پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سرویس ویژه نمایندگی لنز و عدسی های عینک ایتالیا در ایران با نام تجاری LTL فعال شد اینجا را ببینید  /  سرویس ویژه بانک پاسارگارد فعال شد / سرویس ویژه شورای انجمنهای علمی ایران را از اینجا ببینید       
کد خبر: ۴۲۹۴۳
تاریخ انتشار : ۰۷ دی ۱۳۹۵ - ۰۱:۵۷
پژوهش حاضر درصدد است معنا، مبنا، چیستی و چرایی جنگ نرم را در بیان و اندیشه رهبر معظم انقلاب مورد پرسش و پژوهش قرار دهد و ابعاد مختلف موضوع را از منظر ایشان مورد واکاوی قرار دهد.

شعار سال: چکیده

پژوهش حاضر درصدد است معنا، مبنا، چیستی و چرایی جنگ نرم را در بیان و اندیشه رهبر معظم انقلاب مورد پرسش و پژوهش قرار دهد و ابعاد مختلف موضوع را از منظر ایشان مورد واکاوی قرار دهد. بنابراین سوالی که برای این پژوهش در نظر گرفته شده و به آن پاسخ داده خواهد شد، این است که مبانی جنگ نرم از دیدگاه مقام معظم رهبری چیست؟ برای همه ی کسانی که دغدغه فرهنگ ایران اسلامی را دارند، در اهمیت و ضرورت پرداختن به ابعاد مختلف موضوع پیش گفته تردیدی وجود ندارد.

امید است که این تحقیق و تحقیقات مشابه بتواند دغدغه مقام معظم رهبری را که دغدغه کشور، دین، اخلاق، فرهنگ و زندگی است به صورت نظام مند و مکتوب به لایه های مختلف جامعه منتقل کند و این موضوع برای همگان در قالب مسأله و مشکل طرح شود و همه در جوانب آن تأمل کنند و مصونیت های لازم را برای مقابله با آن تدارک ببیند.

کلیدواژگان

جنگ نرم؛ مقام معظم رهبری؛ فرهنگ؛ جامعه؛ ناتوی فرهنگی

مقدمه

پس از انقلاب اسلامی و به خطر افتادن استکبار جهانی و در رأس آن آمریکا، دشمنان اسلام به روش های مختلف سعی در مبارزه و براندازی نظام اسلامی داشته اند. دشمن که در منطقه و جهان اسلام منافع خود را از دست رفته می دید، برنامه مبارزاتی خود را در سطح وسیع پایه ریزی و ابتدا از موضع جنگ سخت وارد شد و با باز کردن جبهه های متعدد داخلی و خارجی از قبیل مبارزه مسلحانه منافقین، چریک های فدایی، حزب توده و ترور شخصیت های ممتاز انقلاب در حادثه هفتم تیر، انفجار حزب جمهوری اسلامی و طراحی کودتای نوژه، حمله نظامی مستقیم به طبس و جنگ تحمیلی علیه ملت ایران، سعی در نابودی پایه های مستحکم انقلاب کرد.

اما این انقلاب که با عنایت الهی و فداکاری مردم شریف ایران اسلامی مقاومت هشت ساله خود را رقم زده بود و با دست خالی و تنها با اتکاء به قدرت الهی، دشمن را از سرزمین خود بیرون کرد و با مقاومت شکست را به آنها تحمیل کرد.

دشمن که با بسیج و انسجام گسترده کفر جهانی علیه ایران تصور شکست را نمی کرد، با دادن تلفات فراوان و با پذیرش خفت و ذلت، دست به عقب نشینی از مرزهای جمهوری اسلامی زد. اما دشمن بار دیگر با ترفندی جدید سعی در ضربه زدن به جمهوری اسلامی نمود، او جنگی نفس گیر در حوزه اقتصادی را که در دوران جنگ تحمیلی آغاز کرده بود، تشدید کرد و به محاصره اقتصادی و تحریم های گسترده رنگ و بوی جدید داد و در کنار آن جنگ دیپلماتیک، جنگ رسانه ای و عملیات روانی را تقویت کرد که ملت ایران در این زمینه هم با ایمان به اسلام، مقاومت آگاهانه و انسجام درون، کمر استکبار را به خاک نزدیک کرد و یک بار دیگر نقشه دشمن نقش بر آب شد.

اما دشمن به دنبال منافع خود، دست از تلاش برنداشته و این بار با سلاح فرهنگی اقدام به مبارزه کرد. او با تهاجم گسترده فرهنگی سعی کرد ایمان و مقاومت مردم ایران را در هم بشکند و با انتخاب روش نرم و ترجیح آن بر جنگ سخت، هماورد تازه ای را آغاز کرده است. زیرا تهدیدات نرم، پیچیده و محصول پردازش ذهنی نخبگان بوده و اندازه گیری آن مشکل است، در حالی که تهدیدات سخت عینی، واقعی و محسوس است و می توان آن را با ارائه ی برخی از معیارها، اندازه گیری کرد.

در تهدید نرم، از روش القاء و اقناع سازی بهره گیری می شود، در حالی که روش اعمال تهدیدات سخت، استفاده از زور و اجبار است. در این تهدید، هدف تأثیرگذاری بر انتخاب ها، فرآیند تصمیم گیری و الگوهای رفتاری حریف و در نهایت سلب هویت های فرهنگی است. در حالی که هدف در تهدیدات سخت، تخریب و حذف فیزیکی حریف و تصرف و اشغال سرزمین می باشد. تهدیدات نرم به دلیل ماهیت غیرعینی و محسوس، عمدتاً فاقد عکس العمل است، در حالی که تهدیدات سخت، محسوس و همراه با عکس العمل و برانگیختن است.

بنابراین دشمن با به راه انداختن جنگ فرهنگی و نرم در مقابل ایران صف آرایی کرده است و لازم است شیوه ها، ابزارها، اهداف و راهبردهای دشمن را در این مسیر، شناسایی و برای مبارزه با وی تمهیدات لازم را در نظر گرفت.

روش تحقیق

الف) توصیفی، تحلیلی با استفاده از روش های کتابخانه ای است، با توجه به اینکه این پژوهش عهده دار پرداختن به مبانی جنگ نرم می باشد. بر این اساس، روش تحقیق در بعد مبانی، به شیوه نظری انجام می شود و در بعد عملی، به شیوه کاربردی صورت می پذیرد.

ب) نوع تحقیق، نظری و به روش تحقیق در علوم سیاسی می باشد.

پ) روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای به روش فیش برداری و مراجعه به منابع دست اول، سخنرانی های مقام معظم رهبری، اینترنت و کتب و مقالات منتشره در مجلات، روزنامه ها و غیره می باشد.

معنا و مفهوم جنگ نرم

جنگ نرم، در قالب ها و شکل های مختلف خود، در واقع جدیدترین عرصه نبرد است که بدون شک می تواند با توجه به عناصر ویژه خود، به عنوان یکی از تعیین کننده ترین عرصه های نبردهای امروز و آینده باشد و هر کشوری که بخواهد اقدامات کاملی را در عرصه دفاعی خود انجام دهد، به ناچار بایستی به این حوزه قدم بگذارد.

جنگ نرم در برابر جنگ سخت، در حقیقت شامل هر گونه اقدام روانی و تبلیغات رسانه ای می شود که جامعه هدف یا گروه هدف را نشانه می گیرد و بدون درگیری نظامی و گشوده شدن آتش رقیب را به انفعال یا شکست وامی دارد. جنگ روانی، جنگ رایانه ای، جنگ اینترنتی، براندازی نرم، راه اندازی شبکه علمی رادیویی و تلویزیونی و شبکه سازی از اشکال جنگ نرم هستند. جنگ نرم، در پی از پای درآوردن اندیشه و تفکر جامعه هدف است تا حلقه های فکری و فرهنگی آنان را سست کرده و با بمباران خبری و تبلیغاتی در نظام سیاسی اجتماعی حاکم تزلزل و بی ثباتی تزریق کند.

منشأ و پیشینه جنگ نرم

کمیته خطر جاری، عنوان کمیته ای است که در دهه 1970 و در اوج جنگ سرد توسط گروهی از سناتورهای آمریکایی، مسؤلان ارشد وزارت خارجه، اساتید برجسته علوم سیاسی، مؤسسه مطالعاتی امریکن اینترپرایز و گروهی از مدیران باسابقه سیا و پنتاگون تأسیس شد. هدف از تأسیس این کمیته، خروج از بن بستی بود که در دوران جنگ سرد میان دو ابرقدرت زمان یعنی ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی در توازن هسته ای به وجود آمده بود.

اعضای این کمیته با منتفی دانستن جنگ سخت بین دو ابرقدرت، تنها راه به زانو درآوردن رقیب را در جنگ نرم و فروپاشی از درون طراحی و به اجرا درآوردند. راهکارهای دکترین مهار، نبرد رسانه ای و سامان دهی و نافرمانی مدنی، با عنوان راهبردهای جنگ نرم در این دوره توسط این کمیته معرفی شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، فعالیت این کمیته برای یک دهه به حالت تعلیق درآمد و پس از حادثه 11 سپتامبر، بار دیگر عناصری از این کمیته گردهم آمدند و با تجزیه و تحلیل فرصت ها و تهدیدات فراروی دولت آمریکا این کمیته را فعال کردند. یکی از اقدامات این کمیته، تدوین راهبرد امنیت های آمریکا، جهت یک دوره چهار ساله برای دولت بوش در ارتباط با ایران است.

در گزارش این کمیته آمده است که ایران به لحاظ وسعت سرزمین، کمیت و کیفیت نیروی انسانی، امکانات نظامی منابع سرشار و موقعیت جغرافیایی ممتاز در منطقه خاورمیانه و هارتلند نظام بین الملل، به قدرتی بی بدیل تبدیل شده است که دیگر نمی توان با یورش نظامی آن را سرنگون کرد. بنابراین به زعم پالمر و اعضای کمیته، تنها راه سرنگونی جمهوری اسلامی ایران، پیگیری جنگ نرم با استفاده از «سه تاکتیک دکترین مهار، نبرد رسانه ای و سامان دهی نافرمانی مدنی» است. متن این گزارش که به عنوان «ایران و آمریکا، رهیافت جدید» تنظیم شده است، محورهای پانزده گانه ای را برای چگونگی اجرایی نمودن راهبردهای سه گانه پیشنهاداتی ارائه می دهد.

در مجموع می توان گفت که ماهیت تهدید پس از فروپاشی شوروی، تهدید نرم و تهدیدات هنجاری و فرهنگی است. از دیدگاه نظریه پردازان جدید غرب، جهان اسلام و رشد اسلام سیاسی در آن، به مثابه گفتمان غالب در خاورمیانه، چالش اصلی فرهنگ لیبرال دمکراسی است. در این چارچوب و به استناد گزارش کمیته خطر جاری در مورد نحوه برخورد با جمهوری اسلامی ایران می توان گفت که جلوگیری از روند رو به رشد اسلام گرایی و عمق استراتژیک قدرت نرم جهان اسلام در مقابل قدرت نرم جهان غرب، بخشی مهم از محتوای سند استراتژی امنیت ملی آمریکا می باشد که جایگزین استراتژی سد نفوذ شوروی شده است. از این دیدگاه، تهدید امنیت های آمریکا، تهدیدات نرم، نامتقارن و ترکیبی است که منابع آن در کشورها و رژیم های ضد آمریکایی و غیرلیبرال خاورمیانه معرفی شده است (ضیایی پرور، 1383).

هدف اصلی در جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی، مقابله با عناصر و مؤلفه های قدرت نرم مقوم های نظام جمهوری اسلامی است. به طور دقیق، این هدف بر مقابله با عوامل موفقیت ما در مبارزه با رژیم شاهنشاهی و دشمنان خارجی در دفاع مقدس، متمرکز است. این تهاجم به صورت پیچیده و نامحسوس در دوره هشت ساله سازندگی شروع شد، هر چند درک آن برای بسیاری از خواص و نخبگان مشکل بود، مقام معظم رهبری با بهره گیری از تجارب تاریخی، صحنه این نبرد را کالبدشکافی کردند. با کمال تأسف، در این دوره هشدارهای رهبری مورد توجه قرار نگرفت. در دوره سازندگی، روشنفکران غرب گرا در حوزه نظری، ده ها مقاله و نشریه با هدف به چالش کشیدن عناصر قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی منتشر کردند.

متأسفانه نه تنها هیچ عکس العمل و مقابله ای در این دوره انجام نشد، بلکه برخی از سیاست ها و رفتار دولتمردان در این دوره بسترساز تهاجم فرهنگی شد. در این دوره اصلاحات نیز جنگ نرم، آن چنان وضوح و شدت یافت که با جسارت، تمام باورها و ارزش های انقلابی و مقدسات اسلامی مورد هجمه و اهانت قرار گرفت و متأسفانه بسیاری از کسانی که در دوره اصلاحات مسئول بودند، نه تنها به وظایف خود عمل نکردند، بلکه بخشی از رسانه ها به ویژه مطبوعات کشور، مجلس ششم، بخش هایی از دولت هفتم و هشتم، در نقش پایگاه و یگان های دشمن عمل کردند و با آنان همراهی نمودند. به طور قطع، یکی از پیچیده ترین جلوه های جنگ نرم علیه نظام جمهوری اسلامی در سال 1388 ظاهر شد که به عنوان «فتنه» توسط مقام معظم رهبری نامگذاری شد.

با توجه به مطالب فوق، باید بر این نکته تأکید ورزید که دشمنان انقلاب اسلامی پس از ناکامی در مقابله سخت در دهه اول با جمهوری اسلامی ایران، با برنامه ریزی دقیق تر به بهره گیری از راهبرد تهدید و جنگ نرم روی آورده اند.

ناتوی فرهنگی، چهره دیگری از جنگ نرم

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 و پایان یافتن جنگ سرد (1991-1945) دنیا به سمت تک قطبی شدن پیش رفت. از این رو، آمریکا که رقیب اصلی اش (اتحاد جماهیر شوروی) دیگر توان مقابله با او را نداشت، احساس کرد که رقیبی ممتاز ندارد و به همین علت، تلاش کرد سیطره ی خود را در عرصه های نظامی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی بر جهان تحمیل کند. بنابراین به فرهنگ سازی جهانی مبتنی بر فرهنگ لیبرال دموکراسی متوسل شد؛ از همین رو، به یک مجموعه مقتدر فرهنگی نیاز بود و شاید از این زمان به بعد، عملاً ناتوی فرهنگی موجودیت یافت.

در همین راستا، اندکی پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، نظریه پایان تاریخ فوکویاما، استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه جان هاپکینز، در سال 1989 در سطح جهان مطرح شد. وی در مقاله اش خاطرنشان می کند: «واقعیتی که اینک شاهد عینی آن هستیم، تنها پایان جنگ سرد یا عبور از یک دوران تاریخی جنگ سرد نیست، بلکه این واقعه نقطه پایان تحول ایدئولوژیکی بشری و جهانی سازی لیبرالیسم غربی به عنوان شکل نهایی حکومت بشری است.» همچنین همزمان با نظریه یاد شده، نظریات دیگری مانند موج سوم آلوین تافلر، دهکده جهانی جرج اورول و مک لوهان، برخورد تمدن های ساموئل هانتیگتون، جهانی شدن و جهانی سازی رابرستون، هابرماس، گیدنز و نظریه عدالت جهان راولز به عنوان مکمل های نظریه پایان تاریخ فوکویاما مطرح شدند، در نتیجه حس جهان شمولی و به تعبیر دیگر احساس کدخدا بودن برای دنیایی که در چارچوب دهکده جهانی گنجانده شده است، سبب شد که ناتوی فرهنگی عینیت یابد.

چیستی جنگ نرم

جنگ نرم از لحاظ تاریخی با مفاهیمی همچون فریب، ایجاد تفرقه و تخریب روحیه ارتباط دارد. این مفاهیم در میان راهبردشناسان جنگ در دوران باستان، بارها مورد تأکید قرار گرفته است. ضمن آن که نمونه های استفاده از جنگ نرم را می توان در قالب های فریب، ایجاد تفرقه و تخریب روحیه دشمن در دوران صدر اسلام نیز یافت. جنگ نرم در مفهوم نوین آن با ویژگی هایی از جمله نرم افزارگرایی، ذهنیت سازی، ته سازی از درون، تغییر هویت فرهنگی، تغییر الگوهای رفتاری همراه با الگوسازی رفتاری، ایجاد تردید در مبانی و زیرساخت های فکری یک نظام سیاسی و زمینه سازی برای ایجاد بحران در ارزش ها و باورهای اساسی جامعه و بهره گیری از بحران های پنج گانه سیاسی هویت، مقبولیت، مشارکت، نفوذ و توزیع را شامل می شود.

«در جنگ نرم، لااقل در مراحل اولیه جنگ، هیچ منازعه فیزیکی و سختی صورت نمی گیرد. جنگ نرم از جنس جنگ فرهنگی است. ابزار و ادوات جنگی در این نوع جنگ از سنخ ابزارهای فرهنگی، فکری، اندیشه ای و رفتاری است، نه ابزارها و وسایل نظامی. دشمنان در جنگ نرم به دنبال تسخیر باورها و ارزش های یک ملت اند. تصرف قلب ها و مغزها هدف اصلی جنگ نرم است و وقتی نائل شوند، در حقیقت جبهه مقابل را به جبهه خودی تبدیل کرده اند.»(شریفی، 1389ش، ص 26)

به این ترتیب در جنگ نرم، دشمن بر خلاف جنگ سخت به دنبال تسخیر فیزیکی و نظامی کشور نیست، بلکه استیلا و تسلط فکری- فرهنگی اولویت اصلی است. زیرا «هدف جنگ نرم این است که باورها و ارزش های جامعه هدف را به گونه ای جهت دهد که همچون مهاجمان بیندیشند؛ همچون آنان فکر کنند و هر آنچه آنان خوب می دانند، خوب بدانند و هر آنچه را که بد و زشت معرفی می کنند، زشت ببینند؛ و نه تنها از همسویی و همفکری با دشمنان قسم خورده ی خود احساس شرمندگی نکنند، بلکه با افتخار از آنها یاد کنند.» (همان، ص 27)

به عبارت دیگر، «جنگ نرم، نبردی است که در برابر رقبا و دشمنان اعمال می شود و در این مبنا به معنای استفاده از قدرت نرم است، یعنی یک نوع قدرت اغوا کننده و اقناع کننده؛ یعنی تغییر ذهنیت ملت ها.» (خطیبی، 1389ش، ص 42) بنابراین جنگ نرم «امروزه مؤثرترین، کارآمدترین، کم هزینه ترین و در عین حال، پیچیده ترین نوع تهدید علیه امنیت ملی یک کشور است، چون می توان با کمترین هزینه و با حذف لشکرکشی و از بین بردن مقاومت های فیزیکی به هدف رسید؛ زیرا با عواطف، احساسات، فکر و اندیشه، باور و ارزش ها و آرمان های یک ملت و نظام سیاسی ارتباط دارد. ابعاد این جنگ و تهدید گسترده تر و مخرب تر است، زیرا دین، فکر و آرمان ملت ها را آماج تهاجم خود قرار می دهد.» (دانش سیاسی 2، بی تا، ص 84)

تعریف جنگ نرم از دیدگاه رهبری

گستره مفهوم جنگ نرم، وسیع تر از تهاجم فرهنگی است و با توجه به پیشرفت های تکنولوژیک و درهم تنیده تر شدن روابط اجتماعی، جنگ نرم محدوده عملیاتی بزرگتری را شامل می شود. در محدوده عملیاتی جنگ نرم علاوه بر حوزه فرهنگ، حوزه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی بیولوژیک و محیط زیست نیز قرار می گیرد. جنگ نرم نبرد همه جانبه، تدریجی، متناوب، متنوع و منطقی است که اهداف داخلی آن دربرگیرنده فروپاشی، براندازی از درون، استحاله و بی ثبات سازی است.

در بعد داخلی، جنگ نرم از تاکتیک های متنوع و منطقی استفاده می شود که برخی از آنها شامل نافرمانی مدنی، مشروعیت زدایی، بی اعتبارسازی، اعتمادزدایی از نظام، اختلاف افکنی، ناکارآمد جلوه دادن نظام، ایجاد نارضایتی، القای غم و یأس و وحشت، بحرانی جلوه دادن کشور و غیره می گردد که در فازهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت صورت می پذیرد.

در بعد بین المللی نیز هدف جنگ نرم، مهار و منزوی سازی جمهوری اسلامی از طریق اعمال محدودیت و تحریم های سیاسی، اقتصادی و اجماع سازی جهانی علیه ایران است. جنگ نرم، سلطه کامل و همه جانبه در ابعاد سه گانه ی حکومت، اقتصاد و فرهنگ است که از طریق استحاله الگوهای رفتاری در این حوزه ها و جایگزینی الگوهای رفتاری مهاجم محقق می شود.

بی تردید، کشور نیازمند یک برداشت و تعریف بومی از این پدیده متناسب با شرایط خاص خود است. رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در دو دهه اخیر، مهمترین راهبرد دشمن علیه جمهوری اسلامی را جنگ نرم معرفی کرده اند. ایشان در این مورد با هدف شناخت بیشتر جامعه و نخبگان، با ادبیات مختلف، جنگ نرم را معرفی و به خوبی تبیین فرموده اند. برخی از بیانات ایشان در این خصوص ذکر می شود:

«جنگ نرم، یک تهاجم فرهنگی، بلکه یک شبیخون، غارت و قتل عام فرهنگی است.»(22/4/71)

«جنگ اراده و عزم ها، سیاست ها و تدبیرهاست»(23/12/71)

«جنگ نرم، یعنی ایجاد و تردید در دل ها و ذهن های مردم»(4/9/88)

«جنگ نرم، یعنی جنگ به وسیله ابزارهای فرهنگی و پیشرفته امروزی»(همان)

«جنگ نرم، یعنی جنگ به وسیله نفوذ، دروغ و شایعه پراکنی.»(همان)

«جنگ نرم، یعنی تهاجم به مرزهای ایمانی، عقیدتی و فرهنگی»(15/2/72)

«جنگی است برای نا امید ساختن مردم از مبارزه»(همان)

ویژگی ها و شاخص های جنگ نرم از دیدگاه مقام معظم رهبری

جنگ نرم امروزه مؤثرترین، کارآمدترین، کم هزینه ترین و در عین حال خطرناک ترین و پیچیده ترین نوع جنگ علیه ارزش ها و امنیت ملی یک کشور است، چون می توان با کمترین هزینه، با حذف لشکرکشی و از بین بردن مقاومت های فیزیکی به هدف ها رسید. این جنگ نبردی خاموش است و از آن رو که افراد مورد تهاجم بی دفاع و غافلگیر و دچار غفلت می شوند، خطرناک تر است؛ زیرا با باورها، ارزش ها، عواطف و احساسات یک ملت در بلندمدت ارتباط دارد. نمونه های فراوان از کاربرد جنگ نرم در صفحات تاریخ وجود دارد. برای شناخت هر پدیده بهتر است ویژگی های متمایز کننده آن مشخص شود. ویژگی های ذیل ناظر بر نقاط افتراق جنگ سخت و نرم است که می تواند در شناخت چیستی جنگ نرم از دیدگاه مقام معظم رهبری یاری رساند.

٢-٣- ذهنی و غیر محسوس بودن

جنگ نرم برخلاف جنگ سخت، از ماهیت انتزاعی و ذهنی برخوردار است. بنابراین تشخیص به موقع آن دشوار است. لیکن جنگ سخت، محسوس و همراه با عکس العمل و برانگیختن است. در جنگ نرم کشف بازیگران، آرایش و گسترش دشمن مشکل بوده و کمتر موجب برانگیختن و عکس العمل می شود. زیرا به تعبیر رهبری، «در تهاجم نظامی شما طرفتان را می شناسید، دشمنتان را می بینید؛ اما در تهاجم معنوی ، تهاجم فرهنگی ، تهاجم نرم، شما دشمن را در مقابل چشمتان نمی بینید.»(12/8/88) و در موضعی دیگر «جنگ نرم؛ راست است، این یک واقعیت است؛ یعنى الان جنگ است.

البته این حرف را من امروز نمی زنم، من از بعد از جنگ - از سال 67 - همیشه این را گفته ام؛ بارها و بارها. علت این است که من صحنه را می بینم؛ چه بکنم اگر کسى نمی بیند؟! چه کار کند انسان؟! من دارم می بینم صحنه را، می بینم تجهیز را، می بینم صف آرایی ها را، می بینم دهان هاى با حقد و غضب گشوده شده و دندان هاى با غیظ به هم فشرده شده علیه انقلاب و علیه امام و علیه همه این آرمان ها و علیه همه آن کسانى که به این حرکت دل بسته اند را؛ اینها را انسان دارد می بیند، بهره گیری از ابزارهای قانون گرایی، حقوق بشر و طرفداری از مردم.»(21/5/71)

٢-٤- تدریجی و آرام بودن

جنگ نرم طی یک فرایند تدریجی، خزنده و آرام اعمال می شود. به عبارت دیگر تحولات فرهنگی و تغییر هویت و ویژگی ها و خصائص ملی زمان بر و گاهی با تغییرات نسلی همزاد است. تهاجم فرهنگى، مثل خودِ کار فرهنگى، اقدامِ آرام و بى سر و صدایی است و تغییر هویت واقعى نظام به تدریج و آرام حاصل می شود (24/9/87).

٢-٥- پر شمول و فراگیر

جنگ سخت، اغلب گروه محدودی از افراد جامعه، معمولاً نظامیان را آماج قرار می دهد. در حالی که جنگ نرم بر تمامی گروه های جامعه تأثیر می گذارد. مرجع امنیت، در حوزه جنگ سخت، سرزمین و دولت ها است. در حالی که در جنگ نرم مردمان و نخبگان کشور هدف است. تهاجم فرهنگی عرصه های متنوع دارد و بالطبع مقابله با آنها نیز متنوع است (22/2/82).

٢-٦- غلبه بعد فرهنگی جنگ نرم بر سایر ابعاد

اگر چه جنگ نرم همه ابعاد یک سیستم، به ویژه در سه بُعد سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد، لیکن بعد فرهنگی آنها برجسته تر از سایر ابعاد است و با دگرگونی هویت فرهنگی نظام سیاسی موجود ناکارآمد گردیده و زمینه های فروپاشی آن فراهم می شود. اساس کار جنگ نرم بر پایه یک حرکت فرهنگی و روانی است. در این زمینه، می توان به عبارات زیر از مقام معظم رهبری اشاره نمود:

«جنگ نرم، یعنی جنگ به وسیله ابزارهای فرهنگی»(23/12/78)

«امروز هیچ کس نمی تواند انکار کند که فوری ترین هدف دشمنان جمهوری اسلامی، تسخیر پایگاه های فرهنگی در کشور است.»(پیام به کنگره جامعه اسلامی دانش جویان در مشهد، شهریور 80)

«جنگ نرم کارزاری فکری، فرهنگی و سیاسی است.»(12/2/69)

٢-٧ ریشه ای و عمیق بودن

جنگ سخت، جز در موارد معدودی، اثرات کوتاه مدتی بر جامعه هدف برجای می گذارد، در حالی که اثرات جنگ نرم، به ویژه در بعد فرهنگی، اثرات عمیق دارد. زیرا ممکن است موجب دگرگونی و تغییر هویت، روح و سیرت یک نظام سیاسی شود. به تعبیر رهبری، «این تهاجم فرهنگی که بنده چند سال قبل گفتم، این شبیخون فرهنگی که انسان در بخش های مختلف علائم آن را مشاهده می کرد و امروز هم انسان آن را در بخش های مختلفی می بیند، به این نیت است؛ با این قصد است؛ انقلاب را از محتوای خود، از مضمون اسلامی و دینی خود، از روح انقلابی خود تهی کنند و جدا کنند. این، از همان نقاط حساسی است که هوشیاری مردم را می طلبد.»

٢-٨- پیچیدگی

جنگ نرم پیچیده، چند لایه و چند وجهی است. این جنگ لایه های شناختی، عاطفی، هیجانی، اجتماعی، معنوی، روانی و حتی جسمانی مخاطبان را آماج قرار می دهد. از همین روی تشخیص آنها کار دشواری است. جنگ نرم محصول پردازش ذهنی نخبگان و اندازه گیری آن مشکل است؛ در حالی که جنگ سخت عینی، واقعی و محسوس است و می توان آن را با ارائه برخی از معیارها، اندازه گیری کرد. امروز آرایش رسانه اى و فرهنگى که در مقابل جمهورى اسلامى قرار دارد، آرایشی بسیار پیچیده، متنوع، متکثر، کارآمد و فنى و پیشرفته است. مبارزه ای پیچیده تر و سخت تر از مبارزه با دشمنان است(26/9/82). امروز دشمن با شیوه بسیار زیرکانه ای در داخل، در حال یک جنگ و مبارزه تمام عیار فرهنگی علیه ماست (23/7/80).

٢-٩- هدفمند و سازمان یافته

جنگ نرم با سناریوی از پیش تدوین شده و با طرح و نقشه قبلی و همراه با خصومت و دشمنی به سامان می رسد. از این روی باید مصادیق جنگ نرم دشمن، از آسیب های داخلی که ناشی از ناکارآمدی یا ضعف سیستم است، تفکیک شود. در تهاجم فرهنگى، هدف، ریشه کن کردن فرهنگ ملى و از بین بردن آن است (19/4/74) و «کسی که صحنه را می بیند ملتفت است که دشمن دارد چه کار می کند و می فهمند که شبیخون است و چه شبیخونی هم هست.» زیرا «جنگ نرم حمله همه جانبه و سازماندهی شده است.»(23/5/70) پس جنگ نرم یک اقدام برنامه ریزی شده سازمان یافته و بسیار هنرمندانه است.

٢-١٠- فتنه آمیز بودن

در این زمینه، عبارت های زیر از کلام رهبری قابل بیان است:

الف. مخلوط کردن کلمه حق با کلمه باطل (8/12/74)

ب. تبدیل نقاط قوت به ضعف (4/11/76)

پ. در جنگ نرم دشمن به صورت دوست جلوه می کند (22/9/88)

ت. حقیقت را به شکل باطل و باطل را در لباس حقیقت نشان دادن (3/6/88)

ث. ضربه زدن از نقاطی که مردم قدرت تحلیل ندارند (15/11/88)

مراجع

منابع

کتب:

1ـ احمدی، مجتبی، از تهاجم فرهنگی تا جنگ نرم، تهران، معاونت فرهنگی و اجتماعی سازمان بسیج مستضعفین، 1388.

2ـ اسماعیلی، علی محمد، جنگ نرم در همین نزدیکی، تهران, ساقی، 1389.

3ـ پایگاه خبری تحلیلی فرارو، 4 آذر ماه 1388.

4ـ جمعی از مؤلفان، دانستنی های سیاسی ویژه جنگ نرم، تهران، انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا، معاونت سیاسی.

5ـ جهانی کردن فقر و فلاکت، گردآوری و ترجمه احمد سیف، تهران، آگاه، 1380.

6ـ شارپ، جین، هلوی، رابرت، جامعه مدنی، مبارزه مدنی، تهران، مرکز مطالعات استراتژیک، 1386.

7ـ شریفی، احمد حسین، موج فتنه از جمل تا جنگ نرم. تهران، کانون اندیشه جوان، 1388.

8ـ ضیایی پرور، حمید، جنگ نرم، تهران، انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین الملل، 1383.

9ـ گیدنز، آنتونی، تجدّد و تشخص (جامعه و هویت شخصی در عصر جدید)، ترجمه ناصر موفقیان، 1392.

10ـ مختارپور قهررودی، علیرضا، شرح ماجرا (مروری بر دیدگاه های حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(مدَظلَه العالی) پیرامون فتنه 88)، تهران، انقلاب اسلامی، 1389.

11ـ نای، ژوزف، قدرت نرم وابزارهای موفقیت در سیاست بین المللی، ترجمه سیدمحسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران, دانشگاه امان صادق (ع)، 1389.

مقالات:

1ـ عملیات روانی، سال پنجم، شماره، معاونت فرهنگی ستاد مشترک سپاه، زمستان 86.

2ـ خطیبی، مریم، جنگ نرم؛ تغییر تصاویر ذهنی ملت ها، مصاحبه با عبدالرضا داوری، هفته نامه پنجره، سال اول، شماره 21، 8/9/84.

3ـ لطیفی پاکده، لطفعلی، براندازی نرم (مجموعه مقالات)، قم، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، زمزم هدایت، 1389.

4ـ ماه پیشانیان، مهسا، راهکارهای آمریکا برای جنگ نرم با جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی- تخصصی عملیات روانی، سال پنجم، شماره 18، معاونت فرهنگی ستاد مشترک سپاه، زمستان 86.

نویسندگان:

محمدرحیم عیوضی: عضو هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) قزوین

محمود دامیار: کارشناس ارشد اندیشه سیاسی در اسلام

ایوب دامیار: دانشجوی کارشناسی ارشد علوم سیاسی

فصلنامه حبل المتین شماره

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ 6 دی 95، کد مطلب: 13950830000328: www.farsnews.com

اخبار مرتبط
خواندنیها و دانستنیها
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار
پربازدیدترین
پربحث ترین
پرطرفدارترین