شعار سال: ماجرای بنزین ۲۷ سنتی از آن ماجرا‌هایی بود که نه تکذیبش را کسی باور کرده و نه تاییدش را، در نهایت هم گویا قرار نیست کسی حتی گردن بگیردش و حالا توپ صادرات ارزان بنزین همچنان در حال شوت شدن است و دستگاه‌های دولتی متولی تولید و صادرات بنزین یکدیگر را زیرسؤال می‌برند و معتقدند صادرات این فرآورده نفتی ارتباطی به آن‌ها ندارد و سایر نهاد‌ها باید پاسخگو باشند.

اردیبهشت امسال، گمرک جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد در فروردین سال‌جاری ۱۱۶میلیون لیتر بنزین معادل ۳۲میلیون دلار صادر شده است. نگاهی به اعداد منتشر شده نشان می‌دهد هر لیتر بنزین صادراتی، معادل ۲۷.۵سنت بوده یعنی این که دولت بنزین را حداقل ۵۰درصد قیمت فوب خلیج‌فارس صادر کرده است. نگاهی به قیمت بنزین که نشریه پلاتس به‌عنوان مرجع قیمت‌گذاری نفت و فرآورده‌های نفتی منتشر می‌کند، نشان می‌دهد قیمت هر لیتر بنزین با شاخص فوب خلیج‌فارس در همان دوره معادل ۸۰ سنت بوده است!

پس از انتشار این گزارش، وزارت نفت در بیانیه‌ای اعلام کرد این محموله‌ها توسط بخش خصوصی صادر شده است و توپ را در زمین وزارت صمت انداخت، وزارت صمت، اما در واکنش به این ادعا، صادرات بنزین را توسط بخش خصوصی تکذیب کرد و وزارت نفت را مسئول این موضوع دانست؛ در ادامه با وجود این‌که اسناد و گزارش‌های رسمی نشان می‌داد صادرات بنزین صورت گرفته، اما هیچ مقام مسئولی این موضوع را گردن نگرفت و ترجیح داد دستگاه‌های دیگر را مقصر این اتفاق عجیب معرفی کند.

با سرد شدن این موضوع، اما گزارش جدید گمرک ایران باز هم روی صادرات بنزین دست گذاشته و آمار جالبی را از صادرات این فرآورده نفتی طی هفت ماه اخیر ارائه داده است. بر اساس گزارش گمرک ایران، ‏حدود ۴۶۳ میلیون لیتر بنزین به ارزش ۱۳۷ میلیون دلار به کشور‌های امارات متحده عربی، افغانستان، عراق و ارمنستان صادر شده است. یک ضرب و تقسیم ساده موید این واقعیت است که دولت هر لیتر بنزین را به قیمت ۲۹.۵سنت صادر کرده در حالی که میانگین قیمتی آن با شاخص فوب خلیج‌فارس، حداقل ۶۰ سنت بوده است.

همه این اتفاقات در شرایطی رخ داده که تراز تولید و مصرف بنزین در ایران به مشکل خورده و واردات بنزین چند صباحی است که چراغ خاموش ادامه دارد. حالا، اما ماجرای صادرات بنزین ۲۷ سنتی با مصاحبه اخیر جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی وارد فاز جدیدتری شد و بر چندصدایی‌های اخیر افزود. سالاری در واکنش به این موضوع، عنوان کرد بله صادرات بنزین با این قیمت صورت گرفته است، ولی دولت فعلی دخالتی در انجام این مهم نداشته است!

و اما...

به گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، دولت سیزدهم ۲۰۰ میلیون لیتر صادرات بنزین زمینی و ۱۲ میلیون لیتر صادرات دریایی بنزین را از دولت قبل به ارث برد. در واقع دولت حسن روحانی، به این میزان دولت سیزدهم را بدهکار کرد.

ماجرا، اما با بهره‌برداری از پالایشگاه ستاره خلیج فارس آغاز شد، یعنی درست زمانی که ظرفیت تولید بنزین افزایش پیدا کرد و در کنار آن با بازگشت سهمیه‌بندی بنزین در آبان سال ۹۸ و همه‌گیری کرونا در پایان همان سال، مصرف بنزین به شدت پایین آمد؛ افت مصرف بنزین، در روز‌های نوروز سال ۹۹ آن‌چنان شدید بود که به حدود ۴۰ میلیون لیتر در روز رسید و این در شرایطی بود که ایران در آن زمان ظرفیت تولیدی بالای ۱۰۰ میلیون لیتر در روز را داشت.

این اختلاف مثبت بین تولید و مصرف و همچنین همه‌گیری کرونا در جهان که باعث تعطیلی برخی فعالیت‌های پالایشی شده بود باعث شد تا ایران بتواند صادرات بنزین خود به کشور‌های همسایه و حتی در مواردی تا آمریکای جنوبی را توسعه دهد. از همین رو سال ۹۹ صادرات فرآورده‌های نفتی و از جمله بنزین با رشد چشمگیر مواجه شد؛ اما این روند در سال‌های بعد ادامه نداشت. نکته مهم این بود که ایران در سال ۹۹ مازاد تولید بنزین داشت، اما با افزایش واکسیناسیون و کاهش قرنطینه‌ها، مصرف بنزین دوباره اوج گرفت، اما این درحالی بود که ماشین امضای قرارداد‌های صادرات بنزین در شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی دولت روحانی همچنان فعال بود.

متاسفانه این قرارداد‌ها در حالی امضا می‌شد که با توجه به تولید و مصرف در داخل کشور، بنزین مازادی برای صادرات وجود نداشت، اما در دولت روحانی بی‌توجه به این موضوع و به دنبال دستاورد سازی کاغذی در ماه‌های پایانی، قرارداد‌ها یکی پس از دیگری امضا می‌شد. نکته مهمتر، اما این است که این قرارداد‌ها مانند قرارداد‌های سال ۹۹ و با فروش فوری نبود بلکه اسم پیش فروش بر آن گذاشته بودند.

دولت روحانی قرارداد فروش بنزین را امضا کرد، پول آن را در زمانی که قیمت نفت پایین بود گرفت، به عنوان دستاورد آن دولت در رسانه‌ها مطرح کرد، اما انجام تعهد به قرارداد‌های صادراتی را به عنوان میراث شومی برای دولت سیزدهم باقی گذاشت. میراث شومی که همچنان ادامه دارد و در حالی که مصرف بنزین در کشور در روز‌هایی از تابستان امسال به بالای ۱۲۳ میلیون لیتر در روز نیز رسید، اما تعهدات صادراتی نیز انجام شد.

موضوع، اما اینجاست که حالا که بعد از تمام این مقصریابی‌ها و تایید و تکدیب‌ها در نهایت به این نقطه رسیدیم که بنزین ارزان صادر شده است، آیا بهتر نبود از همان روز اول با روشنگری به این موضوع پرداخته می‌شد و شروع به چاره‌جویی می‌شد، تا الان دولت مجبور نباشد بنابر این تعهدات صادرات بنزین را با همان قیمت قبل ایفا کند و این در حالی بود که قیمت نفت رو به روز گران‌تر می‌شد و قیمت بنزین نیز هر روز افزایش پیدا می‌کرد.

سوال بعدی، اما این است که چرا وزارت نفت در ابتدا به‌کلی صادرات بنزین را جز در یک محموله، تکذیب کرده بود و حالا معاون وزیر نفت با تائید ارزان‌فروشی، دولت گذشته را مقصر می‌داند؟

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی نفتی ها، تاریخ انتشار: ۸ آذر ۱۴۰۱، کدخبر: ۸۴۸۳۴، naftiha.ir