شعار سال:حسن بهشتی پور، کارشناس مسایل بین الملل معتقد است: روسیه منطقه قفقاز را حیاط خلوت خود می داند و اجازه نمی دهد ترکیه و ایران نقش آفرینی کنند، ولی این اشتباه بزرگی است و روسیه بارها این کار را امتحان کرده و به نتیجه ای نرسیده است حال بهتر است یکبار هم تجدید نظر کند و همکاری با ایران و ترکیه را در پیش بگیرد و به برقراری صلح در مناسبات بین آذربایجان و ارمنستان کمک کند، این مساله به نفع روسیه و آذربایجان و ارمنستان است.
 
متن گفت وگو با دکتر بهشتی پور را می خوانید:
 
-در مناقشه قره باغ اخیرا آتش بس شکننده ای اعمال شده است آیا می توان برای این وضعیت، ثبات پیش بینی کرد یا همچنان احتمال بالا گرفتن درگیری ها می رود؟
 
جنگ قره باغ راه حل نظامی ندارد
 
جنگ قره باغ راه حل نظامی ندارد و هر دو طرف این را می دانند ولی باز درگیری هایی ایجاد می‌کنند. نه آذربایجان و نه ارمنستان هیچ یک این قدرت را ندارند که به صورت یک طرفه به جنگ بپردازند و مسأله را حل و فصل کنند، باید به طرف آتش بس بروند و با گفتگو به این معضل خاتمه بدهند. این دو کشور سال ها در وضعیت نه صلح و نه جنگ بودند،طرف آذری می خواهد منویاتش تامین شود و از مناطق اشغال شده رفع اشغال شود ولی طرف ارمنی عقیده دارد اکثریت ساکنان قره باغ ارمنی هستند و حق تعیین سرنوشت سیاسی خود را دارند و می توانند تعیین کنند تحت سرپرستی چه کشوری باشند، ولی قطعا آذربایجان این را نمی پسندد.
 
دو طرف برای رسیدن به صلح پایدار جدی نبودند
 
کشورهایی که نقش میانجی داشتند گروهی به نام مینسک تشکیل دادند که متاسفانه طی سال های گذشته کار فوق العاده ای انجام نداده و نتوانسته است صلحی دائمی برقرار کند، دلیلش این بود که منافع این کشورها نیز در ادامه درگیری است و با ادامه این وضعیت برای حضور در منطقه قفقاز و فروش سلاح به طرف های درگیر بهانه دارند. از این رو قراین و شواهد نشان نمی دهد که این پیمان صلح دائمی باشد ولی باید منتظر شروع مذاکرات صلح بود و باید دید دو طرف برای نیل به صلح چقدر جدی هستند. در این سال ها هر دو طرف برای رسیدن به صلح پایدار جدی نبودند و حاضر به گذشتن از خواسته خود نشدند. در این سال ها منافع ایران ایجاب می کرد این منطقه، منطقه صلح و ثبات باشد و به گسترش بازرگانی و حمل و نقل و توریسم کمک کند. هر چه منطقه قفقاز جنوبی با ثبات تر باشد دسترسی ایران از شمال بیشتر برقرار می شود و خط شمال جنوب ایران و روسیه از طرف آذربایجان برقرار می شود. از این طرف همکاری های منطقه ای شکل می گیرد ولی دو طرف توافق ایران را برهم زدند. این توافق بین هاشمی رفسنجانی و یعقوب محمد اف و رییس جمهور ارمنستان بود که از آنجا به بعد دیگر به سراغ ایران نیامدند و تمایل داشتند مساله را با کمک روسیه و غرب حل کنند ولی در این مناقشه توافق منطقه ای بهتر جوابگو بود و اگر مدلی از همکاری بین ایران و ترکیه و روسیه شکل بگیرد و در طرحی به توافق برسند شاید در این مرحله نیز به حل و فصل ماجرا کمک کنند.
 
-اما به نظر می رسد در این مرحله روسیه به طور یکجانبه وارد شده است؟
 
روسیه منطقه قفقاز را حیاط خلوت خود می داند و اجازه نمی دهد ترکیه و ایران نقش آفرینی کنند
 
 بله چون روسیه این منطقه را حیاط خلوت خود می داند و اجازه نمی دهد ترکیه و ایران نقش آفرینی کنند، ولی این اشتباه بزرگی است و روسیه بارها این کار را امتحان کرده و به نتیجه ای نرسیده است حال بهتر است یکبار هم تجدید نظر کند و همکاری با ایران و ترکیه را در پیش بگیرد و به برقراری صلح در مناسبات بین آذربایجان و ارمنستان کمک کند، این مساله به نفع روسیه و آذربایجان و ارمنستان است. در این مرحله منافع یکطرفه تعریف نمی شوند و روسیه نمی تواند نگران‌ آسیب دیدن منافع خود باشد حتی اگر به مدلی از همکاری های بین المللی دست پیدا کند می تواند بستر خوبی برای همکاری های منطقه ای در کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب منطقه باشد. این همکاری ها در تعارض با هم نیستند و می تواند به گسترش بازرگانی و توریسم و… کمک کند.
 
_ آیا ایران می تواند وارد فضای گفت وگو با ارمنستان و آذربایجان شود و از روسای جمهور دو کشور برای حل اختلافات مشارکت کند؟
 
بحث این است که طرفین باید شما را قبول داشته باشند. میانجیگری به معنای قدرت داشتن نیست و قدرت وسیله میانجی گری نیست. در کشوری مثل قطر قدرتی وجود ندارد ولی در قطر اعتباری وجود دارد که می تواند بین آمریکا و افغانستان و طالبان میانجی گری کند.
 
_ به نظر می رسد سیاست خارجی ایران طی سال های گذشته تمام انرژی خود را برای توافق با غرب و مساله برجام گذاشته و در حوزه ارتباط حداکثری با همسایگان خود فعالیت چشمگیری نداشته است..
 
ورود در مناقشات به اعتبار نیاز دارد
 
رابطه ایران با همسایگانشان خوب است
 
ما با افغانستان ارتباط خوبی داشتیم و بخش بزرگی از مرز ما فعال بود، حجم مناسبات بین ایران و عراق در شرایط تحریم تا ۵ میلیارد دلار رفت. روابط ما با قطر خوب است با عمان نیز به همین صورت هستیم. اما ورود در مناقشات به اعتبار نیاز دارد و این نشاندهنده ضعف ما نیست بلکه نشان می دهد کشور مقابل ما را قبول ندارد. ولی رابطه ما با همسایگانشان خوب است.
 
_  ایران چگونه می تواند نسبت به آذربایجان رفتاری در پیش بگیرد تا منافع و امنیت ایران به خطر نیفتد؟
 
ایران همیشه از تمامیت ارضی آذربایجان دفاع کرده است
 
ایران بخاطر آذربایجان روابط خود با ارمنستان را تیره نخواهد کرد
 
بی طرفی ایران در مناقشه قره باغ خنثی نبود
 
منافع ایران اقتضا می کند با هر دو کشور روابط خوبی داشته باشد
 
پان ترکیسم لغت سیاسی است، یعنی همه ترک باشند و از ترک بودن دفاع کنند. همانطور که همه ایرانی ها پان ایرانی نیستند. پان ترکیسم هم ترمی است که شامل همه ترک ها نمی شود. آذری های ما نسبت به آذری های آن طرف همزاد پنداری دارند ولی این به معنای پان ترک بودن نیست. پان ترکیسم نوعی کنشگری است که در دل خود تجزیه طلبی دارد ولی اتفاقا بسیاری از کسانی که امروز نسبت به ارمنستان موضع گیری منفی دارند ایرانیان سفت و سختی هستند که فقط بخاطر آذری بودن حساسیت نشان می دهند. مسائل قومی موضوعی فرهنگی است ولی مساله دولت ملت تجزیه طلبی است. مساله هم زبان بودن و هم نژاد بودن و هم قوم بودن اگر در داخل ایران تعریف شود نه تنها تهدید نیست بلکه فرصت است ولی اگر در چهارچوب جدایی طلبی باشد و او حس کند ایرانی نیست و آذری است و جزئی از آذربایجان است در این مرحله خطری برای کشور ما محسوب می شود. آذری های ایران سال ها در راه آزادی و استقلال ایران جنگیده و نقش آفرین بودند. در انقلاب مشروطه محور بودند، در انقلاب اسلامی نقش مهمی ایفا کردند. در جنگ تحمیلی نقش مهمی داشتند، چطور می توان آنها را جدایی طلب نامید؟ ایران نیز همیشه از تمامیت ارضی آذربایجان دفاع کرده است جریانی که می خواهد ایران را حامی ارمنستان نشان دهد، دروغ پراکنی می کند ولی ایران بخاطر آذربایجان روابط خود با ارمنستان را تیره نخواهد کرد همانطور که آذربایجان نیز در موضع گیری های خود وارد چنین مناسباتی نمی شود و به طور مثال با اسرائیل رابطه دارد. ایران بی طرفی فعال خود را بین دو کشور آذربایجان و ارمنستان حفظ کرده است و بی طرفی ایران خنثی نبود و تلاش کرده برای میانجی گری فعال بماند و با هر دو کشور رابطه داشته باشد. منافع ایران اقتضا می کند با هر دو کشور روابط خوبی داشته باشد همانطور که تا پیش از این نیز ارامنه و آذری ها به خوبی در کنار هم زندگی می کردند.
 
_ به نظر می رسد مردم دو کشور آذری و ارمنی مشکلی با یکدیگر ندارند..
 
جنگ قره باغ قومی و مذهبی نیست بلکه مساله حاکمیت سرزمینی است
 
من در نوشته هایم به طور مفصل توضیح داده ام که جنگ قره باغ جنگی قومی و مذهبی نیست و ارمنی در مقابل مسلمان قرار نگرفته و ترک با ارمنی نمی جنگد، بلکه مساله حاکمیت سرزمینی است. یک سرزمین اشغال شده و آنجا مبارزه می کنند. این جنگ ماهیت مذهبی و قومیتی ندارد. عده ای برای تحریک افکار عمومی و کسب پشتیبانی می خواهند از این موضوع سو استفاده کنند و ماهیت جنگ را تغییر دهند.
 
_ این مناطق زیر مجموعه شوروی بودند، ۳ دهه گذشته آیا تقسیم مناطق در آن زمان مشکلی داشت؟
 
در آن زمان این کشورها ۱۵ جمهوری متحده بود و مرزهای مشخصی داشتند. این مرزها در زمان شوروی نیز وجود داشت و با تصمیم استالین این مرزها مشخص شده بودند. سه کشور در این منطقه در زمان استالین تفکیک شد؛ گرجستان و آذربایجان و ارمنستان در آن زمان اعلام استقلال کردند ولی استقلال آنها دو سال بیشتر دوام نداشت. در زمان شوروی سرکوب می شوند و جزو روسیه می شوند و زمانی که در دوره استالین کشور شورا ها تشکیل می شود تقسیمات قومیتی انجام می شود و روزهای جغرافیایی در آن زمان تصویب می شود و همچنان به رسمیت شناخته می شود.
 
_ آیا روسیه قادر به خاتمه دادن جنگ قره باغ است؟
 
روسیه بدون مشارکت ایران و ترکیه موفق نخواهد شد
 
بدون مشارکت ایران و ترکیه موفق نخواهد شد. باید کشورهای تاثیر گذار منطقه به مدلی از همکاری برسند تا نتیجه مذاکرات تهدیدی برای ایران و ترکیه و روسیه نباشد و منافع هر ۵ کشور تامین شود.
 

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از  پایگاه خبری شفقنا ، تاریخ انتشار: 21 مهر1399  ، کدخبر:   1028276، www.fa.shafaqna.com