شعار سال: با مرغداران و دامداران که صحبت می‌کنید، از کمبود شدید خوراک دام و طیور و افزایش تا پنج برابری قیمت خبر می‌دهند. در سوی دیگر، مسئولان از واردات کافی می‌گویند و این تناقض در نوع خود بی‌نظیر است، اما اشکال کار کجاست؟ کارشناسان این حوزه می‌گویند فساد در توزیع نهاده‌ها وجود دارد و این فرآیند دچار نقصان عجیبی است. محموله‌هایی که از گمرک ترخیص می‌شوند، به مقصد نمی‌رسند. این نهاده‌ها مسیر‌های پرپیچ و خمی را می‌پیمایند که در آن فقط منافع واردکننده و دلالان تأمین می‌شود و سر تولیدکنندگان بی‌کلاه می‌ماند تا مجبور شوند از بازار سیاه به چندین برابر قیمت این نهاده‌ها را بخرند. وزارت جهاد کشاورزی گفته است این محموله‌ها باید ابتدا در سامانه‌ای به نام بازارگاه ثبت و از آن‌جا مشخص شود که به کدام مرغدار و دامدار بدهند، ولی باز هم مرغداران می‌گویند همه محموله‌های نهاده به بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی منتهی نمی‌شود.

مشکلات خوراک دام و طیور از چند ماه اواخر سال گذشته آغاز شد و از ابتدای سال شدت گرفت و از همان موقع الزامی به این‌که واردکنندگان محموله‌های خود را در این بازارگاه ثبت کنند، وجود نداشت و اکنون مرغداران معترضند که چرا وزارت جهاد کشاورزی تصمیم برای توزیع نهاده از طریق بازارگاه را بسیار دیر اعلام کرده. آن‌ها همچنین معتقدند که تصمیم‌های غلط، اشتباهات محرز و برنامه‌ریزی‌های نامناسب در تولید وجود دارد که مجموعه آن‌ها باعث شده مرغدار امروز نتواند خوراک مرغ را تأمین کند و از ادامه تولید پشیمان شده است.

مشکلات سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی

فعالان اقتصادی هم به فارس گفتند سامانه بازارگاه توانایی انتخاب دقیق مرغدار را ندارد. در این سامانه باید داده‌ها و آمار‌ها از مشخصات دقیق مرغداری از قبیل سن اجداد، فاصله توزیع و زمان جوجه‌ریزی وجود داشته باشد و براساس آن سامانه به طور هوشمند انتخاب کند، اما در این سامانه فقط میزان نهاده‌ها و همچنین اسامی مرغداران است و انتخاب نهایی توسط افراد انجام می‌شود. وزارت جهاد کشاورزی به تازگی گفته است سامانه را اصلاح کرده و این‌بار با دقت بیش‌تری فعالیت می‌کند، اما هنوز جزئیاتی از آن منتشر نشده است.

یک فعال اقتصادی دیگر نیز گفت: چندین بار به وزارت جهاد کشاورزی ایرادات سامانه را تذکر دادیم و سامانه جدیدی را که طراحی کرده بودیم که این اشکالات را نداشت پیشنهاد دادیم، اما در پذیرش این پیشنهاد مقاومت داشتند.

در همین ارتباط درباره وضعیت نظام نهاده‌ها با غلامعلی فارغی، دبیر انجمن تولیدکنندگان جوجه یک‌روزه، صحبت کردیم. وی از اشتباهات نظام توزیع و مشکلات بزرگ در سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی گفت و انتقاد کرد که چرا این وزارتخانه از ابتدای سال واردکنندگان را موظف نکرد تا محموله بار خود را در این سامانه به فروش برسانند و زمانی که این‌ها ریشه‌یابی می‌شود، بی‌شک و تردید به فساد در توزیع نهاده‌ها می‌رسیم.

وی می‌گوید اگر مشکلی وجود ندارد، چرا هیچ کس حاضر نیست توزیع نهاده را از بانک مرکزی و گمرک گرفته تا وزارت جهاد کشاورزی شفاف اعلام کند که به چه کسی ارز دادند و به چه کسی نهاده می‌دهند و چقدر می‌دهند. اگر کسی ریگی به کفششان نیست، چرا از این شفافیت استقبال نمی‌کنند. مشروح این گفتگو را با هم می‌خوانیم.

تولیدکنندگان می‌گویند خوراک دام و نهاده‌ها حتی به قیمت پنج برابر هم به دست ما نمی‌رسد، اما مسئولان می‌گویند واردات به اندازه کافی انجام شده است. این تناقض را شما چگونه تحلیل می‌کنید؟ این نهاده‌های وارد شده کجا رفته‌است؟

فرآیند توزیع نهاده و خوراک دام و طیور در کشور دچار نقصان عجیبی است و همین سامانه بازارگاهی که وزارت جهاد کشاورزی معتقد است نهاده‌ها از طریق آن توزیع می‌شود، نقص و ایراد دارد و کسی حاضر نیست آن را برطرف کند. البته اخیراً وزارتخانه گفته است که سامانه بازارگاه ۲ را راه‌اندازی کرده، ولی نمی‌دانم این سامانه چقدر دقیق است.

مشکل سامانه بازارگاهی که وزارت جهاد کشاورزی از طریق آن نهاده‌ها را توزیع می‌کند، چیست؟

این سامانه توان و قابلیت ندارد که خودش به صورت هوشمند تشخیص دهد که مرغدار واقعی و اولویت‌دار کیست و به چه کسی باید این نهاده داده شود؛ بنابراین تخصیص نهاده از طریق افراد صورت می‌گیرد و این باعث شائبه زیادی می‌شود، چرا که قیمت نهاده در بیرون و بازار سیاه پنج برابر قیمتی است که از طریق سامانه به فروش می‌رود.

مشکلات دیگر در فرآیند توزیع نهاده‌ها و خوراک دام و طیور چیست؟

متأسفانه مسأله توزیع خوراک دام و طیور اساسی است و به جای ریشه‌یابی معمولاً انگشت اتهام را به سمت همدیگر می‌گیرند. طبق اعلام گمرک امسال میزان واردات ذرت نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد افزایش یافته، اما حتی ذرت هم در بازار کم است و یا به قیمت دو برابر مصوب عرضه می‌شود. هر کیلوگرم قیمت ذرت در بازار سه‌هزار و ۵۰۰ تومان است و ۹۹ درصد به ضعف در نظام توزیع برمی‌گردد. باید این مسأله ریشه‌یابی شود که واقعاً چه کسانی در پشت پرده هستند که اجازه نمی‌دهند نظام توزیع نهاده‌ها اصلاح شود. اگر سامانه بازارگاه وزارت جهاد کشاورزی ایراد داشته، چرا تا این موقع اصلاح نکردند؟ باید ریشه‌یابی شود که البته مجموعه‌ای از عوامل دخیل هستند و هرکدام از این‌ها در اشتباهات نظام توزیع سهم دارند.

آیا مورد دیگری هم هست که به ضعف در نظام توزیع مربوط بشود؟

بله، مثلاً وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌های تولید و جوجه‌ریزی را باید تنظیم کند. به یک‌باره جوجه‌ریزی را ۱۴۰ میلیون قطعه اعلام کردند که این‌ها نیاز به خوراک بیش‌تری داشتند. باید برنامه‌های تولید با میزان عرضه خوراک متناسب باشد و اگر این تناسب به هم بریزد، تولیدکننده ضرر می‌کند و نتیجه این شده است که اکنون سویا به مرغدار نمی‌رسد.

چه اقداماتی باید وزارت جهاد کشاورزی انجام می‌داد که نداده است؟

این شائبه وجود دارد که چرا وزارت جهاد کشاورزی از ابتدای سال اعلام نکرد که محموله‌ای که وارد می‌کند باید در سامانه بازارگاه عرضه کند و نتیجه این شد که اکثر واردکنندگان نهاده خود را در انبار ذخیره کردند و از مسیر یک توزیع عادلانه و دقیق خارج شد. حتی پیشنهاد مرغداران این بود نهاده‌هایی که وارد می‌شود در بورس عرضه شود که شفافیت بیش‌تری هم می‌توانست داشته باشد و همه می‌توانستند باخبر شوند که کدام مرغدار چه میزان نهاده خریداری کرده است. اگر شفافیت در توزیع باشد، نگرانی مرغداران برطرف می‌شود و یا حداقل وزارت جهاد خودش اعلام کند به کدام مرغدار چه میزان نهاده داده است که در این صورت با اعتراض مرغداران مواجه خواهد شد، اما یک حالت خودکنترلی به وجود می‌آید و پس از مدتی نقص و ایراد‌ها برطرف می‌شود.

توزیع نهاده در سامانه بازارگاه توسط وزارت جهاد کشاورزی از چه زمانی آغاز شد؟

در حالی که مرغداران از ابتدای سال با این مشکلات دست و پنجه نرم و فساد را مرتب گوشزد می‌کردند، اما وزارت جهاد کشاورزی از تیرماه توزیع ذرت و در وسط تابستان توزیع سویا را آغاز کرد. جالب است پس از آن‌که توزیع نهاده در بازارگاه آغاز شد، قیمت‌های بازار سیاه بیش‌تر افزایش یافت؛ مثلاً ذرت که قبل از عرضه در بازارگاه تفاوت ۲۰ درصدی با قیمت بازار سیاه داشت، پس از عرضه در بازارگاه این تفاوت به ۱۰۰ درصد رسید و سویا هم به همین شکل شد. پس از عرضه سویا در بازارگاه قیمت از دو هزار و ۵۰۰ به کیلویی پنج‌هزار تومان رسید و امروز نیز کیلویی ۱۳ هزار تومان به فروش می‌رود.

به نظر شما چه مشکلات دیگری در نظام توزیع وجود دارد؟

تا زمانی که امضا‌های طلایی در توزیع نهاده‌ها وجود دارد، مشکلات به راحتی برطرف نمی‌شود.

یعنی کسانی هستند که تعیین می‌کنند به چه کسی نهاده داده شود یا نه؟

به هر حال افرادی هستند که امضا‌های آن‌ها طلایی است و اعتبار دارد. اگر آن‌ها نگرانی ندارند، چرا شفاف و دقیق اعلام نمی‌کنند که چه میزان نهاده به چه کسی داده شده است؟ مشکل دیگر این است که مصرف‌کننده نهایی در سامانه بازارگاه مشخص نیست؛ مثلاً مرغدارانی هستند که جوجه‌ریزی ندارند و تولید نمی‌کنند، اما سهمیه سویا می‌گیرند. اصلاً برای آن‌ها صرف می‌کند که سویای دولتی بخرند و کیلویی ۱۳ هزار تومان در بازار بفروشند و حتی تولید مرغ هم نداشته باشند.

شما چه پیشنهاداتی برای اصلاح نظام توزیع دارید؟

روی شفافیت بسیار تأکید دارم. ثبت سفارش‌ها باید ضابطه‌مند باشد و اعلام کنند که متأسفانه الان اعلام نمی‌شود. بانک مرکزی، نوع ارز و میزان ارز را در سامانه اطلاع‌رسانی کند و همه بدانند که کدام واردکننده به چه میزان ارز گرفته است. گمرک هم تمام کالا‌ها را در سامانه درج کند. از سوی دیگر توزیع نهاده باید سامانه‌ای باشد نه حواله‌ای. متأسفانه در حال حاضر با این‌که می‌گویند توزیع توسط سامانه بازارگاه انجام می‌شود، اما در حقیقت توزیع به صورت حواله‌ای است. باید در این سامانه مشخص شود به کدام مرغدار نهاده داده می‌شود. این مرغدار چه میزان جوجه‌ریزی داشته یا نداشته و چه میزان خوراک لازم دارد. وزارت جهاد کشاورزی هم باید فهرست افرادی را که به آن‌ها خوراک داده است با میزان نهاده‌ای که داده شده است، اعلام کند.

در ابتدای صحبت به تصمیمات غلط مسئولان اشاره کردید، منظورتان کدام تصمیمات است؟

باید شرایط بازار دقیقاً بررسی شود و براساس مصوبه ستاد تنظیم بازار تولید صورت گیرد. تصمیمات غلط در جوجه‌ریزی هم به کشته‌شدن جوجه‌ها منجر شد و اکنون هم مشکلاتی را در تأمین نهاده ایجاد کرده است. تعادل و توازن بین تولید و تأمین نهاده‌ها باید همواره وجود داشته باشد

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از  روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 12 مهر    99، کد خبر:   88852، www.sabzineh.org