نگاه خیره به وین
احمد حاتمییزدی دراین نشست کلاب هاوس گفت: ما باید ببینیم بازار ارز در دوره دولت بعدی به کدام سمت میرود. ما این پاسخ را در صورتی میتوانیم بدهیم که فاکتورهای موثر در نرخ ارز را مشخص باشد و اگر روی این فاکتورها تمرکز نداشته باشیم، پیشبینی مسیر نرخ ارز میسر نخواهد بود.
وی افزود:مهمترین عامل تاثیرگذار بر بازار ارز ، مساله مذاکرات وین و نتیجه آن است . اگر مذاکرات وین به نتیجه برسد و روابط ایران با بانکهای خارجی برقرار شود و همه بانکهای دنیا از طرف آمریکا اجازه پیدا کنند که با بانکهای ایران کار کنند، شرایط بسیار متفاوت خواهد شد.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: عامل دوم، تصمیم ایران در مورد افایتیاف و لوایح چهارگانه مربوط به مبارزه با پولشویی و مبارزه با تروریسم است.حاتمییزد افزود: عامل سوم، به سیاستهای اقتصادی و پولی بانک مرکزی برمیگردد. هیچکدام از این سه عامل هنوز تعریف نشده است.
وی با اشاره به اهمیت مساله پیوستن به افایتیاف گفت: کسانی در قدرت هستند و در دوره آقای رییسی هم در قدرت خواهند بود با افایتیاف مخالف هستند. این افراد دلایل مختلف دارند، ولی مهمترین دلیلی که عنوان میکنند، این است که در شرایطی که ما تحریم هستیم و با بانکهای دنیا کار نمیکنیم، فایده ملحق شدن به افایتیاف و پذیرش شرایط افایتیاف چیست. به فرض که از لیست سیاه افایتیاف هم خارج شدیم، ولی وقتی بانکها به دلایل دیگری غیر از افایتیاف با ما کار نمیکنند، رفع نام ما یا حذف نام ما از لیست سیاه، کمکی به کشور و یا بانکهای ما نخواهد کرد.
احمد حاتمی، گفت: به این ترتیب باید توجه داشت تاثیر برجام بر بازار ارز با هیچ یک از عوامل دیگر قابل مقایسه نیست؛ حل شدن برجام به معنای افزایش درآمد نفتی ما در آینده خواهد بود که کسری بودجه ما را در آینده به حداقل و یا صفر میرساند و در نتیجه با حل شدن برجام برای تامین کسری بودجه به چاپ اسکناس و تزریق نقدینگی نیاز پیدا نخواهیم کرد و در صورتی که بتوانیم افزایش نقدینگی را کنترل کنیم ، تورم را نیز کنترل کرده ایم و در صورتی که تورم کنترل شود نوسانات نرخ ارز نیز به حداقل خواهد رسید.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: اگر برجام به نتیجه برسد به تعبیر من نرخ ارز خیلی پایین تر از وضعیت فعلی خواهد بود؛ چراکه با به نتیجه رسیدن برجام منابع ارزی بیشتری در دسترس دولتمردان قرار خواهد گرفت که موجب کنترل افزایش نقدینگی خواهد شد و کسری بودجه را نیز تامین خواهد کرد و از طرف دیگر فعالیت اقتصادی، سرمایه گذاری داخلی و خارجی هر دو با توافقات هسته ای رونق پیدا خواهد کرد. در مقابل اگر برجام حل نشود همه عوامل دیگر مانند تشکیل کابینه و عضویت در اف ای تی اف در اثر افزایش نرخ ارز موثر خواهد بود و در چنین وضعیتی افزایش نرخ ارزدیگر حد و مرز نخواهد داشت؛ به این معنا که دلار را به ماکزیمم سال ۹۹ یعنی ۳۴ هزار تومان و یا بالاتر از آن خواهد رساند.
ثبات قیمت؛ شاید
علی شریعتی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی نیز در این نشست گفت: اگر روند حاکم بر مذاکرات مثبت باشد و دست دوستان در دولت آینده پر باشد احتمال اینکه نرخ ارز در کانال ۲۲ تا ۲۵ هزار تومانی باقی بماند بالا است.
وی افزود: باید به این موضوع پرداخت که بحث نرخ ارز در کشور ما یک مقوله کاملا سیاسی- امنیتی است ، در نتیجه نمیتوان تحلیل دقیق و اقتصادی در خصوص آن ارائه داد. این فعال اقتصادی ادامه داد: در سال گذشته عزیزانی در خصوص نرخ ارز صحبت کردند که نزدیکی فکری به طیفی خاص داشتند، آنها از رسیدن قیمت دلار به ۱۵ هزار تومان صحبت کردند و نمودارهایی در این خصوص ارائه کردند تا بحث را علمی پیش ببرند اما در عمل دلار ۱۵ هزار تومانی را ندیدیم .
وی در ادامه در خصوص وضعیت این روزهای بازار ارز افزود: بنده فکر نمیکنم انتصاب آقای کمیجانی در حال حاضر تاثیر چندانی را بر بازار داشته باشد چراکه این انتساب ۴۰ روزه است و به خاطر بُعد قانونی موضوع این انتساب صورت گرفت در نتیجه آقای کمیجانی عملا نمیتواند کار خاصی را در این مقطع انجام دهد و جریاناتی که در حال حاضر در کشور در حال انتقال دولت هستند نیز اجازه نمیدهند که بانک مرکزی حرکت خاصی را انجام دهد.
وی در ادامه افزود: خواسته ما به عنوان صادرکننده این نیست که بر گرانی نرخ ارز دامن بزنیم؛ شاید تصور شود که دلار ۳۰ تا ۴۰ هزار تومانی برای ما بهتر است اما نوسان و بی نظمیای که در برنامه ریزیهای ما ایجاد می شود باعث شده است که ما در طیف مخالفان افزایش نرخ ارز قرار بگیریم.
شریعتی ادامه داد: در واقع ما طرفدار منطقی شدن و قابل برنامه ریزی شدن نرخ ارز هستیم؛از این رو هم با توقف روند منطقی حرکت نرخ ارز در دولت آقای احمدی نژاد و تکانه بعد از آن مخالف بودیم و در حال حاضر نیز این بیبرنامگی و بی ثباتی نیز برای ما مطلوب نیست.
وی گفت: آقای رییسی کار بسیار سختی در پیش دارد و مهم ترین عامل تاثیرگذار در موفقیت ایشان این است که ما چقدر به منابع بلوکه شده خود در دولت آینده دسترسی پیدا خواهیم کرد چراکه اگر دستمان خالی باشد با توجه به کسری بودجه و تورمی که قابل پیش بینی هست مسلما نرخ دلار بالا خواهد رفت.وی تاکید کرد: اگر انشاالله مذاکرات با روند خوبی آغاز شود و دست دوستان در دولت آینده پر باشد احتمال اینکه نرخ ارز در کانال ۲۲ تا ۲۵ هزار تومانی باقی بماند بالا است.
ترکیب کابینه مهم است
سید حمید حسینی، دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق گفت: اگر آقای رییسی بتواند با وجود فشارهایی که از مناطق مختلف روی او است، افراد معقول و منطقی را برای کابینه معرفی کند، میتواند بازار را آرام کند.
وی افزود: ارز کالایی است که اگر مردم احساس کنند در آینده افزایش قیمت خواهد داشت، حتما سپردهها به طرف ارز خواهد رفت.
وی افزود: در سال گذشته، دو سه ماه مانده بود به انتخابات آمریکا، گروهی بودند که اعتقاد داشتند که بایدن پیروز انتخابات میشود. در کنار آن، پیشبینی کردند که نرخ دلار تا ۱۸ هزار تومان کاهش پیدا میکند و این اتفاق هم افتاد.حسینی تصریح کرد: به هر دلیلی به نظر میرسد عدهای موافق نبودند که توافق برجام پای دولت آقای روحانی نوشته شود و کار را به مسیری بردند که سخت شد. جامعه هم احساس میکند که احتمال اینکه به توافق برسیم، سخت است.
وی متذکر شد: مجموعه حرفهایی که امروز زده میشود، برای مثال امروز کیهان مینویسد که آقای رییسی بزن زیر برجام و یا چهرههایی که به عنوان شورای امنیت ملی مطرح میشوند یا به عنوان وزارت امور خارجه یا افرادی که به تیم ۵ نفرهای که میخواهند تصمیم بگیرند، اضافه میشوند، نشان میدهد که کار به این راحتی نیست. اقتصادی هم تورم بالایی دارد، به طور قطع اگر به آینده خوشبین نباشد و احساس نکند مذاکرات برجام به نتیجه میرسد و یک جو بدبینی حاکم شود، به جای مطلوبی نمیشود.
این فعال اقتصادی متذکر شد: در چنین شرایطی، اولا صادرکننده به امید اینکه نرخ ارز حتما افزایش پیدا میکند، دلارهای خود را عرضه نمیکند. همانطور که گفتم اگر جامعه احساس کند که نرخ دلار بالا میرود، شک نکنید که نرخ دلار بالا میرود و دوباره خروج از سرمایه آغاز میشود.
اگر به توافق نرسیم دلار به کانال ۲۸ هزار تومان ورود میکند و در چند ماه بعد به رقم های بالاتر از آن خواهد رسید . این نکته را باید توجه داشت. سلاح ورزی نیز در تایید سخنان وی گفت: من فکر می کنم اگر توافق صورت گیرد دلار در پایان سال هم ۲۴ هزار تومان خواهد بود.
احیای برجام از نان شب واجبتر است
احمد عزیزی، کارشناس اقتصادی گفت: کسانی که میگویند در صورتی که برجام احیا نشد، به افایتیاف نپیوندیم، هیچ حجت معقولی ندارند.
وی با انتقاد از اینکه مسائل تخصصی به ابزاری برای گروکشیهای سیاسی بدل شده است، گفت: برجام مساله بسیار پیچیده و یک سند امنیتی، اتمی و نظامی است و در پاراگراف اول آن بر تامین امنیت و صلح جهانی آمده است. هدف ایران از امضای برجام بیرون آمدن از بند ۶ قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد بود که البته هدف بزرگ و عظیم و مقدسی برای کشور تلقی می شود از این رو تنها همین عامل برای حمایت از برجام کفایت می کرد.
این کارشناس اقتصادی عنوان کرد: ما در شرایط فعلی با برجام دوم روبرو هستیم که تاثیر آن بی تردید برابر با برجام اول نخواهد بود . در دور اول، ایران و برخی از طرفهای ایران در برجام امید خیلی زیادی به اثرگذاری آن داشتند، اما حالا در مرحله دوم با احیای برجام دیگر این امیدواری چون قبل وجود نخواهد داشت.
وی گفت: با این حال در اینکه احیای برجام مثل نان شب برای کشور واجب است، تردید نکنید.از سوی دیگر در اینکه با برجام یا بیبرجام، کشور باید به افایتیاف بپیوندد، شکی نیست. اما اینطور نیست که اگر برجام احیا شد، یک اثر خیلی شگرفی داشته باشد. نباید انتظارات غلط ایجاد کنیم.
این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: تحلیل من این نیست که اگر فردا برجام احیا شود، حتی یک بانک عمده جهان تا پایان امسال با ایران ارتباط برقرار کند. بسیار کار سختی است، زیرا تمام الزامات روابط بانکداری بینالملل کاملا تغییر کرده است، اما ما کاملا از اینها فارغ بودیم. قوانین و رویههای بانک مرکزی ما مورد قبول هیچ بانک مرکزی مرسوم معقولی نیست.
عزیزی افزود: ما اگر با بانک مرکزی افغانستان هم مقایسه شویم، قوانین بانکی ما بسیار عقبافتادهتر است. ما باید واقعبینی داشته باشیم. از این حرفها بسیار میشود زد و میشود اثبات کرد.
وی عنوان کرد: برجام گرچه مثل نان شب واجب است، ولی احیای برجام به تحول بزرگی در سیستم بانکی منجر نمیشود. البته در فروش نفت و دسترسی به ذخایر و درآمدها و ترمیم بودجه دولت، ظرف چند ماه اثراتی خواهیم دید.
عزیزی عنوان کرد: اگر ارادهای در حاکمیت وجود داشته باشد، باید حداقل ۵ سال، ۱۰ سال زحمت بکشیم تا این سنگ را که در دولت نهم و دهم در چاه انداختند، از چاه بیرون آوریم.
وی درباره پیشبینی نرخ ارز تصریح کرد: در مقطع تغییر دولتها عوامل نا اطمینانی و بیثباتی در بازارها و در پی آن اختلال در پیشبینی نرخها افزایش پیدا میکند. تا گروه اقتصادی دولت جدید مشخصشده و بر سرکار مستقر شود این مسئله نیز در جریان است. تا فرایند فهم این ترکیب اقتصادی و سیاستهای موردنظر آن توسط نیروها و عوامل مؤثر در بازار طی شود و در نرخها منعکس شود زمانبر خواهد بود و همین موضوع بهصورت عمومی و به فراخور در بازار تأثیر منفی میگذارد.
عزیزی خاطرنشان کرد: این موضوع بهخصوص در رابطه با ایران و بهویژه در رابطه با انتخابات اخیر و دولتی که از پی آن بر خواهد آمد، بسیار بیشتر تأثیرگذار است. البته که با هر تغییری امیدهایی به وجود میآید بر این مبنا که با آمدن گروه اقتصادی جدید و سیاستهای اقتصادی تازه احتمال وقوع تحولات مثبت وجود دارد اما نباید از یاد ببریم که درهرصورت واقعیتهای اقتصادی خودش را تحمیل میکند.
مشاور رئیس اسبق بانک مرکزی گفت: در کشور ما چه بخواهیم و چه نخواهیم افراد و گروههایی که متصدی امور در دولتها میشوند عمدتاً از سوابق شناختهشدهای برخوردار هستند و این سوابق در تخمینهای بازار بسیار مؤثر است. بهطورکلی نیز مشاهده میکنیم که بازار ارز استقبال خوبی از دولت آتی نشان نداده است.
او با اشاره به اینکه میبینیم نرخهای در بازار ارز دارد نوسانات نامساعدی از خود بروز میدهد گفت: برای توضیح بیشتر در رابطه با این نوسانات نامساعد لازم است اشارهکنم که نرخ برابری دلار و ریال در ابتدای انتخاب دولت جدید در آمریکا به حدود کانال ۲۱ هزار تومان رسید. در آن برهه فضا بهگونهای بود که هم مقامات عالیرتبه دولت و هم بخشی از فعالان اقتصادی پیشبینیهای نرخی زیر ۲۰ هزار تومان را هم برای دلار در آینده نزدیک داشتند، پیشبینیهایی که رسیدن به کانالهای ۱۷ هزار تومان و ۱۵ هزار تومان و در برخی موارد پیشبینیهای نامعقول کانالهایی در حدود ۱۰ هزار تومان برای دلار را نیز شامل میشد.
این کارشناس حوزه ارز افزود: امروز با واقعیتهایی که بعد از گذشت حدود ۶ ماه از استقرار دولت جدید امریکا رخ نموده است میبینیم که نرخ دلار از حدود کانال ۲۱ هزار تومان به کانال ۲۵ هزار تومان رسیده است و در صورت ادامه روند فعلی میتوان گذر دلار از کانالهای بالاتر را کاملاً محتمل دانست.
عزیزی با اشاره به اینکه هیچوقت با تخمینهای پایینی که در طول ماههای گذشته مطرح شد موافق نبوده است، خاطرنشان کرد: در طول ۶ ماه گذشته بارها گفتهام واقعیاتی که در جریان است بالاخره نرخهای بالاتری را به بازار دیکته خواهد کرد و اگر احتمالات سنجیده میشد باید با درجات احتمال بالاتر نرخهایی بیش ازآنچه در ۶ ماه گذشته دیده شد به وقوع میپیوست. لازم است یادآوری کنم که برخی از فعالان اقتصادی نیز در همان زمان نرخ را در دامنه ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان تخمین میزدند که اگرچه در دامنه پایین نرخ بود اما تخمینهای معقولتری بود.
دلار ۱۵ هزار تومانی را فراموش کنید
حسین سلاحورزی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی نیز گفت: من اعتقادم این است که ارز ۱۵ هزار تومانی محقق نمیشود.
وی در توضیح این مطلب ادامه داد: حتی اگر برجام همین فردا در وین امضا شود، تحقق ارز۱۵ هزار تومانی تا حدودی اگر نگوییم محال است ولی یه سخت خواهد بود .
این فعال اقتصادی ادامه داد: میزان دسترسی ایران به ذخایر ارزی ، در این دوره ، پس از توافق نیز بسیار کمتر از قبل خواهد بود. چرا که اگر همین فردا توافق در وین صورت بگیرد نیز ما به واسطه عدم پیوستن به اف ای تی اف زمان بلندی را پیش رو داریم تا بتوانیم مساله را اجرایی کنیم . از سوی دیگر در شرایط فعلی واردات بسیاری از کالاها ممنوع شده و تقاضایی فشرده در بازار وجود دارد که با تغییر شرایط ود را نشان خواهد داد .
او اضافه کرد: کشورهای همسایه ما به زودی جشن پایان کرونا را برگزار می کنند و همین مساله نشان می دهد تقاضایی ۵ میلیارد دلاری در حوزه ارز مسافری وارد بازار خواهد شد. در نتیجه با توجه به تمامی شرایط پیش بینی من این است که حتی احیای برجام نمی تواند سبب کاهش قیمت ارز به بیش از این میزان شود .
تاثیر احیای برجام بر بازار ارز ایران چیست؟
میثم هاشمخانی ، کارشناس اقتصادی گفت: ایران باید سیاست امضای معاهدات بلندمدت تجاری با کشورهای همسایه د دیگر کشورهای جهان را در پیش بگیرد.
او به ریسکهای سیستماتیک حاکم بر اقتصاد ایران اشاره کرد و گفت: باید دقت کنیم که شکسته شدن برجام و خروج امریکا از این معاهده تاثیر پذیرش و برقراری دوباره آن را کم میکند ، به عبارت دیگر ریسک شکسته شدن برجام، سبب شده احیای آن تاثیری محدودتر از گذشته بر اقتصاد ایران به جا بگذارد.
وی با اشاره به ضرورت پذیرفتن برجام و افایتیاف گفت: نکته مهم اینجاست که باید دریابیم چه توقعی از احیای برجام میتوانیم داشته باشیم و در نتیجه آنچه میتواند اقتصاد ایران را واکسینه کند،حرکت در مسیر ایجاد مجموعهای از تعاملات پایدار و برد- برد با کشورهای مختلف است .این پژوهشگر اقتصادی در توضیح این مطلب افزود: امضای معاهدات تجارت آزاد با کشورهای منطقه و متنوع، ایجاد امکان سرمایهگذاری مشترک بین سرمایهگذاران ایرانی و کشورهای دیگر و ایجاد رشتههای اقتصادی در هم تنیده با کشورها منطقه می تواند اقتصاد ایران را احیا کند.
وی گفت: طبق برآوردها در سال ۲۰۲۵ بیش از ۱۳۰ کشور جهان تورم کمتر از سه درصد خواهند داشت پس باید مشکل را حل کنیم.