاد استراتژیک باشد زیرا تنهایی استراتژیک ایران نمی‌تواند با منطقی فراقاره‌یی پیگیری شود. وضعیتی را متصور شوید که هر روز با کشورهای مختلف و دور دست در ارتباط هستیم و انواع و اقسام سازمان‌های مختلف را با کشورهای آن مناطق تشکیل دادیم اما در منطقه حیاتی کشور هر روز تنش و درگیری و فضا برای رفتن به سمت تنش و جنگ نیابتی بیش‌تر می‌شود. بدون شک در این فضا دستاوردها برای منافع ملی حداقلی خواهد بود.

وقتی غرب با متمایز کردن ایران در منطقه بر این اعتقاد است که نقطه قوت این کشور سرویس‌های امنیتی فوق‌العاده قوی، مرزهای امن و دولت مرکزی منظم است باید این نقطه قوت را در مناطق حیاتی اطراف آن نیز گسترش داد. اگر همین انرژی موجود دستگاه دیپلماسی با واسطه‌گری کشورهایی مانند عمان و قطر به دیپلماسی منطقه‌یی در منطقه خلیج‌فارس اضافه شود توانایی کنش‌گری ایران را دو چندان خواهد کرد. وضعیت نامناسب منطقه که در سخنان پیش از سفر رییس‌جمهور به ونزوئلا و هم در سخنرانی ایشان در هفدهمین اجلاس سران غیرمتعهدها در ونزوئلا نیز مورد تاکید قرار گرفت در کنار اولویت منافع ملی مناطق نزدیک حکم می‌کند که تمرکز دیپلماسی فعال ایران به شکل مستقیم و غیرمستقیم و چندجانبه بر مناطقی چون خاورمیانه، خلیج فارس، شمال آفریقا و آسیای مرکز و قفقاز باشد. در کنار این مناطق باید غرب آسیا را نیز به عنوان یک منطقه بالقوه برای کنش‌گری فعال در آینده نزدیک مد نظر قرار داد.

بنابراین نه تنها شباهت‌های برشمرده شده در این یادداشت بلکه اگر ده‌ها شباهت دیگر نیز بین ایران و کشورهای آمریکای لاتین و حوزه کاراییب وجود داشته باشد باز بهتر است اولویت سیاست خارجی و دستگاه دیپلماسی ایران، عربستان، مصر و سوریه و ... باشد.

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از خبرگزاري ايسنا، تاریخ انتشار: 4 مهر 1395، کد مطلب: 95070401565:www. isna.ir