شعار سال: بخش مهمی از اقتصاد مقاومتی را می‌توان در استفاده از ظرفیت‌های اطراف خودمان که اکنون رها شده، جستجو کرد؛ ظرفیت‌هایی که با اندکی توجه و سرمایه گذاری می‌تواند ارزش افزوده بسیاری را نصیب کشور کند.

این ظرفیت‌ها در خراسان شمالی که بین دو استان مرطوب و خشک قرار دارد و دارای آب و هوای مطلوب می‌باشد، بیش از پیش مهیا است؛ خصوصا در حوزه کشاورزی. حوزه‌ای که در سفر رهبر انقلاب به این استان در سال ۹۱ مورد تاکید ایشان قرار گرفت و به عنوان یکی از محور‌هایی که می‌تواند خراسان شمالی را متحول کند معرفی شد.

خراسان شمالی در حوزه کشاورزی ظرفیت‌های بسیار متنوعی دارد، اما یکی از بخش‌هایی که تاکنون بی توجه رها شده حوزه گیاهان دارویی است.

در حالی در استان بیش از ۳۵۰ نوع گیاه دارویی شناخته شده که ۱۶ مورد آن مختص خود خراسان شمالی است، اما نتوانسته تاکنون آن طور که باید و شاید به این ظرفیت خدادادی ورود کند و از این امکان بهره ببرد.

شرایط مطلوب خراسان شمالی برای کشت گیاهان دارویی
بیشتر این گونه‌های شناسایی شده قابلیت صنعتی شدن دارند، اما برداشت‌های غیراصولی از اصلی‌ترین مخاطراتی است که رویشگاه گیاهان دارویی را تهدید می‌کند. زمین‌های دیم پرشیب و کم بازده محل بسیار مناسبی برای کشت گیاهان دارویی می‌باشد که باید کشاورزان به این سمت سوق داده شوند.

در واقع گیاهان دارویی، فرصتی اقتصادی هستند که زمینه بسیار ارزنده برای ایجاد اشتغال و ارزآوری در استان خواهند داشت. مصرف گیاهان دارویی در خراسان شمالی به لحاظ داشتن ویژگی‌های خاص طبیعی و اقلیمی و تنوع آب و هوایی منحصر به فرد، از دیرباز مورد توجه بوده و هم‌اکنون هم در اکثر مناطق روستایی و عشایری مصرف گیاهان دارویی در درمان برخی بیماری‌ها از جایگاه بالایی برخوردار است، اما اکنون وقت آن رسیده این روش‌های سنتی جای خود را به روش‌های صنعتی بدهد تا علاوه بر استفاده‌های محلی، استفاده‌های اقتصادی نیز از آن برده شود.

سطح زیر کشت گیاهان دارویی خراسان شمالی هزار و ۲۸۵ هکتار و با تولید هزار و ۹۲۰ تن است. گیاهان دارویی خراسان شمالی شامل زیره سبز، آویشن باغی، باریجه، نعناع فلفلی، خاکشیر، گشنیز، کدو تخم کاغذی، کتان، کنگر، چریش و بسیاری از موارد دیگر است که هر کدام به تنهایی می‌تواند اقتصاد یک محل را دگرگون سازد.

تکلیفمان با خودمان مشخص نیست
اما بی برنامه بودن باز هم بلای جان استان است. مهدی ایمانی، محقق گیاهان دارویی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در این باره می گوید: در کشت و توسعه کشت گیاهان دارویی در این استان تکلیفمان با خودمان مشخص نیست. به عنوان مثال از گیاه دارویی به عنوان یک گیاه سودآور یاد می‌شود و با همین فکر تعدادی از افراد بدون توجه به اینکه این گیاه همانند دیگر محصولات کشاورزی نیازمند رسیدگی است، اقدام به کشت می‌کنند.

این محقق با اشاره به اینکه گیاه دارویی بدون رسیدگی کشت می‌شود و به هنگام برداشت مقدار کمی محصول برداشت می‌شود، بیان کرد: همین امر سبب سرخوردگی کشاورز شده و در سال بعد اقدام به کشت آن نمی‌کند.

کمبود بذر مشکل اساسی کشت گیاه دارویی
وی افزود: از سوی دیگر یکی از مشکلات پیش روی تولید و کشت گیاهان دارویی در این استان این است که سیاست‌های منطقه‌ای با سیاست‌های راهبردی هماهنگ نیست و این موضوع بیشتر بر روی نظریه‌های شخصی هدایت می‌شود.

ایمانی خاطرنشان کرد: هر کارشناس یک نظر دارد ، در صورتی که تولید و کشت گیاهان دارویی باید یک راهبرد داشته باشد و طبق آن عمل شود چراکه گیاهان دارویی علاوه بر اینکه غذا هستند در صنایع داروسازی نیز استفاده می‌شوند.

رئیس بخش جنگل و مرتع مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در ادامه در ارتباط با کشت گیاهان دارویی گفت: توسعه کشت گیاهان دارویی و دست یابی به محصول بهتر نیازمند بذر اصلاح شده است، این در حالی است که شرکتی در ارتباط با توزیع بذر گیاهان دارویی اصلاح شده در این استان وجود ندارد.

مشکل کمبود بذر ، کشوری است
کشت سنتی و بدون برنامه و نبود بذر اصلاح شده و مرغوب از جمله مهم‌ترین مشکلات گیاهان دارویی در استان است. علی عامری، معاون پیشین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی نیز در این خصوص معتقد است: برای کشت گیاهان دارویی نیازمند بذور اصلاح شده هستیم، اما استان با کمبود بذور گیاهان دارویی مواجه است.

وی افزود: وجود ۳۵۰ گونه گیاهی در این استان شناسایی شده است که حدود ۱۶ گونه از این تعداد منحصر به خراسان شمالی است که در این منطقه روییده می‌شود.

عامری با تاکید بر اینکه برای کشت گیاهان دارویی نیازمند بذور اصلاح شده هستیم، ادامه داد: به طور کلی بذور اصلاح شده گیاهان دارویی نه تنها در این استان بلکه در کل کشور وجود ندارد.

وی با بیان اینکه با کمبود بذر و نشاء گیاه دارویی مواجه هستیم، گفت: کشاورزی که بخواهد برای اولین بار گیاهان دارویی را در مزرعه خود کشت کند، در ابتدا باید بذر آن را از طبیعت جمع آوری کند، اما گیاهان دارویی موجود در طبیعت به طور همزمان نمی‌رسند. در نتیجه این امر سبب می‌شود تا برخی از بذرهای جمع آوری شده نارس باشند وعاملی باشد که محصول چندانی عاید کشاورز نشود.

برداشت گیاه دارویی ممنوع! / خطر انقراض برخی گیاهان
فرای مسائل اقتصادی، حوزه درمان این گیاهان نیز بخش مهمی را به خود اختصاص می‌دهد؛ بسیاری از گیاهان که به صورت خودرو در مراتع استان رشد می‌کنند، مورد استفاده خانگی مردم قرار می‌گیرد، اما با تدابیری جلو این موضوع نیز گرفته شد!

علیرضا احمدی اسکویی، مسوول بهره‌برداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی در این خصوص گفت: با توجه به شیوع بیماری کرونا و به منظور حفظ گونه‌های گیاهی، برداشت هر گونه گیاه خوراکی و دارویی وحشی تازه روییده از منابع طبیعی و مراتع استان تا اطلاع ثانوی ممنوع است.

وی افزود: با توجه به خشکسالی‌های پیاپی در عرصه‌های مرتعی، تعدادی از گونه‌های با ارزش دارویی و صنعتی به دلیل بهره‌برداری‌های بی‌رویه به ویژه در مناطقی با دسترسی آسان، در معرض انقراض و نابودی قرار گرفته و به همین دلیل برداشت گونه‌های دارویی و خوراکی شامل کنگر، و دنبلان کوهی ممنوع است.

اسکویی بیان کرد: اگرچه هنوز مطالعات کاملی صورت نگرفته که بتوان از انقراض احتمالی برخی گونه‌های دارویی این استان سخن گفت، اما واضح است که سطح رویش گیاهانی مانند آویشن، کاکوتی ثعلب، بادرنج بویه عشق آبادی و آق‌باش کاهش یافته است.

این مسئول یادآور شد: حتی لاله واژگون نیز در معرض خطر برداشت‌های بی رویه قرار دارد که جمیعت این گیاه را به شدت کاهش می‌دهد.

وی افزود: برداشت گونه‌هایی مانند شیرین بیان، ثعلب و لاله واژگون و در مجموع گیاهانی که ریشه و ساقه آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، به دلیل آنکه این گیاهان را با خطر انقراض مواجه می‌کند، مطلقا ممنوع اعلام شده است، مگر آنکه در اراضی مستثنیات روییده باشند.

به این ترتیب ظرفیتی که می‌شد به عنوان یک پیشران اقتصادی در استان استفاده شود، در برخی موارد به مرز انقراض و نابودی رسیده و حال مسئولان بهترین و ساده‌ترین راه را، ممنوعیت برداشت عنوان می‌کنند.

بی برنامگی، نداشتن مسیر کارآمد، عدم توجه به مشاغل خانگی و روستایی، نبود نقشه جامع در حوزه گیاهان دارویی استان، نبود کارخانه‌های فرآوری و تبدیلی از مهم‌ترین مشکلات این حوزه به شمار می‌آید که اندکی عزم از مسئولان می‌طلبد تا شرایط تغییر کند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار: 2 آذر  1399، کد خبر: 891307،  www.snn.ir