* بالا بردن تاب‌آوری شهرها

بابک نوراللهی، کارشناس مسائل آتش‌نشانی و مدیریت بحران دلیل اصلی موفقیت این کشورها را در جلوگیری از خسارت‌های سوانح طبیعی، اتخاذ رویکرد تاب‌آوری در برابر سوانح طبیعی می‌داند. رویکردهای متفاوتی در مدیریت بحران وجود دارد که به‌روز‌ترین آنها تاب‌آوری است که به معنی آمادگی و توانمندسازی اجتماعی و مقاوم‌سازی کالبدی شهر است. بررسی‌ها در ایران نشان می‌دهد سوانح طبیعی خسارت‌‌های سنگین زیادی ایجاد می‌کند و زیرساخت‌های شهری را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. برخی از این خسارت‌ها هم غیر‌مستقیم است، مثل تعطیل شدن شهر و کسب و کار مردم. همه اینها در کنار احتساب هزینه‌های امدادی و‌... در کوچک‌ترین حادثه طبیعی سرسام‌آور است.

* نبود سازمان جامع و فراگیر

نوراللهی‌ با اشاره به اینکه برای ارائه راه‌حل اول باید موضوع حوادث طبیعی و مدیریت بحران در کشور را آسیب‌شناسی کرد، درباره دلایل این خسارت‌ها می‌گوید: «یکی از دلایل این خسارت‌ها نبود نظام سازمانی جامع و فراگیر در حوزه ایمنی و مدیریت بحران است.» به گفته او در حال حاضر ساختار مدیریت بحران در کشور تعریف شده است اما کارآمد نیست، چرا که رویکردش مقابله است و هنوز وارد مباحث پیشگیری نشده است.

* نبود سیستم ارزیابی سوانح

نوراللهی می‌افزاید: «در کشور ما سیستم تجزیه، تحلیل و ارزیابی خطر وجود ندارد و اگر هم باشد بسیار ضعیف است. به این معنی که کمتر پیش می‌آید که سوانحی که اتفاق افتاده است، از نظر راهکارهای امدادی و مقابله با آن مورد ارزیابی قرار گیرد. در حالی که در کشوری مثل ژاپن تمام دستگاه‌های درگیر در حوزه مدیریت بحران موظفند عملکرد خود را بعد از هر حادثه‌ای ارزیابی کنند و راهکار جدید ارائه دهند.»

توسعه نیافتن زیرساخت‌های شهر موضوع دیگری است که نوراللهی به آن اشاره می‌کند؛ چرا که این زیرساخت‌ها نه‌تنها جوابگوی جمعیت شهرها نیست، بلکه از ایمنی لازم هم برخوردار نیست. به گفته این کارشناس حوزه مدیریت بحران، زیرساخت‌ها باید حداکثر ایمنی را داشته باشند تا در مواقع بحران آسیب‌ نبینند و سدی برای خدمات امدادرسانی نشوند.

* رعایت نشدن مقررات ساخت‌و‌ساز

رعایت نکردن ضوابط و مقررات ساخت‌و‌ساز اما موضوع مهمی است که شاید اصلی‌ترین دلیل خسارت‌ها باشد. رعایت نکردن ضوابط ایمنی در ساخت‌و‌سازها، ساختمان‌سازی روی گسل و تخلفات ساخت‌و‌ساز از جمله مواردی است که شهر را آسیب‌پذیرتر می‌کند. به گفته نوراللهی‌، در اغلب موارد ما به لحاظ مقررات مشکلی نداریم؛ در مقررات ملی ساختمان موارد کافی برای ایمنی ساختمان آمده است اما موضوع این است که اجرایی نمی‌شود.

رعایت نکردن مقررات ساخت‌و‌ساز در مواردی باعث می‌شود اکوسیستم طبیعی شهرها مختل شود. نوراللهی می‌گوید که دستکاری و دخالت انسان‌ها در سیستم طبیعی مثل ساخت‌و‌سازهای بی‌رویه در حاشیه رودخانه‌ها به خسارت‌ها دامن می‌زند؛ خسارتی که دو سال پیش در سیل شهرهای شمالی کشور کاملا مشهود بود.

* آگاه‌سازی مردم

اما آگاه‌سازی مردم برای مواجهه با این سوانح نکته مهم دیگری است که مغفول مانده است. مردم نمی‌دانند در برابر حوادث چه واکنشی از خود نشان دهند. در سیل روز گذشته آذربایجان‌شرقی اغلب افراد جانباخته کسانی بودند که در حال فیلم گرفتن از سیل یا سلفی گرفتن بودند و طعمه آن شدند. به گفته نوراللهی اگر مردم از موضوع ایمنی و حوادث طبیعی آگاهی پیدا کنند، متوجه می‌شوند رودخانه ممکن است طغیان کند و آسیب‌زا باشد.

همه این مسائل دست به دست هم می‌دهند تا آسیب‌پذیری شهرها در مواجهه با سوانح طبیعی بالا برود. نوراللهی می‌گوید که بهترین راه‌حل برای کاهش این خسارت‌ها همان رویکرد تاب‌آوری است که کشور ما در پیش گرفته و تمام شهر و تجهیزات خود را برای مقابله با سوانح آماده کرده است.

* لزوم طرح‌‌های توسعه شهری مترقی

طرح‌های توسعه شهری موضوع مهم دیگری است که او به‌ آن اشاره می‌کند. به اعتقاد او پیش از تهیه هر طرح توسعه شهری مثل طرح جامع و تفصیلی باید الزامات ایمنی در مورد سیل، زلزله و سایر سوانح لحاظ شود. طرح جامع شهری تهران 10 سال پیش تهیه شد، در حالی که پیش از آن پهنه‌های گسلی شناخته نشده بود. این یکی از نواقص بزرگ طرح جامع و تفصیلی تهران است. به گفته نوراللهی اگر شهرها طرح‌های توسعه شهری پیشرو‌، کامل و جامعی داشته باشند، تمام ساخت‌و‌سازها ایمن خواهد بود و بسیاری از خسارت‌های فعلی گریبانگیر شهرها نمی‌شود.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت سلامت نیوز، تاریخ انتشار: 27 فروردین 1396، کدخبر: 210399، www.salamatnews.com