شعار سال: علیرضا وهاب‌زاده – مشاور وزیر پیشین بهداشت – در توییتی با انتشار تصویر یک تیستر اینستاگرامی به نام مستر تیستر، نوشته است «می‌دانید طبق قانون ممنوعیت تبلیغات کالا‌های آسیب‌رسان سلامت، می‌توان بساط این تیستر‌ها را جمع کرد؟». وی در ادامه گفته است اگر این قانون اجرا شود به سلامت جسمی و امنیت روانی جامعه کمک و لطف بزرگی می‌شود.

انصاف نیوز در زمینه‌ی کالا‌های آسیب‌رسان به سلامت و به بهانه‌ی روز جهانی غذا با فربد رهنمای چیت‌ساز -مدیر کل نظارت سازمان نظام پزشکی- گفت‌وگویی داشته است. رهنما درمورد قانون ممنوعیت تبلیغات آسیب‌رسان می‌گوید: «در تاریخ ۱۵ تیرماه ۱۳۹۷ قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت در رسانه‌های ارتباط جمعی داخلی و بین‌المللی و فضا‌های مجازی ابلاغ شد. در این قانون صراحتا برای جرایم مربوطه حبس درجه‌ی شش و محرومیت از فعالیت شغلی و اجتماعی به مدت دو تا پنج سال در نظر گرفته شده است».

رهنما در ادامه می‌گوید: «البته این قانون کماکان فاقد قابلیت اجرایی است. چرا که تبصره‌ی ۲ی ماده‌ی ۲ی قانون تصریح کرده است که وزارت بهداشت باید آیین‌نامه‌ی اجرایی این ماده را (که آیین‌نامه‌ی اصلی مربوط به اجرای این قانون است) ظرف مدت سه ماه از ابلاغ قانون تصویب کند و آن را با امضای وزیر ابلاغ کند. متاسفانه با گذشت بیش از سه سال و علی‌رغم فعالیت‌های بسیار زیادی که مسئولان وزارت‌خانه داشتند، هنوز این آیین‌نامه ابلاغ نشده است. تا وقتی این آیین‌نامه ابلاغ نشود، این قانون کارکرد واقعی خود را نخواهد داشت».

رهنما درمورد لزوم ابلاغ قانون ممنوعیت تبلیغات آسیب‌رسان می‌گوید: «بزرگترین اقدامی که لازم است وزارت بهداشت صورت دهد تا امکان برخورد با این‌گونه تبلیغات فراهم شود همان تدوین و ابلاغ آیین‌نامه‌ی اجرایی قانون ممنوعیت معرفی کالا‌های غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت است که امیدواریم هر چه زودتر انجام شود».

فربد رهنما: تبلیغات کالا‌های آسیب‌رسان به سلامت از سوی همه‌ی رسانه‌ها ممنوع است

فربد رهنما درمورد کالا‌های آسیب‌رسان به سلامت گفت: «اولین بار در سال ۱۳۹۰ قانون‌گذار در قانون برنامه‌ی پنجم توسعه برای پیشگیری و مقابله با بیماری‌ها و عوامل خطرساز سلامتی که بیشترین هزینه‌ی اقتصادی و اجتماعی را دارند قید نمود که فهرست اقدامات و کالا‌های آسیب‎رسان به سلامت و دارو‌های با احتمال سوءمصرف توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و درصد عوارض برای این کالا‌ها در ابتدای هر سال توسط کارگروهی با مسئولیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و با عضویت وزارتخانه‎های امور اقتصادی و دارائی، بازرگانی، رفاه و تأمین اجتماعی و صنایع و معادن و معاونت تعیین و ابلاغ ‎شود.

در سال ۱۳۹۶ در قانون احکام دایمی برنامه‌های توسعه‌ی کشور قید شده است که هرگونه تبلیغات خدمات و کالا‌های آسیب‌رسان به سلامت بر اساس تشخیص و اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سازمان ملی استاندارد ایران از سوی همه‌ی رسانه‌ها ممنوع است. بر همین مبنا نیز وزارت بهداشت سالیانه فهرست کالا‌ها و خدمات آسیب‌رسان به سلامت را منتشر می‌نماید. این فهرست شامل اقلامی است که تولید و واردات آن مجاز است. به‌طور نمونه مواد مخدر که دارای ممنوعیت قانونی هستند در فهرست اقلام آسیب‌رسان قید نمی‌شوند، ولی کالایی همچون فراورده‌های دخانی که به طور قانونی در کشور تولید می‌شوند یا واردات قانونی دارند در این فهرست به چشم می‌خورند. در حوزه‌ی کالا‌های خوراکی و آشامیدنی نیز این فهرست سالیانه منتشر می‌شود».

رهنما در پاسخ به این پرسش که چه نوع غذا‌هایی در حال تبلیغ شدن هستند و آسیب‌رسانند، گفت: «غذا‌هایی که در لیست کالا‌های آسیب‌رسان هستند و سالیانه توسط وزارت بهداشت ابلاغ می‌شود شامل انواع ساندویچ و پیتزای دارای سوسیس و کالباس و ژامبون، انواع سنبوسه و فلافل آماده‌شده، پنیر پیتزای پروسس و تاپینگ پیتزا، انواع نوشابه‌ی گازدار با و بدون قند است. دلیل اینکه این کالا‌ها به عنوان آسیب‌رسان مطرح می‌شوند بالا بردن احتمال بروز بیماری‌های مزمن همچون سکته‌های قلبی، فشار خون و … است. هرساله گروهی متشکل از کارشناسان زبده و نمایندگان دستگاه‌های مختلف با بررسی مواد تشکیل‌دهنده‌ی مواد خوراکی آشامیدنی، میزان مصرف در جامعه، پژوهش‌های صورت‌گرفته بر روی بیماری‌زایی مواد مختلف، گزارشات آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان میزان آسیب‌رسانی مواد مختلف را بررسی کرده و فهرست مذکور را به‌روزرسانی می‌نمایند. تبلیغات برای کلیه‌ی کالا‌ها و اقدامات آسیب‌رسان به سلامت ممنوع است و ضمنا عوارضی بر این کالا‌ها باید وضع شود تا میزان مصرف این کالا‌ها در جامعه کاهش یابد».

رهنما افزود: «خوشبختانه رسانه‌های رسمی از انتشار تبلیغات کالا‌های این فهرست خودداری می‌کنند، ولی متاسفانه در رسانه‌های غیررسمی مثل شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی ازجمله اینستاگرام با تبلیغات این اقلام به کرات برخورد می‌کنیم».

 

رهنما در پاسخ به این پرسش که آیا در تبلیغات صداوسیما هم فرآورده‌های آسیب‌رسان به سلامت تبلیغ می‌شود، گفت: «خوشبختانه خیر، ولی صداوسیما هم گاهی تبلیغات فریبنده پخش می‌کند که موجب آسیب به سلامتی است؛ نمونه‌ی آن این اواخر تبلیغ یک روغن خوراکی بود. تبلیغی فریبنده که ادعا می‌کرد این روغن خاصیت جوان‌کنندگی دارد و اولین روغن دارای ترکیب توکوفرول است. بسیاری از مردم ممکن است آگاه نباشند که توکوفرول همان ویتامین E است و در روغن زیتون، روغن ذرت، روغن سویا و روغن آفتاب‌گردان وجود دارد. این تبلیغ این پیام را منتقل می‌کرد که روغن تبلیغ‌شده اولین روغن دارای توکوفرول در ایران است و شما را جوان می‌کند. در این آگهی پیامی به بیننده منتقل می‌شود، که اگر روغن بیشتری در غذا مصرف کند، ممکن است سلامتی یا جوانی را برای خانواده‌ی خود به ارمغان بیاورد. در حالی که می‌دانیم مصرف روغن رابطه‌ی مستقیمی با افزایش بیماری‌هایی قلبی-عروقی دارد و واقعا آسیب‌زننده است. متاسفانه صداوسیما بدون اینکه شرکت تولید‌کننده روغن موصوف از نظام پزشکی مجوز داشته باشد، این تبلیغ را پخش کرد. چون هر کدام از کالا‌های خوراکی، دارویی، آشامیدنی و آرایشی-بهداشتی که بخواهند تبلیغات انجام دهند باید از سازمان نظام پزشکی مجوز تبلیغات دریافت کنند، در فرایند دریافت مجوز این ادعا‌ها بررسی شده و از پخش ادعا‌های فریبنده و دروغین -مشابه همین تبلیغ روغن- جلوگیری می‌شود. متاسفانه صداوسیما در این زمینه همکاری نمی‌کند و این مجوز را از تبلیغ‌کننده‌ها طلب نمی‌کند. این مشکل وجود دارد و ما پی‌گیر این قضیه هستیم».

رهنما در پاسخ به این پرسش که آیا تا به حال وزارت بهداشت یا سازمان نظام پزشکی تذکری در این موارد داده یا پی‌گیری‌هایی انجام داده است، گفت: «بله، وزارت بهداشت اقداماتی داشته است و ما نیز به‌عنوان نظام پزشکی جلسات متعددی داشتیم. در خصوص صداوسیما توفیق آنچنانی به دست نیامده است، ولی امیدواریم که در آینده بتوانیم همکاری آن‌ها را جلب کنیم.

در خصوص سایر شبکه‌های اجتماعی، اصلی‌ترین شبکه‌ی اجتماعی که الان می‌تواند اطلاعات نادرست به مردم منتقل کند اینستاگرام است. شبکه‌های مجازی اطلاعات نادرست غذایی مثل تبلیغاتی که تیستر‌ها انجام می‌دهند یا نمونه‌های مشابه همین روغن خوراکی، اطلاعات غلط در خصوص واکسن، عوارض دارو‌ها و اپیدمی کرونا را منتقل می‌کنند. خوشبختانه الان سازمان نظام پزشکی با یک اولویت‌بندی خاصی چندین سال است که نظارت و رصد تبلیغ‌کننده‌ها و آگهی‌دهنده‌هایی که در شبکه‌های مجازی کار می‌کنند را شروع کرده است و تلاش داریم که بتوانیم فضای تبلیغات نادرست را ساماندهی بکنیم».

رهنما در پاسخ به این پرسش که پی­گیری‌هایی که نظام پزشکی انجام داده پی‌گیری‌های قانونی بوده یا پی‌گیری‌های غیر رسمی در حد تذکر دادن بوده است، گفت: «هر دو مورد بوده است. مواردی که به آن‌ها اشاره کردم بسیار متنوع است؛ از شرکت‌های دارویی تا شرکت‌های غذایی و احیانا حتی درمانگر یا پزشکی که به صورت مجاز دارد فعالیت می‌کند، ولی تبلیغاتی می‌کند که می‌تواند موجب رفتار‌های نادرست سلامت بشود، که در این موارد تذکر به پزشک در خصوص پیام نادرست منتقل‌شده می‌تواند کافی باشد. از طرفی افراد غیرپزشکی داریم که عنوان پزشکی را جعل کرده و در شبکه‌های اجتماعی در حال فعالیت هستند و دخالت غیرمجاز در امور پزشکی می‌نمایند که ما با این افراد برخورد‌های قانونی داشته و موضوع را از طریق دادسرای جرایم رایانه‌ای، دادسرای جرایم پزشکی و سایر مراجع قانونی پیگیری می‌کنیم.

قانون ممنوعیت تبلیغات آسیب‌رسان برای جرایم مربوطه مجازات‌های سنگین در نظر گرفته است

رهنما در پاسخ به این پرسش آیا در خصوص مجازات تبلیغات فریبنده و تبلیغات آسیب رسان به سلامت خلا قانونی وجود دارد یا خیر گفت: «هر چند که از سال ۱۳۳۴ قوانینی در زمینه‌ی ممنوعیت تبلیغات غیرمجاز و چگونگی مجازات وجود داشته، ولی صراحتی در زمینه‌ی مجازات وجود نداشته است. در تاریخ ۱۵ تیرماه ۱۳۹۷ قانون ممنوعیت تبلیغات و معرفی محصولات و خدمات غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت در رسانه‌های ارتباط جمعی داخلی و بین‌المللی و فضا‌های مجازی ابلاغ شد که ابلاغ این قانون می‌توانست مشکل فوق‌الذکر را برطرف نماید. چرا که در این قانون صراحتا برای جرایم مربوطه حبس درجه‌ی شش و محرومیت از فعالیت شغلی و اجتماعی به مدت دو تا پنج سال در نظر گرفته شده است. البته این قانون کماکان فاقد قابلیت اجرایی است. چرا که تبصره‌ی ۲ی ماده‌ی ۲ی قانون تصریح کرده که وزارت بهداشت باید آیین‌نامه‌ی اجرایی این ماده را (که آیین‌نامه‌ی اصلی مربوط به اجرای این قانون است) ظرف مدت سه ماه از ابلاغ قانون تصویب کند و آن را با امضای وزیر ابلاغ کند. متاسفانه با گذشت بیش از سه سال و علی‌رغم فعالیت‌های بسیار زیادی که مسئولان وزارت‌خانه داشتند، هنوز این آیین‌نامه ابلاغ نشده است. تا وقتی این آیین‌نامه ابلاغ نشود، این قانون کارکرد واقعی خود را نخواهد داشت. درخواست من از مسئولین وزارت بهداشت این است که در تدوین، تصویب و ابلاغ این آیین‌نامه‌ی اجرایی تسریع بفرمایند تا بتوانیم از امکانات این قانون استفاده کنیم».

بزرگ‌ترین اقدام لازم ابلاغ آیین‌نامه‌ی اجرایی قانون توسط وزارت بهداشت است

 

رهنما در پاسخ به این پرسش که آیا در پی‌گیری‌هایی که وزارت بهداشت یا نظام پزشکی برای جمع کردن بساط تیستر‌ها انجام داده‌اند، کوتاهی هم رخ داده است، گفت: «البته دفتر بهبود تغذیه‌ی وزارت بهداشت نیز در کنار سازمان نظام پزشکی در این زمینه فعالیت می‌کند. ولی واقعیت این است که بزرگترین اقدامی که لازم است وزارت بهداشت صورت دهد تا امکان برخورد با این‌گونه تبلیغات فراهم شود همان تدوین و ابلاغ آیین‌نامه‌ی اجرایی قانون ممنوعیت معرفی کالا‌های غیرمجاز و آسیب‌رسان به سلامت است که امیدواریم هر چه زودتر انجام شود».

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت انصاف نیوز، تاریخ انتشار: ۲۴ مهر ۱۴۰۰، www.ensafnews.com