شعار سال: پنج سال قبل گروهی از محققان تغذیه پژوهشی را در ارتباط با وضعیت رژیم غذایی مردم امریکا انجام دادند که یکی از یافته‌های قابل‌توجه آن این بود: بیش از نیمی از کالری مصرفی اکثریت جمعیت مورد مطالعه، از غذا‌های بیش‌فرآوری‌شده، یا به عبارتی فرمولاسیون‌های صنعتی تأمین می‌شود که در آن‌ها میزان بالایی از شکر، نمک، چربی‌ها و مواد افزودنی با هم ترکیب شده‌اند.

غذا‌های بیش‌فرآوری‌شده، با ارتباط واضح با چاقی، مشکلات قلبی، دیابت نوع دو و بیماری‌های دیگر، نسبتا ارزان، راحت در تهیه و خوش‌طعم هستند و به طور مهارگسیخته‌ای تبلیغ و بازاریابی می‌شوند. اما دانشمندان علت گرایش زیاد افراد به استفاده از آن‌ها را، نه فقط وسوسه‌انگیزی به دلیل طعم خوب و دسترسی آسان، بلکه خاصیت اعتیادآور آن‌ها می‌دانند.

اخیرا “ژورنال تغذیه بالینی امریکا” بحثی را در ارتباط با موضوع “اعتیاد به غذا” و نقش غذا‌های بیش‌فرآوری‌شده در ابتلا به آن ارائه داد که در آن یافته‌های مطالعه‌ای در دانشگاه میشیگان بر روی ۵۰۰ نفر ارائه شد، که نشان می‌داد غذا‌های خاصی می‌توانند منجر به رفتار‌های اعتیادگونه مانند میل شدید به مصرف، احساس از دست دادن کنترل، و ناتوانی از قطع رفتار خوردن علیرغم پیامد‌های منفی و میل قوی به متوقف کردن خوردن، شوند. در ابتدای فهرست این گروه از غذاها، پیتزا، شکلات، چیپس، کیک، بستنی و چیزبرگر قرار داشتند.

محققان این مطالعه بیان کردند که غذا‌های بیش فرآوری‌شده نقاط اشتراک زیادی با مواد اعتیادآور دارند. مانند سیگار و کوکائین، این غذا‌ها هم از مواد اولیه طبیعی تهیه شده‌اند که اجزایی از آن‌ها که جذبشان را کند می‌کنند مثل فیبر، آب و پروتئین از آن‌ها جدا میشوند و لذت‌بخش‌ترین اجزای سازنده‌شان در قالب فرآورده‌هایی فشرده می‌شوند که به سرعت جذب گردش خون می‌شوند و قدرت بالایی برای تحریک قسمت‌هایی از مغز پیدا می‌کنند که برانگیزاننده‌ی هیجان، انگیزه و پاداش است.

در مطالعه‌ی دیگری مشاهده شد که قطع مصرف غذا‌های بیش‌فرآوری‌شده در بسیاری از افراد وابسته به آن‌ها با تجربه‌ی علائمی مانند تحریک‌پذیری، خستگی، غمگینی و میل شدید به تکرار مصرف همراه است که قابل مقایسه با علائم محرومیت از مواد است. یافته‌های تصویربرداری مغزی در افراد وابسته به این گونه غذاها، همچنین ایجاد پدیده‌ی تحمل، به معنای نیاز به افزایش مداوم مقدار مصرف برای رسیدن به سطح لذت اولیه را نشان دادند.

“موضوع قابل‌تأمل این است که تقریبا تمام مراجعان من از پیامد‌های منفی مصرف زیاد اینگونه غذا‌ها آگاهی دارند و روش‌های مختلفی را برای تحت کنترل درآوردن آن به کار گرفته‌اند، که اگرچه برای مدت کوتاهی موثر واقع می‌شوند، اما اغلب منتهی به شکست می‌شوند” این گفته‌ی یکی از پژوهشگران در این زمینه است.

مخالفان تئوری اعتیاد به غذا بیان میکنند که افراد زیادی از غذا‌های بیش فرآوری‌شده به طور روزانه استفاده می‌کنند، اما هیچ‌کدام از علائم اعتیادگونه‌ی نامبرده را نشان نمی‌دهند. پاسخ محققان حوزه‌ی اعتیاد به غذا این است که، تنها دوسوم مصرف‌کنندگان سیگار، ۲۱ درصد مصرف کنندگان کوکائین و ۲۳ درصد مصرف کنندگان الکل، به آن اعتیاد پیدا می‌کنند. فاکتور‌های متعددی مانند ژنتیک، سابقه خانوادگی، مواجهه با ضربه‌های روانی و وضعیت اجتماعی-اقتصادی، در شکل گیری رفتار اعتیادگونه نقش دارند. “درصد زیادی از افراد مواد اعتیادآور را در طول زندگی خود تست میکنند، اما به آن‌ها معتاد نمی‌شوند”، ”اگر این غذا‌ها را اعتیادآور می‌دانیم به این معنی نیست که صد در صد مصرف‌کنندگان به آن‌ها اعتیاد پیدا می‌کنند”.

توصیه‌ی متخصصان به افرادی که در تلاش برای قطع الگوی اعتیادگونه‌ی مصرف اینگونه غذا‌ها هستند این است که، برای شناسایی غذا‌هایی که منجر به ایجاد قوی‌ترین میل و کمترین میزان کنترل بر مصرف میشوند، یادداشت‌هایی را از غذا‌های استفاده‌شده، وقایع و احساسات تحریک کننده‌ی مصرف هر غذا و هیجانات خود بعد از استفاده از آن‌ها ثبت کنند و در صورت شناسایی الگوی اعتیادگونه در ارتباط با برخی غذاها، آن‌ها را از دسترس خود دور نگه دارند. شناسایی محرک‌های هیجانی میل به غذا‌های اعتیادآور مانند استرس، احساس ملال و تنهایی، مدیریت آن‌ها را با فعالیت‌های غیرتغذیه‌ای یا درمان‌های روانشناختی ممکن میکند. همچنین برقرار کردن نظم در وعده‌هایی غذایی و در دسترس داشتن غذا‌های کمتر فرآوری شده و لذت‌بخش، احتمال مصرف تکانشی غذا‌های اعتیادآور تحت تاثیر محرک‌های جسمی مانند گرسنگی را کاهش می‌دهد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت انتخاب، تاریخ انتشار: ۳۱ مرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۳۶۱۳، www.emtedad.ir