پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

سرویس ویژه نمایندگی لنز و عدسی های عینک ایتالیا در ایران با نام تجاری LTL فعال شد اینجا را ببینید  /  سرویس ویژه بانک پاسارگارد فعال شد / سرویس ویژه شورای انجمنهای علمی ایران را از اینجا ببینید       
کد خبر: ۵۴۳۳۵
تاریخ انتشار : ۱۷ اسفند ۱۳۹۵ - ۱۰:۴۶
کبوترخانه‌ ها یا کفترخانه‌ ها، که با نام کبوترخان نیز شناخته می ‌شود ساختمان ‌هایی کهن هستند که معمولا به شکل استوانه ساخته می ‌شدند و برای گردآوری کود کبوترها و دیگر پرندگان، جهت مصارف کشاورزی ساخته می‌ شده ‌است. در گوشه و کنار استان اصفهان برج ‌ها و کبوتر خانه ‌هایی مخروطی شکل دیده می ‌شود و افراد ناآشنا، گاه به اشتباه این برج ها را دژهای قدیمی و مستحکم قدیمی شهر اصفهان می پندارند.
شعار سال: زراعت گسترده در دشت های وسیع منطقه اصفهان شاید دلیل مهم ایجاد کبوترخانه ها بود. کشاورزان فضله کبوتر را با خاکستر و خاک مخلوط کرده، برای کشت و زرع به کار می بردند علاوه بر کشاورزی، کود کبوتر در گذشته استفاده‌ های بسیاری در صنعت داشته، از جمله صنعت دباغی در چرم سازی و ساخت باروت، به همین دلیل در زمان شاه عباس صفوی مالیات نسبتا سنگینی از کبوترخانه‌ ها گرفته می ‌شد.


ساخت برج کبوترخانه، در حوالی اصفهان و یزد بیشتر رواج داشته ‌است. کبوترخانه‌های کوچک و بزرگ ایران بر حسب اندازه میان هزار تا ۴۰ هزار کبوتر را در خود جای می ‌دهند. شاید برای شما سوال پیش آمده باشد مگر چه مقدار کود از کبوتر حاصل می شده که موجب ساخت این بناها می شده است در منابع آمده است که کود جمع آوری شده برمبنای آمار کبوتران موجود در کبوتر خانه که گاهی به بیش از 7 هزار جفت بالغ می شد، نزدیک به 70 هزار کیلوگرم در سال بود که عایدی ارزشمندی برای کشاورزان به شمار می رفت.


نحوه ساخت این کبوترخانه به گونه ای بوده که امنیت همراه با آرامش و آسایش کبوتران را تأمین می ‌کرده است. دقت در اجرای این برج‌ های کبوتر به حدی بوده است که درصد اشتباه ورود پرندگان مزاحم را به صفر می ‌رسانیده. زیرا اگر حتی یک مورد پرنده یا حیوان مهاجمی به درون این کبوترخانه راه می ‌یافت، هرگز هیچ کبوتری احساس امنیت نمی ‌کرد و کبوترخانه خالی از حضور کبوتران می ‌شد. قطر سوراخ ‌های ورودی کبوتران به داخل برج ‌ها به اندازه ‌ای ساخته شده است که تنها کبوتران می‌ توانستند وارد آن شوند و پرندگان مهاجم قادر به ورود به داخل آن نبودند. از جمله تمهیداتی که ایرانیان در دفع دشمنان کبوترخانه‌ ها انجام می ‌دادند عبارت بود از استفاده از بوی برخی از جانوران مانند گرگ و کفتار و بوی برخی از گیاهان مانند کندر و سراب برای محافظت از کبوتران؛ تنها در حوالی اصفهان بیش از سه هزار برج زیبای کبوتر وجود داشته است و استان یزد نیز در شهرستان میبد یکی از زیباترین کبوترخانه‌ها را در خود جای داده است.


با گذشت 400 سال، تعداد کبوترخانه های اصفهان از 3 هزار به حدود 300 باب کاهش یافته و از این تعداد تا سال گذشته 65 کبوتر خانه در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی و گردشگری ثبت شده است. می توان گفت آنچه امروزه از عظمت و وفور کبوترخانه باقی مانده، بیشتر بقایای مخروبه و نیمه مخروبه است که در دشت های اطراف منطقه اصفهان خودنمایی می کند.

این کبوتر خانه ها به خاطر تنوع بسیار در شکل و اندازه و تکرار موزون آنها و هماهنگی آنها با طبیعت و زیبایی های اطراف و به ویژه بافت و فضاهای اعجاب آور و هماهنگ درونی آنها می تواند یکی از جاذبه های نادیده انگاشته جهانگردی در اصفهان به شمار آید.

برخی از کبوترخانه های اصفهان :

ـ برج کبوتر امام خمینی اصفهان

این برج در ابتدای خیابان امام خمینی اصفهان قرار دارد. نمای خارجی آن از گچ و کاهگل و نمای داخلی آن از آجر و کاهگل ساخته شده است. ارتفاع این برج 25/11 متر است و قطر استوانه ی بزرگ آن 70/6 متر می باشد.

ـ برج کبوتر گورت اصفهان

این برج در روستای گورت قرار دارد، گورت روستایی از دهستان قهاب، بخش مرکزی شهرستان اصفهان است. در گورت و مزارع آن بیشترین تراکم برج های کبوتر به چشم می خورد. این برج دارای دو استوانه ی داخلی وخارجی است که استوانه خارجی آن جهت پایداری بیشتر کمی متمایل تر ساخته شده است و در پشت بام 9 عدد برجک به صورت آجر کاری مشبک قرار دارد که عبور کبوتران، تهویه و نورگیری را میسر می کنند. ارتفاع این برج متر و قطر استوانه ی بزرگ آن 60/6 متر است .


ـ برج کبوتر ردان اصفهان

این برج در 3 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان در کنار کانال آب در قریه ردان قرار دارد و از نوع استوانه ای است. قطر برج 30/13 متر و ارتفاع استوانه ی بزرگ 20/10 متر می باشد

ـ برج های هزار جریب اصفهان

از این برج ها دو برج باقی مانده است. یکی واقع در دانشگاه اصفهان و دیگری در امتداد جنوبی خیابان شیخ صدوق این دو برج از لحاظ ساخت پیشرفته ترین برج ها هستند و دارای لانه کبوترهای بیشتری هستند. برج کبوتر دانشگاه اصفهان : این برج با ارتفاع استوانه بزرگ آن از زمین 30/13 متر است و ارتفاع کل برج 70/16 متر می باشد.


برج هزار جریب (شیخ صدوق) اصفهان : این برج مجموعه ای از هشت استوانه کوچک در اطراف یک استوانه بزرگ مرکزی می باشد. اتصالات استوانه های خارجی و داخلی سختی سازه را افزایش داده و پرواز ناگهانی چند هزار کبوتر به پایداری برج آسیبی نمی رساند. ارتفاع استوانه بزرگ آن از زمین 20/13 متر و قطر آن 50/13 متر است.


دلایل ویرانی کبوترخانه ها :

با تغییرات زندگی انسان ها در 100 سال گذشته، کم کم کبوترخانه ها نیز جایگاه پیشین خود را از دست دادند. مالکیت این برج ها که بیشتر موروثی و برخی متعلق به حاکم بود، با تغییرات ایجاد شده در وضعیت کشت و کار بی معنی شد، زمانی برج ها خرید و فروش می شدند اما با ورود کودهای شیمیایی ارزان تر و سهل الوصول تر، دیگر جایی برای کبوترخانه ها و تحمل زحمت جمع آوری فضله و تهیه کود از آنها باقی نماند، گسترش شهرها باعث شد اطراف کبوترخانه ها مسکونی شود که این مسأله باعث فراری شدن کبوترها و عدم رغبت آنها به آشیانه سازی در برج ها شد. همچنین زمین های زراعی که مسکونی شدند، کبوترها نیز مهاجرت کردند یا طعمه شکارچیان شدند. در اواخر دوره قاجاریه، شکار بی رویه کبوتر یکی از تفریحات حاکم اصفهان بوده که این خود از عوامل کاهش تعداد کبوتر بود. به علاوه عدم رسیدگی به تعمیرات برج ها، نفوذ آب از صحراهای اطراف به پی برج ها و برف و باران و نداشتن شیب مناسب و ناودان های مربوط به بام برج آنها را ویران کرد.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از سایت گردشگری آذربایجان شرقی (مکان بین)، تاریخ انتشار: - ، کد مطلب: - ، www.makanbin.com

اخبار مرتبط
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار
پربازدیدترین
پربحث ترین