شعار سال: علیرضا نوابی نویسنده و منتقد ادبی، احترام به حقوق نویسنده را مهمترین عامل رشد و بالندگی ادبیات و توسعه جامعه دانست و اظهار داشت: استیفای حقوق مادی و معنوی نویسندگان و مولفان ضروری است، زیرا این مهم یکی از فاکتور‌های توجه به پویایی صنعت نشر محسوب می‌شود.

دنیای نویسندگی دنیایی است که لحظه‌لحظه تفکر و ادراک یک انسان از زندگی را برای خود طلب می‌کند و به همین دلیل دانستن راهکار‌های پیشکسوتان این حرفه، ارزشی بس گرانبها برای آنانی دارد که گام‌های نخست این راه را برمی‌دارند.

جان کلام نویسنده تمامی اطلاعات و دانشی است که در تألیفات خود در طول سال‌ها تلاش اندوخته و در نهایت در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. همچنین برخی نویسندگانی نیز هستند که تنها به اندوخته‌های خود اکتفا نمی‌کنند و دانش و تجربه دیگران را ترجمه کرده و آن‌ها را به مخاطب ارایه می‌دهند.

از این رو یکم نوامبر با هدف تشویق مولفان کتاب، بنام روز مولف در نظر گرفته شد تا همه ساله در این روز بزرگداشت برای نویسندگان، مولفان برگزار شود و جوایزی نیز به آنان تعلق گیرد. در بیشتر جوامع با هدف تسهیل امر تألیف، کانون و انجمن‌هایی تشکیل شده است تا در زمینه کمک به چاپ، توزیع و قراردادن ابزار تحقیق و تألیف؛ وام، معرفی ناشر و کمک به چاپ و توزیع، مولفان را یاری رسانند و در این راستا دولت‌ها طبق قانون و با بودجه کافی و برنامه مدون عهده دار این وظیفه بسیار مهم و اساسی شده اند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز مولف، نویسندگان و تشویق پژوهشگران به تألیف به گفتگو با علیرضا نوابی نویسنده کتاب در فراسوی خورشید، همدلان روشنایی و چندین اثر دیگر و منتقد ادبی پرداخت تا نظرات وی را پیرامون لزوم ساماندهی فعالیت این قشر از جامعه را جویا شود.

***  ضرورت قانون و اجرای آن در جهت دفاع و حمایت از حقوق نویسندگان، مولفان و مترجمان تا چه اندازه لازم به نظر می‌رسد؟

** نوابی: تدوین چارچوبی که حامی نویسنده باشد و حقوق این قشر را یادآوری کند، بسیار ضرورت دارد، زیرا رفع موانع و چالش‌های متعدد در حرفه نویسندگی تنها با اتخاذ تدابیر کارگشا میسر می‌شود و این امر با کمک امتیاز بندی و رتبه بندی نویسندگان به خوبی قابل اجرا است. البته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان اصلی‌ترین متولی در برنامه‌ای به رتبه بندی نویسندگان می‌پردازد و حمایت‌های خود را از قشر نویسنده با توجه به طبقه بندی و امتیاز بندی انجام شده ارایه می‌کند. یکی از اصلی‌ترین وظایف این وزارتخانه حمایت همه جانبه از نویسندگان کشور است، از این رو می‌تواند با حمایت مادی و معنوی از نویسندگان، آنان را به نگارش تشویق کند و نشان دهد، برای فرهنگ و اندیشه قشر فرهیخته جایگاه ویژه‌ای قائل است. نویسنده باید در هر شرایط مورد حمایت باشد، زیرا حفظ حرمت برای نویسنده بسیار مهم است و باید به آن توجه شود. حق مولف را حمایت قانونی از ناشر یا پدیدآورنده از طریق ممانعت از تهیه نسخه غیرقانونی یا غیرمجاز از آثار آنان تعریف می‌کند.

*** مهم‌ترین تسهیلاتی که می‌توان برای این قشر در نظر گرفت شامل چه مواردی می‌شود؟

** نوابی: تسهیلات برای چاپ کتاب یکی از بهترین راهکاری‌هایی است که می‌توان به آن اشاره کرد چراکه با افزایش قیمت کاغذ شرایط برای چاپ کتاب نویسندگان با دشواری‌های فراوانی روبرو شده است و این امر بر تیراژ کتاب‌ها نیز تاثیر منفی می‌گذارد. چنانچه کتاب در بازار خوب به فروش رفت ناشر به چاپ‌های بعدی از کتاب نیز اقدام می‌نماید. البته شرایط اقتصادی زمینه را برای این گونه اقدامات سخت کرده و نمی‌توان به آن اعتراض کرد. برای چاپ کتاب ۲ نوع ناشر وجود دارد، دسته‌ای نخست ناشران از ارگان‌های دولتی و گروه دیگر نیز ناشران آزاد یا خصوصی هستند. ناشران خصوصی در مواردی پس از بستن قرارداد تنها ۱۰ تا ۵۰ جلد از کتاب را به نویسنده داده و تنها به این امر بسنده می‌کنند، بنابراین نارضایتی نویسندگان را در بردارد، البته همانطور که اشاره شد، این مسایل به وجود آمده تنها به علت شرایط نامناسب اقتصادی است که پیگیری این مهم به عنوان متولی بخش فرهنگی بر عهده وزارت ارشاد اسلامی است.

***  عرضه کتاب‌های ایرانی در سطح علمی جهان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

** نوابی: عرضه کتاب‌های منتشر شده توسط ناشران ایرانی در سطح علمی جهان بسیار ارزنده و مهم است. کتاب‌هایی که مولفان ایرانی می‌نویسند، آثاری ارزشمند به شمار می‌رود که توانایی عرضه در سطح جهان را دارد، بنابراین ترجمه و تیراژ بالای آن می‌تواند معرف دانش و فرهنگ ایرانی در سطح جهان باشد.

***  چه مشکلات و چالش‌هایی پیش روی نویسندگان قرار دارد؟

** نوابی: در حقیقت حق مولف همه آثاری را که حاصل خلاقیت فکری بشر است در بر می‌گیرد و با گسترش دامنه دانش و ابداع رسانه‌های جدید، حوزه آن نیز گسترده‌تر می‌شود. رشد روزافزون نشر و انتقال اطلاعات از طریق رسانه‌ها و در محیط‌های مختلف، ضرورت تغییر و روزآمدسازی قوانین حق مولف را بیشتر می‌کند تا جایی که به نظر می‌رسد با ورود عصر دیجیتال، قوانین حق مولف سنتی در مواجهه با نیاز‌های دنیای جدید با مشکلات زیادی روبرو باشد.

احترام به حقوق نویسندگان نیازمند فرهنگ سازی است، اما تا زمانی که این فرهنگ ایجاد و به نوعی درونی شود، نیازمند ساز و کار‌های قانونی هستیم. البته در کشور ما حق نویسندگی به رسمیت شناخته نمی‌شود. از آنجا که قوانین محکمی برای قرارداد‌ها و پیشنهاد‌های میان ناشران و نویسندگان وجود ندارد، از این رو قرارداد‌هایی که بسته می‌شود، جانب گرایانه بوده و در این میان نویسندگان هستند که متضرر می‌شوند و تنها به منظور شکل دادن داد و ستد در قالب یک فعالیت قانونی انجام می‌شود. بازبینی قوانین و قرارداد‌هایی که میان نویسنده و ناشر بسته می‌شود در شرایط کنونی بسیار ضروری است. چنانچه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یک سامانه رسمی تشکیل دهد، می‌تواند قرارداد‌ها را در سامانه خود ثبت کند تا این مهم در چارچوب قوانین اصلاح شده یا بروز شده شکل بگیرد. بدین ترتیب حتی ناشرانی که موظف هستند، هر چند ماه یکبار تاییدیه از وزارت ارشاد بگیرند، خود را مکلف به ارایه این قانون بدانند. امنیت شغلی و شناسایی نویسندگان ایرانی، بستر رشد و بالندگی ادبیات و توسعه جامعه را فراهم خواهد آورد.

*** تشکل‌ها و نهاد‌ها چه نقشی در اعتلای مولفان و نویسندگان دارد؟

** نوابی: باید پیگیری نیاز‌ها و حمایت از نویسندگان در قالب تشکل‌ها شکل بگیرد تا تشکل‌ها بتوانند راهکاری مناسب ارایه دهند و همواره به پشتیبانی نویسندگان برخیزند. افرادی که تشکل‌های حوزه نویسندگی را تشکیل می‌دهند به طور عموم افرادی صاحب‌نظر و از فرهیختگان این حوزه هستند. ادبیات کشور برگرفته از سنت‌ها، آداب و رسوم ملی پیشینیان است، زیرا هرگز ادبیات ترجمه شده دیگر کشور‌ها نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای ادبیات ایران زمین باشد.

زبان و ادبیات و فعالیت‌های گوناگون تولید کتاب، تنوع مطبوعات ارتباط مستقیم با توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دارد. از این رو دستیابی به این نوع توسعه متضمن نوعی روند حیاتی است که مطابق با آن باید رویکرد کتاب محوری و رشد فرآیند هنری زنده نگه داشته شود. چنانچه نسبت به راه‌اندازی سمن‌های مرتبط با کتاب و انجمن‌ها و اتحادیه‌های حامی کتاب با مشارکت مردم اقدام کنند، خود به خود جریان کتاب و مسایل مربوط به آن به زندگی مردم وارد می‌شود؛ بنابراین سازمان‌های مردم نهاد و دوستدار کتاب می‌توانند حلقه ارتباط نهاد‌های اداری و دولتی با مردم باشند و در این ارتباط قدم‌های مثبتی بر دارند و در کوتاه مدت مقدمات مشارکت شهروندان در امر توسعه کتاب را فراهم آورند. حمایت دولت از سیستم تولید کتاب و توزیع آن با اختصاص دادن وام‌های بلند مدت به ناشران، حمایت‌های قانونی از ناشران و مولفان، حمایت از کتابخانه‌های خصوصی افراد، تجلیل از ناشران و مولفان برتر زمینه شکوفایی و بسط صنعت تولید کتاب و توزیع آن در کشور را بوجود می‌آورد.

*** برای اعتلای فرهنگ مطالعه و کتابخوانی چه راهکار‌های را ارایه می‌دهید؟

** نوابی: یکی از موثرترین مولفه‌های فرهنگ‌ساز در جامعه، فعالیت بدون رکود تولید کتاب و تحرک و تشویق مستمر عموم مردم در امر مطالعه و کتابخوانی است. معرفی زبان و فرهنگ باستانی از طریق محققان و پژوهشگران تاریخی لازم است و باید حوزه نشر کتاب را فعال کرد تا تعداد کتابخوانان نیز به تبع آن افزایش یابد.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 10 آبان 1399، کدخبر: www.irna.ir