شعار سال: آیین و مناسک پانتون مربوط به مردم اندونزی و مالزی بوده و در سال ۲۰۲۰ در فهرست نمایندگان میراث فرهنگی ناملموس بشریت در یونسکو ثبت شده است.
اندونزی و مالزی
پانتون شکلی از آیه مالایی است که برای بیان عقاید و احساسات پیچیده استفاده میشود. این گستردهترین شکل روایی و کلامی در جنوب شرقی آسیا است و حداقل ۵۰۰ سال در بسیاری از مناطق مورد استفاده قرار گرفته است. پانتون (Pantun) یک طرح واضح قافیه a-b-a-b دارد و تنوع چهار خطی رایجترین است. پانتونها ممکن است در موسیقی، آهنگ و نوشتار منتقل شوند. هفتاد درصد ابیات به ابراز عشق به معشوق، خانواده، جامعه و دنیای طبیعی اختصاص دارد. آیات را میتوان در عروسی ها، آیینهای متعارف و مراسم رسمی خواند. پانتون روشی قابل قبول از نظر اجتماعی برای بیان غیر مستقیم بوده و مودبانه، ابراز احساس را ارائه میدهد. همچنین ابزاری برای هدایت اخلاقی است، زیرا آیات غالبا دارای ارزشهای دینی و فرهنگی مانند خویشتنداری، احترام، مهربانی و فروتنی است. پانتون همچنین به عنوان روشی دیپلماتیک برای حل تعارض مورد استفاده قرار گرفته، زیرا راهی برای حل و فصل آرام موضوعات مهم ارائه میدهد. هماهنگی با طبیعت و انعطاف پذیری در روابط انسانی نیز ایدههایی ستودنی است. پانتون به طور رسمی در مدارس، آموزشگاههای هنری و نیز به طور خصوصی تدریس میشود.
مالاوی، موزامبیک و زامبیاآیین گوله وامکولو در سال ۲۰۰۵ به عنوان میراث ناملموس مردم مالاوی، موزامبیک و زامبیا در یونسکو مطرح شد و در سال ۲۰۰۸ در فهرست نمایندگان میراث فرهنگی ناملموس بشریت به ثبت جهانی یونسکو رسید. به واقع آیین گوله وامکولو یک آیین مخفی بوده و شامل یک رقص آیینی بود که در بین مردم چوا Chewa در مالاوی، زامبیا و موزامبیک انجام میشد. این آیین توسط اعضای برادری نیائو Nyau، یک جامعه مخفی از مردان، اجرا شد. در جامعه مادرانه سنتی چوا، جایی که مردان متاهل نقشی کاملاً حاشیهای داشتند، نیائو ابزاری را برای ایجاد یک وزنه برابری و همبستگی بین مردان روستاهای مختلف ارائه داد. اعضای نیائو همچنین مسئول قدمهای آغازین مردان جوان به بزرگسالی و جشن ورود مردان جوان در جامعه بزرگسالان محسوب میشوند. رویداد گوله وامکولو پس از برداشت محصول در ماه ژوئیه انجام میشود، اما همچنین میتوان آن را در عروسی، مراسم تشییع جنازه، و نصب یا مرگ رئیس مشاهده کرد. در این مواقع، رقصندگان نیائو لباس و ماسکهایی از چوب و کاه میپوشند که نشاندهندهی طیف گستردهای از شخصیتها مانند حیوانات وحشی، ارواح مردگان، تاجران برده و همچنین چهرههای جدیدتر و عناصر امروزی است. هر یک از این چهرهها یک شخصیت خاص و اغلب شیطانی را بازی میکنند که نوعی رفتار نادرست را بیان میکند و به مخاطب ارزشهای اخلاقی و اجتماعی را میآموزد. این چهرهها با انرژی خارق العاده رقصها را اجرا میکنند و مخاطبان را به عنوان نماینده دنیای ارواح و مردگان سرگرم کرده و میترسانند. قدمت گوله وامکولو به امپراتوری بزرگ چوا Chewa Empire در قرن هفدهم برمی گردد. علیرغم تلاش مبلغین مسیحی برای ممنوعکردن این عمل، این مراسم توانست با اتخاذ جنبههایی از مسیحیت تحت سلطه استعمار انگلیس زنده بماند. در نتیجه، مردان چوا به عضویت یک کلیسای مسیحی درآمده و همچنین به جامعه نیائو تعلق دارند. با این حال، اجرای مراسم گوله وامکولو به تدریج عملکرد و مفهوم اصلی خود را از دست داده و این امر به سرگرمی گردشگران و اهداف سیاسی تبدیل میشود.
سرامیک دست ساز کشورهای مکزیک و اسپانیا در سال ۲۰۱۹ در لیست نمایندگان میراث فرهنگی ناملموس بشریت به ثبت یونسکو رسیده است.
فرایند ساخت سرامیک تالاورا، صنایع دستی پوئبلا و تلاکسالا (مکزیک) و سرامیک تالاورا و ال پوئنته (اسپانیا) با دو جامعه درقلمرو کشورهای مکزیک و اسپانیا مشخص شده است. سرامیکها کاربردهای خانگی، تزئینی و معماری دارند. علیرغم تغییر در طول زمان و تحولاتی که سرامیک در هر دو کشور متحمل شده است (از جمله به دلیل استفاده از چرخهای سفالگر الکتریکی امروزی) فرایند ساخت صنایع دستی، از جمله تکنیکهای ساخت، لعاب و تزئین، همان الگوی قرن شانزدهم را حفظ کردهاند. دانش و مهارتهای مرتبط شامل تهیه خاک رس، ساخت ظروف سفالی با استفاده از چرخ یا ریخته گری سفالگر، تزئین، تهیه لعاب و رنگدانهها و مدیریت کوره است که نیاز به مهارت زیادی دارد. برخی از سرامیک کاران کل فرآیند را خود به تنهایی انجام میدهند، در حالی که دیگران برای انجام هر مرحلهی خاص تخصص ویژه دارند. دانش مرتبط – از جمله استخراج مواد خام، پردازش مواد، تزئینات و روشهای ظریف کاری – بیشتر توسط صنعتگران و سفالگران ظروف سفالی انجام میشود، که مهارتهای خود را با گذشت زمان توسعه و ارتقا داده و آنها را از طریق انتقال شفاهی در کارگاههای صنعتگری و یا به اعضای خانواده آموزش میدهند. هر کارگاه هویت و نشانهی خاص خود را دارد، همانطور که در جزئیات اشکال، تزئینات، رنگها و میناهای قطعات منعکس شده و به این ترتیب تولید سرامیک به عنوان نماد اصلی هویت در هر دو کشور باقی مانده است.
بولیوی، شیلی و پرو
پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس جامعهی آیمارا واقع در کشورهای بولیوی، شیلی و پرو در سال ۲۰۰۹ در یونسکو به عنوان ثبت اقدامات پاسداری و محافظت خوب انتخاب شده است.
هدف این پروژه توسعه اقدامات حفاظتی برای اطمینان از دوام بیانات شفاهی، موسیقی و دانش سنتی (هنر نساجی و فنآوریهای کشاورزی) جوامع آیمارا در قلمرو بولیوی، شیلی و پرو بوده و شامل برنامههای متعدد و متنوع است. فعالیتهای برنامهریزیشده برای اجرا در طول یک پروژه پنج ساله، عبارتند از: (i) شناسایی و ثبت دانش سنتی و سنتهای شفاهی جوامع آیمارا در مناطق انتخاب شده، (ii) تقویت زبان به عنوان وسیله انتقال میراث فرهنگی ناملموس از طریق آموزش رسمی و غیررسمی، (III) ترویج و انتشار کلام شفاهی و موسیقی آیمارا و (IV) تقویت دانش سنتی مربوط به تولید هنرهای نساجی و فنون سنتی کشاورزی. این چهار خط عملیاتی پروژه برنامهریزیشده توسط جوامع آیمارا در مراحل مختلف مشاوره و آماده سازی پروژه به عنوان اولویت تعیین شده و با مشارکت کامل جوامع با رعایت اصول کنوانسیون ۲۰۰۳ اجرا میشوند. این پروژه قصد دارد به عنوان استراتژی خود یک شبکه فرامنطقهای و بینالمللی متشکل از افراد، جوامع، گروهها، مدیران فرهنگی، متخصصان، نهادهای بومی، مراکز تحقیقاتی، سازمانهای غیردولتی و دولت ها؛ تشکیل داده تا ارتقا و تبادل تجربه، اطلاعات، آموزش و تقویت ظرفیتهای منطقهای به سرانجام برسد.
برزیلبرنامهی ملی برای فراخوان پروژههای میراث فرهنگی ناملموس در برزیل در سال ۲۰۱۱ در یونسکو به عنوان ثبت اقدامات حفاظتی خوب انتخاب شده است.
هر ساله، یک فراخوان ملی برای پروژهی برنامههای ملی و اقدامات حفاظتی پیشنهاد شده توسط جامعه برزیل برای حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس را تشویق و پشتیبانی میکند. این پروژهها باید شامل مشارکت جامعه و گروههای ذیربط، گسترش اجتماعی و بهبود شرایط زندگی سازندگان و حاملان این میراث و احترام به حقوق فردی و جمعی باشد. بیشتر پروژهها شامل فعالیتهایی مانند نقشه برداری و تحقیقات مردم نگاری است. سیستم سازی برای اطلاعات و ایجاد یا پیاده سازی پایگاه دادهها نیز در دستور کار است. همچنین تولید یا حفظ اسناد و بایگانیهای مردم نگاری، ترویج و انتقال دانش سنتی به نسلهای جدید؛ تقویت ظرفیتهای جوامع برای تحقیق، حفاظت و آموزش از جمله وظایف این فراخوان ملی است. پروژهها میتوانند توسط موسسات دولت محلی یا سازمانهای خصوصی غیرانتفاعی ارائه شوند، اما باید توافق قبلی جوامع مشمول را داشته باشند. فرآیند انتخاب توسط دپارتمان میراث ناملموس IPHAN (موسسه ملی میراث تاریخی و هنری) در برازیلیا، با پروژههایی که توسط کمیته ملی متخصصان ارزیابی شده، سازماندهی میشود. فراخوان پروژهها با هدف تقویت فرایندها و نهادهای محافظتی جامعه و ایجاد شبکههایی بین کنشگران مختلف نهادی و اجتماعی بوده و بدین ترتیب، این فرایند الگویی برای تأمین مالی و تقویت طرحهای جامعه مدنی برای حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس به وجود میآورد.
کلمبیا
دانش سنتی و آیین شمنهای جگوار یوروپاری مربوط به حوزهی کشور کلمبیا در سال ۲۰۱۱ در فهرست نمایندگان میراث فرهنگی ناملموس بشریت در یونسکو ثبت شده است
ساختارهای اسطورهای و کیهانی که دانش سنتی شمن جگوار یوروپاری را تشکیل میدهند، میراث فرهنگی بسیاری از گروههای قومی را که در کنار رود پیرا پارانا Pirá Paraná در جنوب شرقی کلمبیا و در بخش Vaupés زندگی میکنند را نشان میدهد. با توجه به خرد اجدادی، پیرا پارانا قلب ناحیه وسیعی به نام قلمرو جاگوارهای یوروپاری را تشکیل میدهد که اماکن مقدس آن دارای انرژی معنوی حیاتی است که تمام موجودات زنده جهان را پرورش میدهد. شمن جاگوار تقویمی از آیینهای تشریفاتی را دنبال میکنند که بر اساس دانش مقدس آنها برای جمع آوری جامعه، بهبود، جلوگیری از بیماری و احیای طبیعت انجام میشود. در این آیینها آوازها و رقصهایی وجود دارد که روند بهبود را زیبا و مثمر جلوه میدهد. اعتقاد بر این است که انرژی حیاتی و دانش سنتی شمنها از یوروپاری، اسطورهای قدرتمند، یک آناکوندا anaconda که به عنوان یک شخص زندگی میکرد، به ارث رسیده و در شیپورهای مقدس نگهداری میشود که از درخت نخل جاری شده اند. هر گروه قومی شیپورهای خاص خود را حفظ میکند که مرکز آیین سختگیرانهی “هی بیکی” Hee Biki ritual هستند. در طی این آیین، دستورالعملهای سنتی برای حفظ سلامت مردم و سرزمین به عنوان بخشی از عبور آنها به بزرگسالی، به فرزندان پسر منتقل میشود. دانش سنتی در مورد مراقبت از کودکان، زنان باردار و تهیه غذا در بین زنان انتقال مییابد.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از انسان شناسی و فرهنگ، تاریخ انتشار: ۲۲اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر anthropologyandculture.com، ۱۵۹۶