شعار سال: به نقل از بوک‌ریدر، این روز‌ها دیگر اینترنت و فضای مجازی به یکی از اعضای اصلی زندگی انسان‌ها تبدیل شده است و واژه‌هایی مثل کتابخانه دیجیتال دیگر مثل یک دهه گذشته در داستان‌های علمی تخیلی وجود ندارد. آمار‌های بسیاری در کشور‌های مختلف توسعه یافته و در حال توسعه نشان می‌دهد که کاربران کتابخانه‌های دیجیتال به تدریج از کاربران کتابخانه‌های سنتی در حال پیشی گرفتن هستند، ولی البته هنوز هم بسیاری دوست دارند برای استشمام بوی کاغذ به کتابخانه‌های عمومی بروند. با وجود این علاقه باید این واقعیت را پذیرفت که کتابخانه‌های الکترونیک روز به روز افزایش یافته و دایره فعالیت آن‌ها از دانلود صرف کتاب‌های الکترونیک فراتر می‌رود.

کتابخانه دیجیتال کتابخانه‌ای است که در آن اسناد به جای کاغذ یا سایر رسانه‌های محلی به شکل الکترونیکی ذخیره شده‌اند. اساس این کتابخانه‌ها ذخیره مدارک به شکل الکترونیکی و نیز استفاده الکترونیکی است. محتوای الکترونیکی این کتابخانه‌ها ممکن است به گونه‌ای باشد که هر فردی در هر نقطه از جهان با استفاده از یک شبکه رایانه‌ای بتواند به تمامی اطلاعات یک کتابخانه عظیم دسترسی پیدا کند یا اینکه فقط برای افراد ساکن در محل قابل دسترسی باشد.

به عبارتی اگر بخواهیم تعریف درست‌تری از کتابخانه‌های دیجیتال ارائه کنیم باید گفت که این کتابخانه‌ها سازمان‌هایی هستند که منابعی شامل کارمندان متخصص را دارا می‌باشند و وظیفه آن‌ها انتخاب، سازماندهی، پیشنهاد دهی عقلانی برای دسترسی، توزیع کردن، محافظت از جامعیت منابع و تضمین پایداری آنان در طول زمان می‌باشد و بنابراین برای استفاده آسان و با صرفه توسط یک جامعه یا مجموعه‌ای از جوامع طرح‌ریزی شده‌است.

سر در گمی‌های موجود در مورد این عبارت ناشی از آن است که در طول سال‌ها عبارات متنوعی برای این مفهوم به کار برده شده‌است (مانند کتابخانه‌های الکترونیکی، مجازی، کتابخانه‌های بدون دیوار) و دقیقاً مشخص نبود که معنای واقعی هر کدام از این مفاهیم چیست؟ از سوی دیگر، کتابخانه‌های دیجیتال مورد توجه حوزه‌های مختلف پژوهشی و تحقیقاتی است.

وب‌سایت‌هایی مثل اینفوبوکس (Infobooks) که کارکرد اصلی آن ارائه کتاب‌های الکترونیک رایگان روز به روز در فضای مجازی زیاد می‌شوند، ولی به نظر می‌رسد این سایت‌ها نیز تبدیل به محلی برای امانت دادن کتاب‌های الکترونیک شوند، چون بعضی از کتاب‌های به روز با هزینه‌های زیادی تولید می‌شوند و وجود کتابخانه‌های دیجیتال یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای دنیای مجازی امروزی است.

کارشناسان تکنولوژی می‌گویند هنوز صحبت کردن درباره این واضعیت که همه کتاب‌های الکترونیک روزی به صورت رایگان برای دانلود گذاشته شوند، چون بعضی از شرکت‌ها مثل گوگل این وعده را به کاربران خود داده‌اند که با اسکن کتاب‌های چاپی بتوانند آن‌ها را به صورت رایگان در اختیار آن‌ها قرار دهند. اینفوبوکس شروع به ارائه بیش از ۳۵۰۰ کتاب الکترونیکی رایگان در سایت خود کرده است و به کاربرانش قول داده که این تعداد در ماه‌های آینده چندبرابر شود.

عملی شدن وعده‌های سایت اینفوبوکس یا گوگل زیاد مهم نیستند، چون ظاهراً وجود چنین سایت‌هایی هر روز در فضای مجازی بیشتر دیده می‌شود و به نظر می‌رسد زمینه و ساختار‌های لازم برای تبدیل کتابخانه‌های سنتی به انواع جدید آن در حال فراهم شدن است. البته هنوز هم بسیاری با تبدیل کامل دنیای واقعی به مجازی مخالفت خواهند کرد، ولی به طور حتم کتابخانه‌های دیجیتال نیز مثل سایر خانواده مجازی خود جایشان را در بین خانواده‌ها باز خواهد کرد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار ۱۴ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر: ۳۰۳۷۰۵، www.ibna.ir.