اهمیت بهره‌برداری از دریا و منافع آن نه فقط در جوامع بشری همواره مطرح بوده است بلکه در آیات و روایات متعددی در آموزه‌های دینی هم مورد تاکید قرار گرفته است. دریا و برخوردار بودن از ساحل، برای هر کشور، یک فرصت بزرگ برای پیشرفت و حفظ منافع ملی محسوب می شود.

منافع حاصل از دسترسی به دریا برای یک کشور و یک ملت، موضوعی راهبردی و همراه با فواید بزرگ و کلان است و ارزش این مهم تا آنجاست که فرمانده معظم کل قوا(مدظله العالی) در اول مردادماه سال 1390 و سفر به بندرعباس، از اهمیت افزون بر قبل ظرفیت استراتژیک دریا به ویژه آب‌های آزاد در پیشرفت، توسعه و البته توان دفاعی کشور سخن به میان آوردند:

«همان طوری که همه‌ی ما می‌دانیم، دریا برای یک کشور، یک فرصت بزرگ برای پیشرفت و حفظ منافع ملی است. فواید دریا برای یک کشور و یک ملت، فواید راهبردی است؛ فواید بزرگ و کلان است. کسانی با تسلط بر دریا و دریانوردی در طول قرن‌های پی‌درپی ـ تقریباً در طول چهار قرن ـ توانستند قدرت بین‌المللی خودشان را تا سرزمین‌های دوردست گسترش دهند. به ملت‌ها ظلم شد، سرزمین‌ها غصب شد، منابع ملت‌ها تضییع شد؛ اما آن دولت‌ها و کشورهای مسلط بر دریا توانستند از این طرقِ ظالمانه برای خود حیثیت‌های مادی و قدرت‌های بزرگ فراهم بیاورند.»

در دنیای امروز دریاها به ویژه آب‌های بین‌المللی، نقش بسیار ارزشمندی در تأمین امنیت جهانی و کسب قدرت دارند و حضور در عرصه دریا و تسلط بر آب‌های بین‌المللی یکی از مهمترین دغدغه‌های کشورهای قدرتمند بوده و هست. در حقیقت آن کسی که بیشتر به دریا تسلط دارد، به همان اندازه دارای قدرت است.

شاید بتوان گفت نخستین شبکه سخت‌افزاری جهانی، راه‌های ارتباطی دریایی بین جوامع بشری به ویژه در دو سوی آب‌های اقیانوس‌ها بوده است و کشورهای مجاور دریا که از موقعیت خاص جغرافیایی بهره‌مند هستند، با بهره گیری از شبکه ارتباط دریایی (خطوط مواصلاتی دریایی) اهداف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و نظامی خود را دنبال کرده‌اند. به عبارت دیگر موقعیت جغرافیایی کشورهای مجاور دریا با بهره‌گیری از ویژگی‌های خاص از یکسو و نیاز و انگیزش‌های حکومتی و ملت‌ها از سوی دیگر، موجب ایجاد تحرک و توسعه نه فقط در سرزمین خود شده اند که نمونه بارز آن مشاهده اکثر شهرهای توسعه یافته و پرجمعیت در کنار دریا است، بلکه موجب انتقال و اعمال قدرت به سایر سرزمین‌های دیگر هم شده‌اند.

کشور جمهوری اسلامی ایران از جمله نادرترین کشورهای جهان است که ضمن دارا بودن 15 همسایه، از مولفه‌های خاص جغرافیایی در زمینه‌های ژئوپلیتیکی، ژئواکونومی، ژئوکالچری برخوردار است و بر دو منطقه دریایی و تنگه مهم راهبردی هم در جهان اشرافیت دارد. لذا جمهوری اسلامی ایران نه فقط دارای نقش کلیدی در تحولات منطقه بلکه نقشی مهم در سطح جهانی به ویژه در بعد منابع و خطوط انتقال انرژی که قلب تپنده صنعت کشورهای شرق و غرب است دارد. توسعه و ایفای نقش مقتدرانه در مسیر تامین و صیانت از منافع و منابع حساس در محیط ملی و منطقه‌ای و جهانی مستلزم توسعه و پیشرفت های جهشی در ابعاد و مولفه‌های تاثیرگذار در ارتقای قدرت دریایی که در ارتباط مستقیم با قدرت که همان اقتدار ملی است باید حرکت کرد.

در دنیای امروز بر کسی پوشیده نیست که دریا برای ملت‌ها عامل مهم زندگی است و هیچ کشور ساحلی نیست که منافعی در دریا نداشته باشد. مردمی که از دریا دورند، فاقد یکی از مهم‌ترین مبادی ارتباطی به دنیای خارج خود هستند و توسعه آن‌ها به سختی و کندی پیش می‌رود. دریا در توسعه اقتصادی ملت‌ها اهمیت حیاتی دارد. بررسی تاریخ تأکید بر این موضوع دارد که دریا عرصه‎ای تمدن‌ساز و قدرت آفرین است. در طول تاریخ آن‌هایی که از دریا بهره‎ برده‎اند، ظرفیت‎های تمدنی و قدرت ملی‎شان را به میزان قابل توجهی افزایش داده‎اند و از این طریق زمینه‎ی اعمال قدرت‎شان را در ابعاد جهانی فراهم کرده‌اند.

اهمیت این موضوع از نظر فرمانده معظم کل قوا (مدظله العالی)دور نمانده است، تا جایی که در اشاراتی حکیمانه دسترسی به آب‌های آزاد و اهتمام به دریانوردی در طول تاریخ را زمینه ورود ملت‌ها به میدان تمدن و تسلط بر دنیا می‌شمارند.

این حقیقتی مسلم است که برخی از کشورهای صاحب دریا با درک این مزیت و درنوردیدن مرزهای آبی با استفاده از دانش و فناوری دریانوردی و عزم و اراده سیاسی اقتصادی برای کشف سرزمین‌های جدید و منافع تازه، پای در کشتی‌های خود گذاشتند و با قدرت دریایی، سلطه نظامی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی خود را بر بخش بزرگی از جهان برای مدت‌های طولانی حفظ کردند که تاثیر این تفوق تا این عصر هم دیده می‌شود. از این رو، معظم‌له نگاه بلند، عمیق و کارشناسانه‌ای نسبت به اهمیت دریاها و دفاع دریایی داشته است که با استفاده از این تدابیر و رهنمودها می‌توان از این نعمت بزرگ الهی، هم در مسیر توسعه و پیشرفت کشور و هم در تقویت بنیه دفاع از حریم مقدس کشور عزیزماندر دریا بهره برد که نمونه هایی از فرمایشات ایشان در پی می آید:

«دیگران هم تجربه کردند، قدرت‌های کنونی به این نتیجه رسیدند که باید در دریا و در آسمان خودشان را تقویت کنند، یعنی امروز هم دریا مثل صد سال پیش اهمیت دارد؛ اهمت دریاها کم نشده بلکه بیشتر هم شده است. در گذشته هم همین جور بوده، کشورهایی که توان دریانوردی بیشتری داشتند، بیشتر از دیگران توانستند در دریا دست و پایشان را باز کنند و قدرت خودشان را گسترش بدهند و از این گسترش نیرو در مناطق جغرافیایی عالم برای تقویت قدرت خودشان در داخل استفاده کنند که نمونه واضح و بیشترش دولت انگلیس است.» (7آذرماه 89)

«وقتی شما پرچمتان می‌تواند در دریاهای آزاد به اهتزاز دربیاید، معنایش این است که ملت ایران، فرهنگ ملت ایران، حرف حق ملت ایران در انقلاب، قدرت زیادی پیدا کرده؛ و این برای دیگر ملت‌ها الهام بخش است»

(دوم مردادماه 90(

جمهوری اسلامی ایران همواره با دریا هم‌جوار بوده و تاریخ گواه است که در برهه‎هایی به عنوان قدرت دریایی در اندازه جهانی مورد ملاحظه قرار گرفته است و آن زمانی که ایران قدرت دریایی محسوب می‎شد، بسیاری از کشورهایی که امروز ادعای قدرت دریایی دارند حتی وجود هم نداشتند. کشور عزیزمان ایران با داشتن مرزهای گسترده دریایی و موقعیت ترانزیتی منحصر به فرد کشوری دریایی است و با 80 درصد از همسایگان خود مرز دریایی دارد و به عنوان نظام حکومتی الگو، یکی از قدرت‌های مهم منطقه و جهان محسوب می‎شود و از وزن ژئوپلیتیک بالایی برخوردار است، به نحوی که بازیگر کلیدی منطقه و جهان محسوب می‎شود. در این بین دریا که سه حوزه ژئوپلیتیکی حساس و مهم ایران را در شمال و جنوب شامل می‎شود، عاملی کلیدی در شکل‎گیری وزن ژئوپلیتیک ایران در ابعاد کنونی محسوب می‎شود. این درحالی است که به تأکید رهبر معظم انقلاب، ما در سال‌های گذشته از دریا بهره لازم و کافی را نبرده‎ایم. لیکن با وجود غفلت از دریا و کم توجهی به آن در سیاست‎های کلان ملی، دریا تأثیر خود را در بر وزن ژئوپلیتیک ایران و ایجاد بازدارندگی و تولید فرصت‎های راهبردی داشته و لازم است مولفه بازگشت به دریا به عنوان فرصت راهبردی برای احیای قدرت ایران در پرتو هدایت ولایت و اسلام عزیز مورد توجه قرار گیرد.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار 26 آبان 1395، کد مطلب: 95082618351، www.isna.ir