شعار سال: طی سالیان گذشته به دنبال نوسانات اقلیمی و به آن علت که کشور ما در کمربند جغرافیایی خشک و نیمه خشک قرار گرفته، شاهد خشکسالی بودیم که این امر موجب از دست رفتن منابع آبی شده است. همچنین در دهههای اخیر به دلیل مسائلی نظیر رشد جمعیت و کشاورزی غیراصولی شاهد بهرهبرداریهای بی رویه از منابع آبی زیرزمینی بوده که موجب بروز و گسترش نشستها شده است. بحرانی که به زودی میتواند گریبان مناطق شهری و جمعیتی کشور را نیز گرفته و مخاطرات غیرقابل جبرانی را رقم زند این در حالی است که طی سالیان اخیر صحبتهایی برای خروج از خشکسالی و ورود به ترسالی انجام شده است که به نظر میرسد ترسالی میتواند عاملی برای ممانعت از فرونشست در اقصی نقاط ایران باشد.
فرونشست حاصل تحرکات درونی زمین استعادل سپهر، متخصص مدیریت مناطق خشک و بیابانی و استادیار دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد در این خصوص گفت: پدیده فرونشست حاصل تحرکات درونی زمین است. زمین نیز مانند بدن انسان نیاز به تنفس دارد. در این حین انرژیهایی از زمین ساطع میشود که منجر به شکافهایی در سطح زمین خواهد شد.
او افزود: در خاک نیز چنین اتفاقی رقم میخورد. این اتفاق در طول تاریخ بارها تکرار میشود و سابقه دار است. پدیده فرونشست به دو علت رخ میدهد. نخست تاثیراتی اقلیمی است که سابقه دار بوده، اما از سوی دیگر بهره برداری بی رویه از آبهای زیرزمینی سبب شده تا این پدیده تشدید شود.
این متخصص حوزه مناطق خشک و بیابانی در ادامه خاطرنشان کرد: طمع انسان سبب میشود تا رطوبت از سفرههای زیرزمینی خارج شود. خاک یک کلوئیدهای کوچکی دارد که بسیار به رطوبت علاقه دارند و تمایلی ندارند که کانیها رطوبت خود را از دست بدهد. این امر سبب میشود تا از هم گسیختگی در خاک بوجود آید و در سطح زمین به صورت شکاف پدیدار شود. به مرور زمان این شکافها بزرگتر میشود و پدیده فرونشست را رقم میزند.
فرونشستها ارتباط مستقیمی با میزان بارندگی دارندسپهر ادامه داد: این پدیده در مناطق خشک بیشتر رویت میشود. امروز حدود ۷۵ درصد کشور ما در اقلیم خشک واقع شده است و ایران دقیقا در مرکز اقلیم خشک جهان قرار گرفته است و این آب و هوا سبب میشود تا پدیده فرونشست در کشورمان تشدید شود. امروز علاوه بر استان اصفهان و سمنان، استانهای خراسان رضوی و فارس نیز به شدت توسط فرونشستها تهدید میشوند.
این متخصص حوزه بیابان گفت: فرونشستها ارتباط مستقیمی با میزان بارندگی دارند، اما در بلندمدت این ارتباط بوجود میآید به گونهای که هر چه میزان بارندگی کمتر باشد، فرونشستها نیز بیشتر خواهد شد. باید توجه داشت راهکار برای هر استان متفاوت است و نباید نگاهمان به بحران آب در تمامی استانها یکسان باشد.
او افزود: خطرناکترین فرونشستها امروز در استان فارس در حال رقم خوردن است و در استان خراسان رضوی در حوالی نیشابور که خواستگاه تمدن شرق کشور است که به واسطه فرونشستها در خطر جدی قرار دارد. این منطقه که بهشت کشاورزی خراسان رضوی است به قدری درگیر فرونشستها شده است که برخی روستاها را از یکدیگر جدا کرده است.
انتقال آب راهکار مناسبی نیستاین استاد دانشگاه اظهار کرد: متاسفانه زمانی که برای حل این بحران طرحهای بلندمدت ارائه میشود، مسئولین حوصله به سرانجام رسیدن این طرحها را ندارند و انتظار دارند در مدت زمان کوتاهی این بحران حل شود. امروز برخی از روستانشینان نیز با بهره برداری غیرمجاز این پدیده را تشدید کرده اند. ما امروز نقشهای برای کشت در کشور نداریم و مدیریت مصرف آب در زمینهای کشاورزی کشور فقط در حد صحبت است.
سپهر در پایان افزود: امروز ۸۵ درصد آب کشورمان در بخش کشاورزی هدر میرود. مصرف ما بهینه نیست و برای جبران آن به دنبال انتقال آب بین حوزهای هستند در صورتی که به جای انتقال آب میتوانیم بر روی مصرف بهینه آب در زمینهای کشاورزی سرمایه گذاری کرد.
او در پایان تاکید کرد: باید دقت کرد که فرونشست یک پدیده تدریجی است که به صورت ناگهانی رقم میخورد و نباید آن را با فروچاله اشتباه گرفت. امروز به عنوان نمونه دشت مشهد به شدت درگیر فرونشست و فروچاله است و حتی به برخی ساختمانهای نوساز در برخی مناطق شهری آسیب وارد کرده است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری برنا، تاریخ انتشار: 27 آبان 1399، کد خبر: 1088708، www.borna.news