شعار سال: دانشنامه آزاد ویکی‌پدیا بر اساس خرد جمعی نویسندگان، مبتنی بر تکنولوژی بلاک‌چین و بهره‌گیری از قابلیت متن‌باز (open text) از ۱۵ ژانویه ۲۰۰۱ راه‌اندازی شد. حدود یک‌سال بعد هم، پس از آنکه اعلام شد در این دانشنامه، تبلیغات تجاری گنجانده نمی‌شود، دامنه آن از دات‌کام به دات اوآرجی تغییر یافت. این در حالی بود که کمتر از ۳سال بعد، یعنی در ۲۸ آذر ۱۳۸۲ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۳) ویکی‌پدیای فارسی در دانشگاه صنعتی شریف با تلاش تعدادی از دانشجویان علاقه‌مند که تکنولوژی‌های جدید را بررسی می‌کردند، متولد شد. پس از یک‌سال، تعداد مقالات این دانشنامه به عدد هزار رسید. همچنین در بهمن۱۳۸۴ تعداد ۱۰هزار مقاله در ویکی‌فارسی ثبت شد و از آن زمان تا به امروز این روند افزایشی ادامه داشته است؛ به‌طوری که در ابتدای خرداد امسال شاهد به ثبت رسیدن ۸۰۰ هزار مقاله فارسی در این دانشنامه اینترنتی بودیم. این در حالی است که سال گذشته در همین زمان، حدود ۷۲۰ هزار مقاله در ویکی‌پدیای فارسی ثبت شده بود که اکنون، حدود ۱۲ درصد رشد را تجربه کرده است.

 

 

 

ویکی‌پدیا به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که تقریبا همه زبان‌ها می‌توانند با استفاده از آدرس اختصاصی، دارای سایت مختص به آن زبان باشند.

محسن سالک که چند سال است به‌عنوان مدیر ارشد، در این دانشنامه فعالیت می‌کند، از ثبت ۸۰۰ هزار مقاله فارسی تا ابتدای خرداد ۱۴۰۰ در ویکی‌پدیای فارسی خبر می‌دهد. به‌گفته او؛ «با این تعداد مقاله به زبان فارسی، اکنون در رتبه ۱۹ دنیا قرار گرفته‌ایم.»

اگرچه ویکی‌پدیای عربی در رتبه ۱۸ قرار دارد، اما باید به این نکته توجه شود که جمعیت عرب‌زبان‌های دنیا حدود ۳۰۰ میلیون نفر است. درحالی‌که آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد، کل جمعیتی که به زبان فارسی در جهان صحبت می‌کنند، بیش از۱۱۰ میلیون نفر است. همچنین تعداد کشور‌هایی که زبان رسمی آن‌ها عربی است، با کشور‌هایی که زبان فارسی در آن‌ها به‌عنوان زبان رسمی پذیرفته شده، قابل مقایسه نیست. این در حالی است که سالک، جایگاه ویکی‌پدیای فارسی در میان رقبای منطقه‌ای مانند ترکیه و دیگر کشور‌های ترک‌زبان را مثبت ارزیابی می‌کند و می‌گوید که در رتبه بهتری قرار داریم.

پروژه بزرگ مشارکتی

از آنجا که ویکی‌پدیا نمی‌تواند برای کسب درآمد از تبلیغات بهره ببرد و حامی مالی هم ندارد، بنابراین همه کار‌ها به‌صورت داوطلبانه انجام می‌شود.

مدیر ارشد این دانشنامه آزاد فارسی‌زبان با اشاره به اینکه ویکی‌پدیای فارسی یکی از معدود پروژه‌های بزرگ کشور است که داوطلبان بدون هیچ انگیزه مالی آن را اداره می‌کنند و گسترش می‌دهند، تأکید می‌کند: «ویکی‌پدیای فارسی درآمد مالی ندارد و همه کار‌ها به‌صورت داوطلبانه و به‌وسیله علاقه‌مندان حوزه‌های مختلف انجام می‌شود.»

سالک بر این باور است که «متأسفانه در کشور ما فرهنگ کار داوطلبانه به این شکل جا نیفتاده که باید برای گسترش آن، فرهنگسازی کرد». با این حال، او به این موضوع اشاره می‌کند که «شاید یکی از دلایل مهم این مسئله، وضعیت نامناسب اقتصادی مردم باشد، درواقع نمی‌توان از جامعه‌ای که دغدغه‌های مهم‌تری دارد، انتظار کار داوطلبانه داشت.»

 

 

 

 

به نظر می‌رسد که شیوع ویروس کرونا در کشور، تأثیری دوگانه بر روند فعالیت‌های ویکی‌پدیای فارسی داشته است؛ به‌طوری‌که مدیر ارشد آن، به کاهش دسترسی به دانشجویان اشاره می‌کند و می‌گوید: «این مسئله باعث شد که روند رشد ویکی‌پدیای فارسی با کندی مواجه شود، چراکه بیشتر جلسات و برنامه‌های ما برای تشویق دانشجویان و استادان برای مشارکت در این پروژه، به‌صورت حضوری در دانشگاه‌ها و جوامع علمی برگزار می‌شد. البته شیوع ویروس کرونا، باعث توقف ویکی‌پدیای فارسی نشد و با برگزاری جلسات آنلاین آموزشی برای ادامه این مسیر تلاش کردیم.» با این اوصاف، او به یک اتفاق خوشایند اشاره می‌کند و می‌گوید: «کسانی که پیش از این، با ما همکاری می‌کردند و درواقع جزو قدیمی‌های ویکی‌پدیا بودند، با شیوع ویروس کرونا زمان بیشتری را صرف گسترش و رشد این دانشنامه کردند، چراکه احتمالا فرصت بیشتری پیدا کردند که پای کامپیوتر بنشینند و از فضای آنلاین برای مشارکت در این کار بهره ببرند.»

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از همشهری آنلاین، تاریخ انتشار: ۸ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۶۰۴۰۳۶، www.hamshahrionline.ir